ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਦਿਲਰਾਸ ਬਾਨੂ ਬੇਗਮ

ਦਿਲਰਾਸ ਬਾਨੂ ਬੇਗਮ (Hindustani pronunciation: Error: {{IPA}}: unrecognized language tag: help:ipa for hindi and urdu; ਅੰ. 1622 – 8 ਅਕਤੂਬਰ 1657) ਛੇਵੇਂ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਪਤਨੀ ਸੀ,[2][3][4][5] ।[6] ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਸਿਰਲੇਖ, ਰਾਬੀਆ-ਉਦ-ਦੁਰਾਨੀ ("ਉਮਰ ਦੀ ਰਾਬੀਆ") ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ, ਜੋ ਕਿ ਤਾਜ ਮਹਿਲ (ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮਾਂ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ ਦਾ ਮਕਬਰਾ) ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੇ ਅੰਤਮ ਆਰਾਮ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[7]

ਦਿਲਰਾਸ ਬਾਨੂ ਬੇਗਮ
ਸਫ਼ਵੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ
ਜ਼ਾਨ-ਏ-ਕਲਾਂ
ਜਨਮਅੰ. 1622[1]
ਮੌਤ8 ਅਕਤੂਬਰ 1657(1657-10-08) (ਉਮਰ 34–35)
ਔਰੰਗਾਬਾਦ, ਭਾਰਤ
ਦਫ਼ਨ
ਬੀਬੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ, ਔਰੰਗਾਬਾਦ
ਜੀਵਨ-ਸਾਥੀ
​
(ਵਿ. 1637)​
ਔਲਾਦ
ਘਰਾਣਾਸਫ਼ਵੀ (ਜਨਮ ਤੋਂ)
ਮੁਗਲ (ਵਿਆਹ ਤੋਂ)
ਪਿਤਾਸ਼ਾਹ ਨਵਾਜ਼ ਖਾਨ ਸਫ਼ਵੀ
ਮਾਤਾਨੌਰਸ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ
ਧਰਮਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮ

ਦਿਲਰਾਸ ਪਰਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਫਾਵਿਦ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਬਦੀ-ਉਜ਼-ਜ਼ਮਾਨ ਸਫਾਵੀ (ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਖਾਨ) ਦੀ ਧੀ ਸੀ, ਜੋ ਸ਼ਾਹ ਇਸਮਾਈਲ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਵਾਇਸਰਾਏ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1637 ਵਿੱਚ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਮੁਹੀ-ਉਦ-ਦੀਨ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 'ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਨਾਲ 1637 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪੰਜ ਬੱਚੇ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਮੁਹੰਮਦ ਆਜ਼ਮ ਸ਼ਾਹ (ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੁਆਰਾ ਜ਼ਾਹਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਸਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਵਾਰਸ), ਜੋ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਵਜੋਂ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਾਇਆ, ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਕਵਿਤਰੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਜ਼ੇਬ-ਉਨ-ਨਿਸਾ (ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਮਨਪਸੰਦ ਧੀ), ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਜ਼ੀਨਤ-ਉਨ-ਨਿਸਾ (ਪਦਸ਼ਾਹ ਬੇਗਮ) ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰਾ ਪੁੱਤਰ।[8][9][10]

ਆਪਣੇ ਪੰਜਵੇਂ ਬੱਚੇ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਭੈੜੀ ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ, 1657 ਵਿੱਚ ਦਿਲਰਸ ਦੀ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਿਉਰਪੀਰਲ ਬੁਖਾਰ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।[11]

ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਵੰਸ਼

ਸੋਧੋ

ਦਿਲਰਾਸ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ ਪ੍ਰਮੁੱਖ, ਸਫਾਵਿਦ ਖ਼ਾਨਦਾਨ, ਪਰਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸ਼ਾਸਕ ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੀ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।[12] ਉਹ ਮਿਰਜ਼ਾ ਬਦੀ-ਉਜ਼-ਜ਼ਮਾਨ ਸਫਾਵੀ (ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਅਤੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਦੱਖਣ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ) ਦੀ ਧੀ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਪੜਦਾਦਾ ਸਫ਼ਾਵਿਦ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸ਼ਾਹ ਇਸਮਾਈਲ ਪਹਿਲੇ ਸਫ਼ਾਵੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।[13] ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਖ਼ਾਨ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਵਾਇਸਰਾਏ ਅਤੇ ਮੁਗ਼ਲ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ, ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਦਾ ਦਾਤਾ ਸੀ।[14] ਉਹ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਉਸਦੀ ਧੀ, ਦਿਲਰਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਮੁਹੀ-ਉਦ-ਦੀਨ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਆਹ ਦੇ ਜਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ।[15]

ਦਿਲਰਾਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੌਰਸ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ ਮਿਰਜ਼ਾ ਮੁਹੰਮਦ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਦੀ ਧੀ ਸੀ,[16] ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਰੁਸਤਮ ਸਫਾਵੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ,[4] ਜੋ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਉੱਘੇ ਸਨ।[14] 1638 ਵਿਚ, ਦਿਲਰਾਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਸਕੀਨਾ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ ਨੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਭਰਾ, ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਮੁਰਾਦ ਬਖਸ਼ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।[17] ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਖਾਨ ਦੀ ਭਤੀਜੀ ਅਤੇ ਦਿਲਰਾਸ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਦਾ ਵੀ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਪ੍ਰਿੰਸ ਸ਼ਾਹ ਸ਼ੁਜਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਸੀ।[18] ਇਹਨਾਂ ਵਿਆਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਨਵਾਜ਼ ਖਾਨ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸਥਾਰ ਵਜੋਂ, ਸਫਾਵਿਦ ਖ਼ਾਨਦਾਨ।[17]

ਮੌਤ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ

ਸੋਧੋ
 
ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਬੀਬੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ

11 ਸਤੰਬਰ 1657 ਨੂੰ, ਦਿਲਰਾਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੰਜਵੇਂ ਬੱਚੇ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਿਲੀਵਰੀ ਕਾਰਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਕਾਰਨ, ਪਿਉਰਪੀਰਲ ਬੁਖਾਰ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ ਅਤੇ 8 ਅਕਤੂਬਰ 1657 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।[19][11][19] ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਦਰਦ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ, ਚਾਰ ਸਾਲ ਦਾ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਆਜ਼ਮ, ਇੰਨਾ ਦੁਖੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦਾ ਘਬਰਾਹਟ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਸੀ।[20] ਇਹ ਦਿਲਰਾਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਧੀ, ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਜ਼ੇਬ-ਉਨ-ਨਿਸਾ ਦੀ ਆਪਣੇ ਨਵਜੰਮੇ ਭਰਾ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣ ਗਈ। ਜ਼ੇਬ-ਉਨ-ਨਿਸਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਉਸੇ ਸਮੇਂ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਂ ਰਹਿਤ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਆਰਾ ਪੁੱਤਰ ਬਣ ਗਿਆ।[21]

ਬੀਬੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ

ਸੋਧੋ

1660 ਵਿੱਚ, ਦਿਲਰਾਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਕਬਰੇ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਅੰਤਿਮ ਆਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਨੂੰ ਬੀਬੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ("ਔਰਤ ਦਾ ਮਕਬਰਾ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)।[22] ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੱਧੀ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕਦੇ ਵੀ ਯਾਦਗਾਰੀ ਇਮਾਰਤਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾਈਆਂ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਅਪਵਾਦ ਰੱਖਿਆ, ਉਹ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ। ਇੱਥੇ, ਦਿਲਰਾਸ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ 'ਰਾਬੀਆ-ਉਦ-ਦੌਰਾਨੀ' ("ਉਮਰ ਦੀ ਰਾਬੀਆ") ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਬਸਰਾ ਦੀ ਰਾਬੀਆ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[23][24] ਬਸਰਾ ਦੀ ਰਾਬੀਆ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਸੰਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੀਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ ਤਾਜ ਮਹਿਲ, ਦਿਲਰਾਸ ਦੀ ਸੱਸ, ਮਹਾਰਾਣੀ ਮੁਮਤਾਜ਼ ਮਹਿਲ ਦੇ ਮਕਬਰੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਮਾਨਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਖੁਦ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਵਿੱਚ ਮਰ ਗਈ ਸੀ।[25]

Bਇਬੀ ਕਾ ਮਕਬਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਢਾਂਚਾ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਵਿਆਹੁਤਾ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਦੇ ਮਕਬਰੇ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਆਜ਼ਮ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ।[19] ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ, ਖੁਦ, ਖੁਲਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਮਕਬਰੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[26]

ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ

ਸੋਧੋ
  • ਦਿਲਰਾਸ ਬਾਨੋ ਬੇਗਮ ਰੁਚਿਰ ਗੁਪਤਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲ ਮਿਸਟ੍ਰੈਸ ਆਫ਼ ਦ ਥਰੋਨ (2014) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ।
  • ਉਹ 2016 ਦੇ ਨਾਵਲ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ: ਦ ਲਾਈਫ ਆਫ਼ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ ਜੋ ਐਨ.ਐਸ. ਇਨਾਮਦਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਰਾਂਤ ਪਾਂਡੇ।
  • ਮੇਧਾ ਦੇਸ਼ਮੁਖ ਭਾਸਕਰਨ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ 2018 ਦੇ ਨਾਵਲ ਫਰੰਟੀਅਰਜ਼: ਦ ਰਿਲੈਂਟਲੈਸ ਬੈਟਲ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਾਜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਾਤਰ ਹੈ।
  • ਉਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਜੌਹਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਐਪਿਕ ਫਿਲਮ ਤਖ਼ਤ (2020) ਵਿੱਚ ਆਲੀਆ ਭੱਟ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[27]

