ਤਿਸ਼ਯਾਰਕਸ਼ਾ
ਤਿਸ਼ਯਾਰਕਸ਼ਾ ਜਾਂ ਤਿਸਰਾਖਾ (ਸੀ. 3ਵੀਂ ਸਦੀ ਈ.ਪੂ.) ਤੀਜੇ ਮੌਰੀਆ ਸਮਰਾਟ ਅਸ਼ੋਕ ਦੀ ਆਖਰੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਅਸ਼ੋਕਵਾਦਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਵਾਰਸ ਸੰਭਾਵੀ ਕੁਨਾਲ ਨੂੰ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ।[1] ਉਸਨੇ ਅਸ਼ੋਕ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਸੀ।[2] ਅਸ਼ੋਕ ਦੁਆਰਾ ਬੋਧੀ-ਰੁੱਖ ਵੱਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਧਿਆਨ ਤੋਂ ਉਹ ਬਹੁਤ ਈਰਖਾਲੂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਕੰਡਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[3]
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤਿਸ਼ਿਆਰਕਸ਼ਾ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੰਧਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਅਸ਼ੋਕ ਦੀ ਮੁੱਖ ਰਾਣੀ ਅਸਾਂਧੀਮਿਤਰਾ ਦੀ ਇੱਕ ਮਨਪਸੰਦ ਦਾਸੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਲਕਣ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਡਾਂਸਰ ਬਣ ਕੇ ਪਾਟਲੀਪੁੱਤਰ ਗਈ ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਚ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨਾਲ ਮੋਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਉਸਦੀ ਰਖੇਲ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਕੁਨਾਲਾ
ਸੋਧੋਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦੀ ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਕ ਵਿੱਚ ਉਮਰ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਉਹ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਕੁਨਾਲ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੋਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਕਾਰਨ ਕੁਨਾਲਾ ਤਿਸ਼ੀਅਰਕਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਮੰਨਦੀ ਸੀ। ਕੁਨਾਲਾ ਤੋਂ ਅਸਵੀਕਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਤਿਸ਼ੀਅਰਕਸ਼ਾ ਇੰਨੀ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਣਾਲਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਆਕਰਸ਼ਕ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿਸ਼ਯਰਕਸ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] .
ਕਹਾਣੀ
ਸੋਧੋਜਦੋਂ ਰਾਧਾਗੁਪਤ (ਮੌਰੀਆ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਮੰਤਰੀ ( ਮਹਾਮਾਤਿਆ )) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਚੰਦਰਗੁਪਤ ਸਭਾ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੁਣਾਲਾ ਤਕਸ਼ਸ਼ਿਲਾ ( ਤਕਸ਼ਸ਼ਿਲਾ ) ਦੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧੇਗੀ, ਤਾਂ ਤਿਸ਼ਯਰਕਸ਼ਾ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚੀ। ਇਹ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਕੁਨਾਲਾ ਦੁਆਰਾ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਫਲ ਹੋ ਗਈ।
ਪਲਾਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਸ਼ੋਕ ਨੂੰ ਤਕਸ਼ਸ਼ਿਲਾ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਤੋਂ ਦੋ ਬਹੁਤ ਕੀਮਤੀ ਗਹਿਣਿਆਂ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨੀ ਪਈ ਸੀ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਸਾਧਾਰਨ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਤਿਸ਼ਿਆਰਕਸ਼ਾ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਗਈ ਚਿੱਠੀ ਦੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਅਸ਼ੋਕ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਅਰਥ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕੁਨਾਲ ਨੂੰ ਸਮਝਾ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਣਾਲਾ ਨੇ ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਅਰਥ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਸਮਝ ਲਿਆ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਲਈ ਉਸਦੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਮਗਧ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਦੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਕਾਰਨ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। [4] ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਅੱਖਾਂ ਪਾਟਲੀਪੁਤਰ ਵਿਖੇ ਮਗਧ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਅਸ਼ੋਕ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਪਰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਤੁਰੰਤ ਰਾਧਾਗੁਪਤ ਨੇ ਤਿਸ਼ਯਰਕਸ਼ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਖਬਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿਸ਼ਿਆਰਕਸ਼ਾ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ
ਸੋਧੋਹਰਪ੍ਰਸਾਦ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਨਾਵਲ "ਕੰਚਨਮਾਲਾ" ਵਿੱਚ ਤਿਸ਼ੀਅਰਕਸ਼ਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਤਿਸ਼ਿਆਰਕਸ਼ਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਕ ਸਮਰੇਸ਼ ਮਜੂਮਦਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲ "ਸਰਨਾਗਤ" ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੈਪਚਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਸਟ੍ਰੋਕ ਅਤੇ ਸ਼ੇਡਜ਼ ਨਾਲ ਜੋ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਇਸੇ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉੱਘੇ ਬੰਗਾਲੀ ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਮਿਤ ਮੈਤਰਾ ਨੇ 'ਧਰਮਸ਼ੋਕ' ਨਾਮਕ ਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ John S. Strong (1989). The Legend of King Aśoka: A Study and Translation of the Aśokāvadāna. Motilal Banarsidass Publ. p. 18. ISBN 978-81-208-0616-0. Retrieved 30 October 2012.
- ↑ Schumann, Hans Wolfgang (1989). The Historical Buddha: The Times, Life, and Teachings of the Founder of Buddhism. Delhi: Motilal Banarsidass. p. 60. ISBN 81-208-1817-2.
- ↑ "CHAPTER XX_The Nibbana Of The Thera". Mahavamsa, chap. 20, 4f.
- ↑ "Know Everything about Samrat Ashoka and His Five Wives". National Views (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). 2015-09-12. Archived from the original on 2018-03-04. Retrieved 2018-03-03.