ਪਰਾਸ਼ਕਵੀ ਕੀਰੀਆਜ਼ੀ
ਪਰਾਸ਼ਕਵੀ ਕੀਰੀਆਜ਼ੀ (2 ਜੂਨ 1880-17 ਦਸੰਬਰ 1970) ਕੀਰੀਆਜ਼ੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਅਲਬਾਨੀ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਅਲਬਾਨੀਆ ਵਰਣਮਾਲਾ ਅਤੇ ਅਲਬਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਮਨਾਸਤਿਰ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਔਰਤ ਭਾਗੀਦਾਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਲਬਾਨੀਆ ਵਰਣਮਾਲਾ ਦਾ ਰੂਪ ਤੈਅ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਸੰਗਠਨ, ਯੱਲ 'ਆਈ ਮੇਂਗਜੇਸਿਤ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ।[2][3] ਪਰਾਸ਼ਕੇਵੀ ਪੈਰਿਸ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕਾਨਫਰੰਸ, 1919 ਵਿੱਚ ਅਲਬਾਨੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਸੀ।[4] ਉਹ ਸੇਵਸਤੀ ਕਿਰਾਜ਼ੀ ਦੀ ਭੈਣ ਸੀ, ਜੋ ਕੋਰਕਾ ਵਿੱਚ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਲਈ ਪਹਿਲੇ ਅਲਬਾਨੀਅਨ ਸਕੂਲ ਦੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸੀ, ਜੋ 1891 ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[5]
ਪਰਾਸ਼ਕਵੀ ਕੀਰੀਆਜ਼ੀ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | ਜੂਨ 2, 1880[1] |
| ਮੌਤ | ਦਸੰਬਰ 17, 1970 (ਉਮਰ 90) |
| ਦਸਤਖ਼ਤ | |
.svg){kind=small} | |
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਪਰਾਸ਼ਕੇਵੀ ਦਾ ਜਨਮ ਮੋਨਾਸਤਿਰ (ਹੁਣ ਬਿਟੋਲਾ, ਮਨਾਸਤਿਰ ਵਿਲਾਇਤ, ਓਟੋਮੈਨ ਸਾਮਰਾਜ (ਵਰਤਮਾਨ ਉੱਤਰੀ ਮੈਸੇਡੋਨੀਆ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਿਰਫ 11 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਕੂਲ, ਗਰਲਜ਼ ਸਕੂਲ ਜੋ 15 ਅਕਤੂਬਰ 1891 ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਿਆ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਕੁਡ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਬਨੀਅਨ ਸਿਖਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।[2][6]
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਕਾਂਸਟੈਂਟੀਨੋਪਲ ਵਿਖੇ ਅਮੈਰੀਕਨ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਗਰਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਪਡ਼੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੀ ਭੈਣ, ਸੇਵਸਤੀ ਨਾਲ 1887 ਵਿੱਚ ਖੋਲ੍ਹੇ ਗਏ ਪਹਿਲੇ ਅਲਬਾਨੀਅਨ ਸਕੂਲ, ਮੈਸਨਜੈਟੋਰਜਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਰਸੀ ਗਈ।[7]
1908 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਮੋਨਾਸਤਿਰ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਇਕਲੌਤੀ ਔਰਤ ਸੀ।[2]
ਸੰਨ 1909 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਐਬੇਸੀਡੇਰੀਅਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੋਨਾਸਤਿਰ ਦੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਨਵੀਂ ਵਰਣਮਾਲਾ ਬਾਰੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਫਿਰ ਵੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਦੇ ਦੋ ਸੰਸਕਰਣ ਉਸ ਦੇ ਅਬੀਸਰੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ, ਜੋ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿੰਨੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਐਬੇਸੀਡੇਰੀਅਮ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਨਵੇਂ ਅਲਬਾਨੀਅਨ ਵਰਣਮਾਲਾ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਆਇਤਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂਃ [8]
ਉਹ ਦੱਖਣੀ ਅਲਬਾਨੀਆ ਦੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਸਕੂਲਾਂ ਲਈ ਪਡ਼੍ਹਾਉਣ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[7]
ਉਸਨੇ 1909 ਵਿੱਚ ਯੱਲ 'ਆਈ ਮੈਂਗਜੇਸਿਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ (ਅਲਬਾਨੀਅਨਃ ਮਾਰਨਿੰਗ ਸਟਾਰ) ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲੀ ਗਈ, ਉਸਨੇ 1917 ਤੋਂ 1920 ਤੱਕ ਇਸੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ।[9][3] ਇਹ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਹਰ ਪੰਦਰਵਾਡ਼ੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਲਬਾਨੀਆ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਸਮਾਜ, ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।[7]
1914 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਯੂਨਾਨੀ ਕਬਜ਼ੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨਾਲ ਅਲਬਾਨੀਆ ਤੋਂ ਰੋਮਾਨੀਆ ਚਲੀ ਗਈ।[6]
ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਗਈ ਅਤੇ ਅਲਬਾਨੀ-ਅਮਰੀਕੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਈ, ਜਿਸ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਉਸਨੇ ਅਲਬਾਨੀਆਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਲਈ 1919 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।[2][10]
ਪਰਾਸ਼ਕੇਵੀ 1921 ਵਿੱਚ ਅਲਬਾਨੀਆ ਵਾਪਸ ਆਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾਲ ਉੱਥੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਸੇਵਸਤੀ ਅਤੇ ਜੀਜਾ ਕ੍ਰਿਸਟੋ ਡਾਕੋ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਤਿਰਾਨੇ ਅਤੇ ਕਾਮੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ "ਕੀਰੀਆਸ" ਨਾਮ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣ ਗਈ।[11]
ਅਕਤੂਬਰ 1928 ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ 'ਤੇ, ਸੰਗਠਨ "ਗ੍ਰੁਜਾ ਸ਼ਕੀਪਟੇਰ" (ਅਲਬਾਨੀਆ ਦੀ ਔਰਤ) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤਿਰਾਨਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਸਨ। ਇਹ ਮਹਾਰਾਣੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਾ ਜੋਗ ਦੀ ਭੈਣ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸਾਨੀਜੇ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖਿਆ, ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਦਾਨੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਅਲਬਾਨੀਆ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਉੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਾਉਣਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਡ਼੍ਹੀ-ਲਿਖੀ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਪਰਾਸ਼ਕਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ। 1929 ਅਤੇ 1931 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੱਤ੍ਰਿਕਾ ਸ਼ਕੀਪਤਰਜਾ (ਅਲਬਾਨੀਆ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਰਾਸ਼ਕਵੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਸੇਵਸਤੀ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਜਰਨਲ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਰੂਡ਼੍ਹੀਵਾਦੀ ਸੋਚ ਨਾਲ ਮੁੱਦਾ ਉਠਾਇਆ।[12]
ਉਹ ਬਚ ਗਈ ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਿਰਾਨਾ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਫਿਰ ਹੋਰ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਜ਼ੋਗ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਕ੍ਰਿਸਟੋ ਡਾਕੋ ਨੂੰ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਸ਼ਾਸਨ ਦੁਆਰਾ ਬਦਨਾਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਕੀਰੀਆ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਤਿਰਾਨਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰਾਸ਼ਕਵੀ ਦੇ ਦੋ ਭਤੀਜੇ (ਸੇਵਸਤੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ) ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਖਰਕਾਰ ਇੱਕ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਅਲਬਾਨੀਆ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਸਕੈਂਡਰ ਲੁਆਰਾਸੀ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਵਿਟੋ ਕਾਪੋ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੇ ਆਖਰਕਾਰ ਕੀਰੀਆ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਅੰਸ਼ਕ ਪੁਨਰਵਾਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।[13] ਪਰਾਸ਼ਕਵੀ ਦੀ ਮੌਤ 17 ਦਸੰਬਰ, 1970 ਨੂੰ ਤਿਰਾਨਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।
ਵਿਰਾਸਤ
ਸੋਧੋਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Koliqi, Hajrullah (2009). Gruaja ndër shekuj : arsimimi dhe emancipimi i saj. Prishtinë: Universiteti i Prishtinёs & Libri shkollor. p. 373. ISBN 9789951077163. Archived from the original on 2018-02-21. Retrieved 2024-03-31.(Albanian ਵਿੱਚ)
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Parashqevi Qiriazi". www.kolonja.com. Archived from the original on 24 March 2011.
- ↑ 3.0 3.1 Prifti, Peter (1978). Socialist Albania since 1944: domestic and foreign developments, Volume 23. The MIT Press. p. 90. ISBN 0-262-16070-6. Retrieved 2010-10-05.
