ਨਸਰੀਨ ਅੰਜੁਮ ਭੱਟੀ
ਨਸਰੀਨ ਅੰਜੁਮ ਭੱਟੀ (1943–2016) ਇੱਕ ਦੋਭਾਸ਼ੀ ਕਵੀ (ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ), ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਰੇਡੀਓ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਕ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਖੋਜਕਾਰ ਸੀ। ਭੱਟੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਕਵੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ।[1][2]
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ ਸੋਧੋ
ਭੱਟੀ ਦਾ ਜਨਮ ਕਵੇਟਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਉਸਦਾ ਬਚਪਨ ਜੈਕਬਾਬਾਦ, ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ। ਉਸਨੇ ਕਵੇਟਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਮੁਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਿੱਥੇ ਹਜ਼ਾਰਾ ਕੁੜੀਆਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਬੋਲਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਘਰ ਵਿੱਚ ਕਲਾ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ (ਐਨਸੀਏ) ਵਿੱਚ ਦੋ ਸਾਲ ਕਲਾ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਪਰ ਡਿਪਲੋਮਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 1971 ਵਿੱਚ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਓਰੀਐਂਟਲ ਕਾਲਜ ਤੋਂ 1970 ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਕੀਤਾ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਨੌਕਰੀ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਕੀਤੀ।[3][4]
ਭੱਟੀ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰਕਲ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਅਧਿਐਨ ਸਰਕਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਰਮਦ ਸਹਿਬਾਈ, ਫਹੀਮ ਜੋਜ਼ੀ, ਸ਼ਾਹਿਦ ਮਹਿਮੂਦ ਨਦੀਮ ਅਤੇ ਕੰਵਲ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਵੀ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਨਜਮ ਹੁਸੈਨ ਸਈਅਦ ਉਸ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਸੀ, ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਸੈਸ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜੋ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 'ਤਲੀਮ-ਓ-ਤਰਬੀਅਤ' ਵਿੱਚ ਛਪੀ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਸਿੰਧੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ ਤੱਕ ਹੀ ਸੀਮਤ ਹੋ ਗਈ। ਭੱਟੀ 1971 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤਿਭਾ-ਖੋਜ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਰਾਹੀਂ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰੇਡੀਓ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਦੀ ਸੀ।[5]
ਡਾਨ ਨਿਊਜ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਆਪਣੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਅਬਦੁੱਲਾ ਹੁਸੈਨ, ਅਨੀਸ ਨਾਗੀ, ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਹੁਸੈਨ, ਕਿਸ਼ਵਰ ਨਾਹੀਦ ਅਤੇ ਅਜ਼ੀਜ਼ੁਲ ਹੱਕ ਵਰਗੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਉਸਦੇ ਲਾੜੇ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਮੁਨੀਰ ਨਿਆਜ਼ੀ, ਅਮਾਨਤ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਜੀਏ ਚਿਸ਼ਤੀ, ਨਾਸਿਰ ਕਾਜ਼ਮੀ, ਜ਼ਹੀਰ ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਵਜ਼ੀਰ ਅਫਜ਼ਲ ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਤਬੱਸੁਮ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਹ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਬਣ ਗਈ। ਉਸਨੇ ਰੇਡੀਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਨਿਰਮਾਤਾ, ਪ੍ਰਸਾਰਕ ਅਤੇ ਡਿਪਟੀ ਕੰਟਰੋਲਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਸ਼ਾਕਿਰ ਅਲੀ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਦੀ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ 2011 ਵਿੱਚ ਤਮਘਾ-ਏ-ਇਮਤਿਆਜ਼ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ[6][7][8]
ਭੱਟੀ ਨੂੰ 2015 ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੀਐਮਐਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਕੀਮੋਥੈਰੇਪੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਕਰਾਚੀ ਚਲੀ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਪੀਐਨਐਸ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਹੈ ਜੋ ਵਿਦੇਸ਼ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[9][10]
ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਨਾਰੀਵਾਦ ਸੋਧੋ
ਭੱਟੀ ਇੱਕ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ।[11][12][13] ਉਸਨੇ ਚਾਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਦੋ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਦੋ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ,[14] “ਨੀਲ ਕਰਾਇਆਂ ਨੀਲਕਣ” (1979), “ਅਥੈ ਪਰ੍ਹੇ ਤਰਾਹ” (2009),[15] “ਬਿਨ ਬਾਸ” ਅਤੇ “ਤੇਰਾ ਲਹਿਜਾ ਬਦਲਨੇ ਤਕ”।[16][17]
