ਜੋਸਿਫ਼ ਸਟਾਲਿਨ
ਜੋਸਿਫ਼ ਸਟਾਲਿਨ ਜਾਂ ਜੋਸਿਫ਼ ਵਿਸਾਰਿਓਨੋਵਿਚ ਸਟਾਲਿਨ (ਰੂਸੀ: Ио́сиф Виссарио́нович Ста́лин, ਉਚਾਰਨ [ˈjosʲɪf vʲɪsɐˈrʲonəvʲɪt͡ɕ ˈstalʲɪn];ਜਨਮ ਸਮੇਂ Ioseb Besarionis Dze Jugashvili, ਜਾਰਜੀਆਈ: იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი, ਉਚਾਰਨ [iɔsɛb bɛsariɔnis d͡ze d͡ʒuɣaʃvili]; 18 ਦਸੰਬਰ 1878[1] – 5 ਮਾਰਚ 1953)[2] 1922 ਤੋਂ 1953 ਤੱਕ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦਾ ਨੇਤਾ ਸੀ। 1917 ਦੇ ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਬੋਲਸ਼ਵਿਕ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਵਿਚੋਂ, ਸਟਾਲਿਨ ਨੂੰ 1922 ਵਿੱਚ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਜੋਸਿਫ਼ ਸਟਾਲਿਨ
Иосиф Сталин (ਰੂਸੀ)
იოსებ სტალინი (ਜਾਰਜੀਆਈ) | |
|---|---|
 ਸਟਾਲਿਨ ਤੇਹਰਾਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਖੇ, 1943 | |
| ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ | |
| ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 3 ਅਪਰੈਲ 1922 – 16 ਅਕਤੂਬਰ 1952 | |
| ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | ਵਿਆਚੇਸਲਾਵ ਮੋਲੋਤੋਵ (ਜੁੰਮੇਵਾਰ ਸਕੱਤਰ) |
| ਤੋਂ ਬਾਅਦ | ਨਿਕਿਤਾ ਖਰੁਸ਼ਚੇਵ (ਦਫ਼ਤਰ ਪੁਨਰ-ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ) |
| ਚੇਅਰਮੈਨ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ | |
| ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 6 ਮਈ 1941 – 5 ਮਾਰਚ 1953 | |
| First Deputies | Nikolai Voznesensky ਵਿਆਚੇਸਲਾਵ ਮੋਲੋਤੋਵ |
| ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | ਵਿਆਚੇਸਲਾਵ ਮੋਲੋਤੋਵ |
| ਤੋਂ ਬਾਅਦ | Georgy Malenkov |
| People's Commissar for Defense of the Soviet Union | |
| ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 19 ਜੁਲਾਈ 1941 – 25 ਫਰਵਰੀ 1946 | |
| ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ | Himself |
| ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ | ਸੇਮਿਓਨ ਤਿਮੋਸ਼ੇਂਕੋ |
| ਤੋਂ ਬਾਅਦ | ਨਿਕੋਲਾਈ ਬੁਲਗਾਨਿਨ ਖਾਲੀ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ |
| ਸਕੱਤਰੇਤ ਮੈਂਬਰ | |
| ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 3 ਅਪਰੈਲ 1922 – 5 ਮਾਰਚ 1953 | |
| ਰੂਸੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ) ਦੀ 8ਵੀਂ ਤੋਂ 19ਵੀਂ ਪੋਲਿਟ ਬਿਊਰੋ ਦਾ ਪੂਰਾ ਮੈਂਬਰ | |
| ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 8 ਮਾਰਚ 1919 – 5 ਮਾਰਚ 1953 | |
| Member of the Orgburo | |
| ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ 16 ਜਨਵਰੀ 1919 – 5 ਮਾਰਚ 1953 | |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਜਨਮ | Ioseb Besarionis dze Jugashvili 18 ਦਸੰਬਰ 1878 ਕਾਲੇ ਸਾਗਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਕਾਕੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸ਼ਹਿਰ ਤਿਫਲਿਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੋਰੀ ਕਸਬੇ ਕੋਲ ਦਿਦਲੀਓ ਨਾਮ ਦਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਪਿੰਡ, ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ |
| ਮੌਤ | 5 ਮਾਰਚ 1953 (ਉਮਰ 74) Kuntsevo Dacha, Kuntsevo, Russian SFSR, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ |
| ਕਬਰਿਸਤਾਨ | ਲੈਨਿਨ ਦਾ ਮਕਬਰਾ, ਮਾਸਕੋ (9 ਮਾਰਚ 1953 – 31 ਅਕਤੂਬਰ 1961) ਕ੍ਰੈਮਲਿਨ ਵਾਲ ਨੇਕਰੋਪੋਲਿਸ, ਮਾਸਕੋ (31 ਅਕਤੂਬਰ 1961 ਤੋਂ) |
| ਕੌਮੀਅਤ | ਜਾਰਜੀਆਈ |
| ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ | ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | Ekaterina Svanidze (1906–1907) Nadezhda Alliluyeva (1919–1932) |
| ਬੱਚੇ | Yakov Dzhugashvili, Vasily Dzhugashvili, Svetlana Alliluyeva |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | {{ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ {ਹੀਰੋ}} ਫਰਮਾ:ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਹੀਰੋ                 |
| ਦਸਤਖ਼ਤ |  |
| ਫੌਜੀ ਸੇਵਾ | |
| ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ |  ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ |
| ਬ੍ਰਾਂਚ/ਸੇਵਾ | ਸੋਵੀਅਤ ਸੈਨਾ |
| ਸੇਵਾ ਦੇ ਸਾਲ | 1943–1953 |
| ਰੈਂਕ | ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦਾ ਮਾਰਸ਼ਲ (1943–1945) Generalissimus of the Soviet Union (1945–1953) |
| ਕਮਾਂਡ | ਸਰਬ (ਸੁਪਰੀਮ ਸੈਨਾਪਤੀ) |
| ਲੜਾਈਆਂ/ਜੰਗਾਂ | ਦੂਸਰਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ |
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਸਟਾਲਿਨ ਦਾ ਜਨਮ ਜਾਰਜੀਆ ਵਿੱਚ ਗੋਰੀ ਨਾਮਕ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਨਿਰਧਨ ਸਨ। ਜੋਜਫ ਗਿਰਜਾਘਰ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਰੁਚੀ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣੇ ਸਹਪਾਠੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਨ ਅਤੇ ਘੁੰਮਣ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਸੋਸੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਜਾਰਜਿਆ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਜੁੱਤੇ ਬਨਣ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਜੋਜਫ ਦਾ ਪਿਤਾ ਤਿਫਲਿਸ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਇੱਥੇ ਜੋਜਫ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਤਿਫਲਿਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਸਾਹਿਤ ਚੋਰੀ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੋਜਫ ਇਸ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚਾਅ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਨ ਲਗ ਪਿਆ ਸੀ। 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਗੁਪਤ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਮੈਬਰ ਬਣਿਆ। 1899 ਵਿੱਚ ਸਟਾਲਿਨ ਤੋ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲੈ ਕੇ ਮਜਦੂਰਾਂ ਨੇ ਹੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਅਤਿਆਚਾਰ ਕੀਤਾ। 1900 ਵਿੱਚ ਤੀਫਲਿਸ ਦੇ ਦਲ ਨੇ ਫਿਰ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਇਸਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਜੋਜਫ ਨੂੰ ਤੀਫਲਿਸ ਛੱਡਕੇ ਬਾਤੂਮ ਜਾਣਾ ਪਿਆ। 1902 ਈ. ਵਿੱਚ ਜੋਜਫ ਨੂੰ ਜੇਲ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1903 ਤੋਂ 1913 ਦੇ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਛੇ ਵਾਰ ਸਾਇਬੇਰੀਆ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਮਾਰਚ 1917 ਵਿੱਚ ਸਭ ਕਰਾਂਤੀਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸਟਾਲਿਨ ਨੇ ਜਰਮਨ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਕੇ ਦੋ ਵਾਰ ਖਾਰਕੋਵ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੈਨਿਨ ਤੋਂ ਖਦੇੜ ਦਿੱਤਾ।
1922 ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਸੰਘ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਟਾਲਿਨ ਉਸਦੀ ਕੇਂਦਰੀ ਸਬ ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਸਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਲੈਨਿਨ ਅਤੇ ਟਰਾਟਸਕੀ ਵਿਸ਼ਵ ਕਰਾਂਤੀ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ। ਸਟਾਲਿਨ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਸਾਲ ਲੈਨਿਨ ਨੂੰ ਲਕਵਾ ਮਾਰ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸੱਤਾ ਲਈ ਟਰਾਟਸਕੀ ਅਤੇ ਸਟਾਲਿਨ ਵਿੱਚ ਸੰਘਰਸ਼ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। 1924 ਵਿੱਚ ਲੈਨਿਨ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਟਾਲਿਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਚੇਲਾ ਦੱਸਿਆ। ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ ਟਰਾਟਸਕੀ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਉਹ ਰੂਸ ਦਾ ਨੇਤਾ ਗਿਆ।
