ਜੇਮਸ ਫ੍ਰੈਂਕ
ਜੇਮਸ ਫ੍ਰੈਂਕ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: James Franck; 26 ਅਗਸਤ 1882 - 21 ਮਈ 1964) ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ 1925 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਰਮਾਣੂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ " ਗੁਸਤਾਵ ਹਰਟਜ਼ ਨਾਲ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।"[1] ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੇਟ 1906 ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1911 ਵਿਚ ਬਰਲਿਨ ਵਿਚ ਫਰੈਡਰਿਕ ਵਿਲੀਅਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ, ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਸਾਧਾਰਣ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ, ਉਸਨੇ 1918 ਤਕ ਲੈਕਚਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿਖਾਇਆ। ਉਸਨੇ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਜਰਮਨ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਲੰਟੀਅਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ 1917 ਵਿਚ ਇਕ ਗੈਸ ਦੇ ਹਮਲੇ ਵਿਚ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਇਰਨ ਕਰਾਸ ਪਹਿਲੀ ਕਲਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਫ੍ਰੈਂਕ ਸਰੀਰਕ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਕੈਸਰ ਵਿਲਹੈਲਮ ਗੈਲਸ ਸ਼ੈਫਟ ਦੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਿਆ। 1920 ਵਿਚ, ਫ੍ਰੈਂਕ ਗੌਟਿੰਗੇਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਰਡੀਨਾਰੀਅਸ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਫਾਰ ਐਕਸਪੈਰਮੈਂਟਲ ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣੇ। ਉਥੇ ਉਥੇ ਉਸਨੇ ਮੈਕਸ ਬੋਰਨ ਨਾਲ ਕੁਆਂਟਮ ਫਿਜਿਕਸ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਫ੍ਰਾਂਕ - ਹਰਟਜ਼ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜੋ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਦੇ ਬੋਹਰ ਮਾਡਲ ਦੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਲਿਸ ਮੀਟਨਰ, ਹਰਥਾ ਸਪਾਂਸਰ ਅਤੇ ਹਿਲਦੇ ਲੇਵੀ।
1933 ਵਿਚ ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ ਨਾਜ਼ੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੱਤਾ ਵਿਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਥੀ ਵਿਦਿਅਕਾਂ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿਚ ਫ੍ਰੈਂਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਨੇ ਫਰੈਡਰਿਕ ਲਿੰਡੇਮੈਨ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਯਹੂਦੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਕੰਮ ਲੱਭਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ, ਨਵੰਬਰ ਨਵੰਬਰ 1933 ਵਿਚ ਜਰਮਨ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ। ਡੈਨਮਾਰਕ ਦੇ ਨੀਲਸ ਬੋਹਰ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਬਾਲਟੀਮੋਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨਸ ਹੌਪਕਿਨਜ਼ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਅਵਧੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਬਣ ਗਈ।
ਫ੍ਰੈਂਕ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਮੈਨਹੱਟਨ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਮੈਟਲੌਰਜੀਕਲ ਲੈਬਾਰਟਰੀ ਦੇ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬ ਸੰਬੰਧੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਫ੍ਰੈਂਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਸੰਕਲਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਪਰਮਾਣੂ ਬੰਬਾਂ ਨੂੰ ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਜੇਮਜ਼ ਫ੍ਰੈਂਕ ਦਾ ਜਨਮ 26 ਅਗਸਤ 1882 ਨੂੰ ਹੈਮਬਰਗ, ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਇੱਕ ਯਹੂਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਜੈਕਬ ਫਰੈਂਕ ਦਾ ਦੂਜਾ ਬੱਚਾ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਪੁੱਤਰ, ਇੱਕ ਬੈਂਕਰ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਰੇਬੇਕਾ ਨਾਚੂਮ ਡਰਕਰ, ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।[2] ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਪਉਲਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਭਰਾ ਰੌਬਰਟ ਬਰਨਾਰਡ ਸੀ।[3] ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਧਰਮੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਦਮੀ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਇੱਕ ਰੱਬੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਆਈ ਸੀ।[2] ਫ੍ਰੈਂਕ ਹੈਮਬਰਗ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੀ ਸੀ। 1891 ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸਨੇ ਵਿਲਹੈਲਮ-ਜਿਮਨੇਜ਼ੀਅਮ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਲਈ ਇਕਲੌਤਾ ਸਕੂਲ ਸੀ, ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਿਆ।[3]
ਉਸ ਸਮੇਂ ਹੈਮਬਰਗ ਦੀ ਕੋਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਸੰਭਾਵਿਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਵੀ 22 ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵਿਚ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ, ਫ੍ਰੈਂਕ ਨੇ 1901 ਵਿਚ ਹੀਡਲਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲਾਅ ਸਕੂਲ ਸੀ।[3] ਉਹ ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਰੁਚੀ ਸੀ। ਉਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸ ਨੂੰ ਮੈਕਸ ਬੋਰਨ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭਰ ਦਾ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਵੇਗਾ। ਬੋਰਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਇਆ।[4] ਫ੍ਰੈਂਕ ਲਿਓ ਕਾਂਨੀਗਸਬਰਗਰ ਅਤੇ ਜਾਰਜ ਕੈਂਟਰ ਦੁਆਰਾ ਗਣਿਤ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ, ਪਰ ਹੈਡਲਬਰਗ ਸਰੀਰਕ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਤੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਬਰਲਿਨ ਵਿੱਚ ਫਰੈਡਰਿਕ ਵਿਲੀਅਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਜਾਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ।[3]
ਆਪਣਾ ਥੀਸਸ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਨਾਲ, ਫ੍ਰੈਂਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮੁਲਤਵੀ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਪਈ. ਉਸਨੂੰ 1 ਅਕਤੂਬਰ 1906 ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਬਟਾਲੀਅਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਸੰਬਰ ਵਿਚ ਘੋੜ ਸਵਾਰੀ ਦਾ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਹਾਦਸਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਡਿਊਟੀ ਦੇ ਅਯੋਗ ਵਜੋਂ ਛੁੱਟੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1907 ਵਿਚ ਫ੍ਰੈਂਕਫਰਟ ਵਿਚ ਫਿਜ਼ਿਕਲੀਸ਼ ਵੀਰੇਨ ਵਿਖੇ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਪਰੰਤੂ ਇਸਦਾ ਅਨੰਦ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਫਰੈਡਰਿਕ ਵਿਲੀਅਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ।[3] ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਕ ਇੱਕ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਪਿਆਨੋਵਾਦਕ, ਇੰਗ੍ਰਿਡ ਜੋਸਫ਼ਸਨ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ 23 ਦਸੰਬਰ 1907 ਨੂੰ ਗੋਤੇਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਵੀਡਿਸ਼ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਬੇਟੀਆਂ, ਡਗਮਮਾਰ (ਡਗੀ) ਸਨ, ਜੋ 1909 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ 1912 ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਐਲਿਸਬੇਥ (ਲੀਸਾ) ਸਨ।[3]
ਨੋਟ
ਸੋਧੋ- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1925". The Nobel Foundation. Retrieved 16 June 2015.
- ↑ 2.0 2.1 Rice & Jortner 2010.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 Lemmerich 2011.
- ↑ Kuhn 1965.