ਭੱਟੀ ਨੂੰ "ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਦੇ ਸਾਹਿਤ" ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਕਰੂਸੇਡਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[18][19] ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਵਿਕ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਰਾਹੀਂ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਸਮਾਜਿਕ-ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਜਮਾਤੀ-ਅਧਾਰਤ ਰਾਜਨੀਤਕ-ਆਰਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਜੋ ਸਾਰੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇੱਕ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਵੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸਨੇ ਇਸ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਪਿਤਰਸੱਤਾ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ, ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਯਮਾਂ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਨੇ ਲਿੰਗ ਪੱਖਪਾਤ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਸਤੂ ਵਿੱਚ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ।[20] ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦਾਬੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਜੈਵਿਕ ਸਬੰਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[21]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ "In memoriam: Nasreen Anjum Bhatti euologised". The Express Tribune (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 10 February 2016.
- ↑ Reporter, The Newspaper's Staff (25 November 2011). "`Wah wah` for poets at PU mushaira". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ "Nasreen Anjum Bhatti — an integral name among Urdu and Punjabi poets". Daily Times. 28 December 2019. Archived from the original on 7 ਸਤੰਬਰ 2021. Retrieved 25 ਫ਼ਰਵਰੀ 2023.
- ↑ "Past in Perspective". The Nation (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 5 August 2019.
- ↑ "Hurdles of translation | Literati | thenews.com.pk". www.thenews.com.pk (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ Sadhu, Naeem (19 October 2014). "A poet with distinct accent". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ Report, Dawn (27 January 2016). "Punjabi poet Nasreen Anjum Bhatti is no more". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ "One in a thousand years". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 26 May 2002.
- ↑ "Rebel Punjabi poet Nasreen Anjum Bhatti died after a fight with cancer". Daily Pakistan Global (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 26 January 2016.
- ↑ Jalil, Xari (2 June 2015). "Nasreen Anjum Bhatti: classic case of forsaken writers". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ "Feminist theatre group gives voice to the powerless". The Express Tribune (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 6 January 2017.
- ↑ "Literature enthrals Federal Capital". www.thenews.com.pk (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ "Nasreen Anjum Bhatti : A poet par excellence and a humble lady". Daily Times. 27 January 2016. Archived from the original on 27 ਨਵੰਬਰ 2020. Retrieved 25 ਫ਼ਰਵਰੀ 2023.
- ↑ "Nasreen Anjum Bhatti". Folk Punjab.
- ↑ "Punjabi Poetry - Nasreen Anjum Bhatti". apnaorg.com.
- ↑ "Houndstongue and gemstones". The Friday Times. 5 February 2016.[permanent dead link]
- ↑ "Nasreen's poetry wins her standing ovation". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 24 June 2005.
- ↑ Khan, Umair (2 March 2014). "LAHORE LITERARY FESTIVAL: Resistance and Punjabi poetry". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ Newspaper, the (24 February 2014). "Punjabi finds its voice at LLF". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ Soofi, Mushtaq (5 February 2016). "Punjab Notes: You can hear her singing in the dark". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ Soofi, Mushtaq (5 June 2015). "PUNJAB NOTES: Nasreen Anjum Bhatti: an inimitable poetic voice". DAWN.COM (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).