1928 ਵਿੱਚ ਸਟਾਲਿਨ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪੰਜ ਸਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਉਦੇਸ਼ ਸਨ – ਸਮੂਹਿਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਭਾਰੀ ਉਦਯੋਗ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ, ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਕਿਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ। ਸਰਕਾਰ ਸਾਮੂਹਕ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਅਨਾਜ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਦਰ ਉੱਤੇ ਖਰੀਦਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਕਿਰਾਏ ਉੱਤੇ ਦਿੰਦੀ ਸੀ। ਨਿਰਧਨ ਅਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵਰਗ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਧਨੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਬਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1940 ਈ . ਵਿੱਚ 86 % ਅਨਾਜ ਸਾਮੂਹਕ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ, 12 % ਸਰਕਾਰੀ ਫ਼ਾਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਕੇਵਲ 1 % ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਲਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਲਗਭਗ 12 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕ੍ਰਾਂਤੀਵਾਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਦਯੋਗ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਣ ਲਈ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ। ਨਵੀਂ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ 1937 ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ 10 % ਵਿਅਕਤੀ ਅਣਸਿੱਖਿਅਤ ਰਹਿ ਗਏ ਜਦੋਂ ਕਿ 1917 ਵਲੋਂ ਪੂਰਵ 79 % ਵਿਅਕਤੀ ਅਣਸਿੱਖਿਅਤ ਸਨ।
ਸਟਾਲਿਨ ਸਾੰਮਿਅਵਾਦੀ ਨੇਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਵੀ ਸੀ। 1936 ਵਿੱਚ 13 ਰੂਸੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਸਟਾਲਿਨ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਨ ਦਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਟਾਲਿਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਲਿਆ। 1937 ਤੱਕ ਮਜਦੂਰ ਸੰਘ, ਸੋਵਿਅਤ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਭਾਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾ ਉਸਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋ ਗਏ। ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਉੱਤੇ ਵੀ ਸਟਾਲਿਨ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕਾਬੂ ਸੀ।
1924 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਨੇ ਰੂਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। 1926 ਵਿੱਚ ਸੋਵਿਅਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਟਰਕੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸੁਲ੍ਹਾ ਕੀਤੀ। 1934 ਈ . ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਰਾਸ਼ਟਰਸੰਘ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਧਾ ਲਈ ਤਾਂ ਸਟਾਲਿਨ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਲੋਂ ਸੁਲ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਰੂਸ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਨੇ ਜਦੋਂ ਮਿਊਨਿਕ ਸਮੱਝੌਤੇ ਤੋਂ ਜਰਮਨੀ ਦੀਆ ਮੰਗਾਂ ਮੰਨ ਲਈਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ 1939 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੁਲ੍ਹਾ ਕਰ ਲਈ। ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁਧ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਪੱਖ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਰੂਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਰੂਸ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। 1942 ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 1943 - 44 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀਆਂ ਸੈਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ। 1945 ਵਿੱਚ ਸਟਾਲਿਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੇਨਰਲਿਸਿਮੋ (generalissimo) ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs nameddob - ↑ "ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ". Archived from the original on 2007-12-20. Retrieved 2013-01-06.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)
 | ਇਹ ਲੇਖ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਵਧਾਕੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮੱਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। |