ਧਰਨੀ ਦਾਸ
ਧਾਰਨੀ ਦਾਸ (ਭੋਜਪੁਰੀ:ਫਰਮਾ:Script/Kaithi ) (1646-1688) ਇੱਕ ਰਾਮਾਨੰਦੀ ਸੰਤ ਅਤੇ ਭੋਜਪੁਰੀ ਕਵੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਭੋਜਪੁਰੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। [1] [2] ਉਹ ਇੱਕ ਕਾਇਸਥ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ਅਤੇ ਸਮਰਾਟ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦਾ ਸਮਕਾਲੀ ਸੀ। [3] ਉਸ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਧਰਨੀਦਾਸੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਮਣਕੇ ਵਾਲੀ ਤਾਰ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ, ਭਜਨ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਹਨ। [4]
ਧਰਨੀ ਦਾਸ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 1646 ਮਾਂਝੀ, ਛਪਰਾ, ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 1688 (ਉਮਰ 41–42) |
| ਸਕੂਲ | Rਰਾਮਾਨੰਦੀ ਸੰਪਰਦਾ |
ਮੁੱਖ ਰੁਚੀਆਂ | |
ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਉਸ ਦਾ ਜਨਮ 1646 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਛਪਰਾ ਨੇੜੇ ਮਾਂਝੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਇਸਥ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਪਰਸ਼ੂਰਾਮ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਬੀਰਮਾ ਅਤੇ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਮ ਗੈਬੀ ਸੀ। [5] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਮਾਂਝੀ ਅਸਟੇਟ ਵਿੱਚ ਦੀਵਾਨ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਸੰਤ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਜਕੀ ਸੇਵਾ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਸੰਤ ਬਣਨ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿੱਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ, ਇੱਕ ਵਾਰ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਘੜਾ ਡੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਉਸਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਆਰਤੀ ਦੌਰਾਨ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ ਸੇ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਅੱਗ ਬੁਝਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਨੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਕਹਾਣੀ ਸੱਚੀ ਨਿੱਕਲੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸੰਤ ਬਣ ਗਿਆ। [4]
1657 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਰਾਮਾਨੰਦ ਸੰਪਰਦਾ ਦਾ ਅਨੁਯਾਈ ਬਣ ਗਿਆ, ਜੋ ਵੈਸ਼ਨਵ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸੀ। [3] ਦੋ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਜੀਵਨ ਛੱਡ ਕੇ ਸੰਨਿਆਸੀ ਧਾਰਨ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੀ ਮੌਤ। ਉਸਨੇ ਚਰਨਦਾਸ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਤ ਤੋਂ ਦੀਖਿਆ ਲਈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਨੋਦਾਨੰਦ ਦੇ ਚੇਲੇ ਬਣ ਗਏ। ਸਦਾਨੰਦ ਅਤੇ ਕਰੁਣਾਨਿਧਨ ਉਸਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚੇਲੇ ਸਨ। [4]
ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਏਕਮਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਾਰਸ ਮੱਠ, ਭਟਨੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਾਹਨਮ ਮੱਠ ਵਰਗੇ ਕਈ ਮੱਠਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਸਾਲ ਮੇਲਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨਾਲ਼ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਸਦਾਨੰਦ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵਾਨੰਦ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਮਾਂਝੀ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਮਠ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ ਮੂਰਤੀ-ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਲਿਖੀਆਂ। ਪ੍ਰੇਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਭੋਜਪੁਰੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਜ ਭਾਖਾ ਵਿੱਚ ਸਨ ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਅਲੀਫ਼, ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਸੀ। [6]
ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰਗਾਸ 1887 ਵਿੱਚ ਛਪਰਾ ਵਿੱਚ ਨਾਸਿਕ ਪ੍ਰੈਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। [7]ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਧਰਨੀਦਾਸ ਕੀ ਵਾਣੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵੀ 1911 ਵਿੱਚ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਤੋਂ 47 ਪੰਨਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬਚੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [4]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Sinha, Bindeshwari Prasad (2003). Kayasthas in Making of Modern Bihar. Impression Publication. p. 251.
- ↑ Chakraborty, S.N. (1975). Behar Herald, [1875-1975]: Centenary Number. Bengalee Association, Bihar.
- ↑ 3.0 3.1 Bihar District Gazetteers: Saran, vol. XIV. Bihar: Superintendent, Secretariat Press. 1960. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name "Superintendent, Secretariat Press" defined multiple times with different content - ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Pankaj, Ashok K.; Pandey, Ajit K. (2018-10-26). Dalits, Subalternity and Social Change in India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Routledge. ISBN 978-0-429-78518-4. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":0" defined multiple times with different content - ↑ Singh, Durgashankar Prasad (1968). Bhojpuri ke kavi aur kavya. Patna: Bihar Rashtrabhasa Parishad. p. 93.
- ↑ Tiwari, Arjun (2014). Bhojpuri Sahitya ke itihas. Varanasi: Vishwavidyalaya Prakashan. p. 102.
- ↑ Upadhyay, Krishnadev (1972). Bhojpuri Sahitya ka itigasa. Bharatiya lok Sanskriti Shodh Sansthan. pp. 57–58.