ਵੰਸ਼

ਸੋਧੋ

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

ਸੋਧੋ

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ Paranjape, Makarand R. (2016). Cultural Politics in Modern India: Postcolonial Prospects, Colourful Cosmopolitanism, Global Proximities (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Routledge. p. 32. ISBN 9781317352167.
  2. ↑ Eraly, Abraham (2007). The Mughal World: Life in India's Last Golden Age. Penguin Books India. p. 147. ISBN 9780143102625.
  3. ↑ Chandra, Satish (2002). Parties and politics at the Mughal Court, 1707-1740. Oxford University Press. p. 50.
  4. ↑ 4.0 4.1 Koch, Ebba (1997). King of the world: the Padshahnama. Azimuth Ed. p. 104.
  5. ↑ Nath, Renuka (1990). Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D. New Delhi: Inter-India Publ. p. 148.
  6. ↑ "Aurangzeb". Encyclopædia Britannica. http://www.britannica.com/EBchecked/topic/43255/Aurangzeb. Retrieved 18 January 2013. 
  7. ↑ Eraly, Abraham (2008). The Mughal world: India's tainted paradise. Weidenfeld & Nicolson. p. 376.
  8. ↑ Sir Jadunath Sarkar (1919). Studies in Mughal India. W. Heffer and Sons. p. 91.
  9. ↑ Krynicki, p. 73
  10. ↑ Sir Jadunath Sarkar (1925). Anecdotes of Aurangzib. M.C. Sarkar & Sons. p. 21.
  11. ↑ 11.0 11.1 Krynicki, p. 3
  12. ↑ Yust, Walter (1954). "Encyclopædia Britannica, Volume 2". p. 694. {{cite web}}: Missing or empty |url= (help)
  13. ↑ Roy, Kaushik (2014). Military transition in early modern Asia, 1400-1750 : cavalry, guns, governments and ships. Bloomsbury Publishing. p. 39. ISBN 978-1780938004.
  14. ↑ 14.0 14.1 Sir Jadunath Sarkar (1912). Volume 1 of History of Aurangzib: Mainly Based on Persian Sources. M.C. Sarkar and Sons. p. 57.
  15. ↑ Krynicki, p. 1
  16. ↑ Indian Historical Records Commission (1921). Proceedings of the ... Session, Volume 3. The Commission. p. 18.
  17. ↑ 17.0 17.1 Waldemar, Hansen (1986). The Peacock Throne: The Drama of Mogul India. Motilal Banarsidass. p. 124.
  18. ↑ Faruqui, Munis D. (2012). The Princes of the Mughal Empire, 1504-1719 (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Cambridge University Press. p. 246. ISBN 9781107022171.
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 Sir Jadunath Sarkar (1912). Volume 1 of History of Aurangzib: Mainly Based on Persian Sources. M.C. Sarkar and Sons. pp. 58–61.
  20. ↑ Krynicki, p. 84
  21. ↑ Eraly, Abraham (2000). Emperors of the Peacock Throne: The Saga of the Great Mughals. Penguin Books India. p. 424. ISBN 9780141001432.
  22. ↑ Lach, Donald F.; Kley, Edwin J. Van (1998). Asia in the Making of Europe : Volume III, the Century of Advance (Pbk. ed.). University of Chicago Press. p. 738. ISBN 9780226467672.
  23. ↑ "About Tomb of RabiaDurani (Bibi KaMaqbara)". Yatra. Retrieved 2 February 2023.
  24. ↑ "Incredible India | Bibi ka Maqbara".
  25. ↑ Kumar, Anant (January–June 2014). "Monument of Love or Symbol of Maternal Death: The Story Behind the Taj Mahal". Case Reports in Women's Health. 1. Elsevier: 4–7. doi:10.1016/j.crwh.2014.07.001. Retrieved 21 December 2015.
  26. ↑ Ahmed, Farooqui Salma (2011). A Comprehensive History of Medieval India: From Twelfth to the Mid-Eighteenth Century (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Pearson Education India. p. 264. ISBN 9788131732021.
  27. ↑ Mukherjee, Manjari (25 January 2019). "Takht: Here's Who Will Romance Whom In This Karan Johar Directorial! Surprises Inside". in.news.yahoo.com (in Indian English). Retrieved 8 February 2019.

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

ਸੋਧੋ
  • Annie Krieger-Krynicki (2005). Captive Princess: Zebunissa, Daughter of Emperor Aurangzeb. Oxford University Press. ISBN 9780195798371.

ਫਰਮਾ:Mughal Empire

"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਦਿਲਰਾਸ_ਬਾਨੂ_ਬੇਗਮ&oldid=725534" ਤੋਂ ਲਿਆ