- ↑ Toska, Teuta. Parashqevi Qiriazi dhe viti i saj 1919. Tirana: ISSHP, 2020, ISBN 978-9928-4519-7-2
- ↑ Young, Antonia; Hodgson, John; Bland William B.; Young Nigel (1997). Albania. National Library of Australia: Clio Press. p. 48. ISBN 1-85109-260-9. Retrieved 2014-10-22.
- ↑ 6.0 6.1 de Haan, Francisca; Daskalova Krasimira; Loutfi Anna (2006). A Biographical Dictionary of Women's Movements and Feminisms in Central, Eastern, and South Eastern Europe, 19th and 20th Centuries. Central European University Press. pp. 454–457. ISBN 9789637326394. Retrieved 2014-10-22.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 "Parashqevi Qiriazi". www.kolonja.com. Archived from the original on 27 January 2010.
- ↑ Lloshi, Xhevat (2008). Rreth Alfabetit i Shqipes [About the Albanian Alphabet] (in ਅਲਬਾਨੀਆਈ). National Library of Albania: Logosa. p. 183. ISBN 978-9989-58-268-4. Retrieved 2014-10-22.
- ↑ Universiteti Shtetëror i Tiranës (1975). Problems of the struggle for the complete emancipation of women. National Library of Albania. p. 127. Retrieved 2014-10-22.
{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) - ↑ Ingrid Sharp, Matthew Stibbe (14 February 2011). Aftermaths of War: Women's Movements and Female Activists, 1918–1923. History of Warfare. Vol. 63. BRILL. p. 184. ISBN 978-9004191723.
Parashqevi Qiriazi was a member of the delegation the organization sent to Paris
- ↑ Sabile Keçmezi-Basha, Parashqevi Qiriazi, diplomatja e vetme grua në Konferencën e Paqes në Paris [Parashqevi Qiriazi, the only woman diplomat in the Paris Peace Conference] (in ਅਲਬਾਨੀਆਈ), kosova-sot.info, archived from the original on 27 September 2015, retrieved 2014-10-22,
Parashqevi Qiriazi, u kthye në atdhe më 1921, edhe më tej ajo ndoqi me interes dhe mbështeti zhvillimet politike në Shqipëri, pa pushuar së shkruari për çështjen kombëtare. Në ndërkohë u bë një nga themelueset dhe drejtueset kryesore të Institutit Femëror "Kyrias" në Tiranë e Kamëz (1922–1933), duke e shndërruar institucionin në një nga shkollat e mesme më serioze në Shqipëri. Për shkak të qëndrimit të saj antifashist, më 15 tetor 1943 u internua nga Gestapoja në kampin Anhalt (Banjicë). I mbijetoi vdekjes dhe pas mbarimit të luftës u kthye në atdhe. Më 17 dhjetor 1970, vdiq në Tiranë.
- ↑ Ingrid Sharp, Matthew Stibbe (14 February 2011), Aftermaths of War: Women's Movements and Female Activists, 1918–1923, History of Warfare, vol. 63, BRILL, pp. 191–192, ISBN 978-9004191723
- ↑ Luarasi, Petro, Familja atdhetare Qiriazi dhe mjeshtri i madh i turpit (T.B.) (in ਅਲਬਾਨੀਆਈ), PrishtinaPress, archived from the original on 1 February 2014,
Ndonëse të moshuara ( Sevasti Qiriazi- Dako 73 vjeç dhe Parashqevi Qiriazi 63 vjeç) për veprimtarinë e tyre patriotike dhe antifashiste ato u denoncuan tek gestapoja gjermane. Më 1943 tok me pjesëtarë të tjerë të familjes u arrestuan nga gjermanët dhe milicia e Xhaferr Devës dhe u dërguan në kampin e përqëndrimit Anhaltlager- Banjicatë Beogradit, Jugosllavisë...
Si rezultat i kësaj të motrat dhe familjet e tyre u bënë object përndjekjesh nga ana e regjimit. Dy djemtë e Sevastisë u burgosën si spiunë. Djali i vogël, Gjergji, duke mos u bërë dot ballë torturave, vrau veten më 1949. Pak më vonë vdiq edhe Sevastia, nga hidhërimi i thellë për humbjen e të birit.[As a result of this both sisters and their families became target of persecution from the regime. Both sons of Sevasti were imprisoned as "spies". The younger son, Gjergj, not resisting to the tortures, killed himself in 1949. Soon after Sevasti died, from the big despair of losing her son...] - ↑ https://qiriazi.edu.al/
- ↑ AAOMQ Official Site