ਪਾਲਘਰ
ਪਾਲਘਰ ( 
pronunciation (ਮਦਦ·ਫ਼ਾਈਲ) ) ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੋਂਕਣ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ ਹੈ। ਇਹ ਮੁੰਬਈ ਮੈਟਰੋਪੋਲੀਟਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ 2014 ਤੋਂ ਇਹ ਪਾਲਘਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਪਾਲਘਰ ਵਿਅਸਤ ਮੁੰਬਈ-ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਰੇਲ ਕੋਰੀਡੋਰ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਉਪਨਗਰੀ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਲਾਈਨ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਮੁੰਬਈ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 87 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ, ਵਿਰਾਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 35 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮਨੋਰ ਵਿਖੇ ਮੁੰਬਈ-ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਮਾਰਗ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 24 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਪਾਲਘਰ | |
|---|---|
ਨਗਰ | |
ਵਜਰੇਸ਼ਵਰੀ ਮੰਦਿਰ, ਦਹਬੋਸਾ ਵਾਟਰਫਾਲ, ਤੰਦੁਲਵਾੜੀ ਕਿਲਾ, ਦਹਾਨੂ ਬੀਚ, ਕੇਲਵਾ ਬੀਚ | |
  ਪਾਲਘਰ | |
| ਗੁਣਕ: 19°41′N 72°46′E / 19.69°N 72.76°E | |
| ਦੇਸ਼ |  India |
| ਰਾਜ | ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ |
| ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | ਪਾਲਘਰ |
| ਸਰਕਾਰ | |
| • ਕਿਸਮ | ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ |
| • ਬਾਡੀ | ਪਾਲਘਰ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ (ਪੰਕ) |
| • ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ | ਰਾਜਿੰਦਰ ਗਾਵਿਤ (ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ) |
| • MLA | Amit Krushna Ghoda, (Shiv Sena)[1] |
| ਖੇਤਰ | |
| • ਕੁੱਲ | 4,696.99 km2 (1,813.52 sq mi) |
| ਉੱਚਾਈ | 7 m (23 ft) |
| ਆਬਾਦੀ (2011) | |
| • ਕੁੱਲ | 68,931 |
| • ਘਣਤਾ | 15/km2 (38/sq mi) |
| Languages | |
| • Official | ਮਰਾਠੀ |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (IST) |
| PIN | 401404 |
| Telephone code | 02525 |
| ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ | MH-48 |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | https://palghar.gov.in/ |
.jpg)
ਵਰਲੀ, ਵਡਵਾਲੀ ਅਤੇ ਵਣਜਾਰੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਮਰਾਠੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਗੁਜਰਾਤੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਪਾਲਗਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਸਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਠਾਣੇ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜੌਹਰ, ਵਸਈ ਅਤੇ ਪਾਲਘਰ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਾਸਤ ਹੈ। ਵਸਾਈ (ਉਦੋਂ ਬਾਸੀਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ) ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ। ਚਿਮਾਜੀ ਅੱਪਾ, ਮਰਾਠਾ ਫੌਜੀ ਕਮਾਂਡਰ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਤੋਂ ਵਸਈ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਵਸਈ ਉੱਤੇ ਮਰਾਠਾ ਝੰਡਾ ਲਗਾ ਦਿੱਤਾ। ਪਾਲਘਰ 1942 ਵਿਚ ਚੱਲੇਜਾਵ ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਸੀ। ਰਾਮਚੰਦਰ ਚੂਰੀ, ਗੋਵਿੰਦ ਠਾਕੁਰ, ਕਾਸ਼ੀਨਾਥ ਪਗਦਾਰੇ, ਰਾਮਪ੍ਰਸਾਦ ਤਿਵਾਰੀ ਅਤੇ ਸੁਕੁਰ ਮੋਰੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਨ ਜੋ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪਾਲਘਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਅਗਸਤ 1942 ਵਿੱਚ, ਇਹਨਾਂ ਪੰਜਾਂ ਨੇ ਗਾਂਧੀ ਜੀ ਦੇ 'ਕਰੋ ਜਾਂ ਮਰੋ' ਦੇ ਪੁਕਾਰ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਰੌਲੇ-ਰੱਪੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਮੋਰਚੇ (ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਮਾਰਚ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਲਘਰ ਤੋਂ ਸ਼ਿਰਗਾਓਂ, ਧਨਸਾਰ, ਟੈਂਭੋਡੇ, ਅਲਿਆਲੀ, ਮੁਰਭੇ, ਉਚੇਲੀ, ਪਲਮਟੈਂਭੀ, ਖਾਰੇਕੁਰਨ, ਪੋਪੁਰਵਾ, ਅਣਭੱਟ, ਸੱਤਪਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਖੇਤਰ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦਬਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀ, ਅਤੇ ਕਤਲੇਆਮ ਵਿੱਚ, ਉਹ ਸਾਰੇ ਪੰਜੇ ਹੁਤਮਾ ਚੌਕ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਘਟਨਾ ਵਾਪਰੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ 20 ਸਾਲ ਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀਆਂ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਦਰਜ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਸ਼ਹੀਦ ਸਕੁਏਅਰ (ਪਾਲਘਰ) ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪੰਚ ਬੱਤੀ (5 ਲਾਈਟਾਂ) ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਹਰ ਸਾਲ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ 14 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਵਸ (ਹੁਤਮਾ ਦਿਵਸ) ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ 80 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਵਕਫ਼ੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਮਚੰਦਰ ਚੂਰੀ (ਪੰਜ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਜਿਸਦਾ ਕੋਈ ਚਿੱਤਰ ਜਾਂ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਸੀ) ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਬਹੁਤ ਖੋਜ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨਜ਼ੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਸਦੀ ਤੇਲ ਪੇਂਟਿੰਗ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਅਗਸਤ 2020 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਵਡਵਾਲ ਪਾਲਘਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਈਚਾਰਾ ਹੈ। ਉਹ ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੇ ਯਾਦਵ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਥੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਰਾਠੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਕਸ਼ੱਤਰੀ ਵਰਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ ਪਰ ਰਵਾਇਤੀ 96-ਕਬੀਲੇ ( 96 - ਕੁਲੀ ) ਮਰਾਠਾ ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹਨ।
ਵਰਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਰਾਪਾ ਨਾਚ, ਵਾਰਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਕਲਾ ਪ੍ਰਤੀ ਯੋਗਦਾਨ। ਵਾਰਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਅਤੇ ਕਲਾ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਵਾਰਲੀ ਕਲਾ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਵਾਰਲਿਸ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੇ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਜਨਸੰਖਿਆ
ਸੋਧੋਭਾਰਤ ਦੀ 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ,[2] ਪਾਲਘਰ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 68,930 ਸੀ। ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 36,523 (52.9%) ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 32,407 (47.1%) ਹਨ। ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ 77.52% ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ 59.5% ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੀ; ਮਰਦ ਸਾਖਰਤਾ 81.2% ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਾਖਰਤਾ 73.35% ਸੀ। ਆਬਾਦੀ ਦਾ 11.8% 6 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਸੀ।
ਪਾਲਘਰ ਦੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਆਬਾਦੀ 33,086 ਹੈ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁੱਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਲਗਭਗ 48% ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
ਸੱਭਿਆਚਾਰ
ਸੋਧੋਪਾਲਘਰ ਵਿੱਚ ਕੁਨਬੀ, ਭੰਡਾਰੀ, ਵਰਲੀ ( ਆਦਿਵਾਸੀ ), ਕਟਕਾਰੀ, ਮਲਹਾਰ ਕੋਲੀ, ਵਣਜਾਰੀ, ਵਡਵਾਲ, ਮਾਲੀ (ਸੋਰਥੀ) ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜਾਤੀਆਂ ਹਨ।
ਵਣਜਾਰੀ ਇੱਕ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਕਬੀਲਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮਿਆਰੀ ਮਰਾਠੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਦਾ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੈ।
ਕਲਾ, ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ
ਸੋਧੋਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸੈਲਾਨੀ ਆਕਰਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
ਆਵਾਜਾਈ
ਸੋਧੋ
ਪਾਲਘਰ ਸੜਕ ਅਤੇ ਰੇਲ ਆਵਾਜਾਈ ਦੁਆਰਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਾਲਘਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਸਟੇਟ ਰੋਡ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਡਿਵੀਜ਼ਨਲ ਹੈੱਡ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੂਰਤ, ਵਾਪੀ, ਵਲਸਾਡ, ਵਡੋਦਰਾ, ਭਰੂਚ, ਅੰਕਲੇਸ਼ਵਰ, ਆਨੰਦ, ਮੁੰਬਈ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ, ਮਿਰਾਜ, ਸਾਂਗਲੀ, ਪੁਣੇ, ਸਮੇਤ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਕਈ ਕਸਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਸੰਪਰਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਡੁਜ, ਠਾਣੇ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਭਿਵੰਡੀ, ਔਰੰਗਾਬਾਦ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ, ਕਲਿਆਣ, ਅਲੀਬਾਗ, ਨੰਦੂਰਬਾਰ, ਭੁਸਾਵਲ, ਸ਼ਿਰਡੀ ਅਤੇ ਨਾਸਿਕ ।
ਪਾਲਘਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਮੁੰਬਈ ਉਪਨਗਰੀ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਪੱਛਮੀ ਲਾਈਨ ਅਤੇ ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ-ਮੁੰਬਈ ਮੁੱਖ ਲਾਈਨ ' ਤੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ। ਸ਼ਟਲ/ ਮੇਮੂ / ਈਐਮਯੂ (ਸਥਾਨਕ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ) ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਵੀ ਇੱਥੇ ਰੁਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਖੇਡਾਂ
ਸੋਧੋ- ਸ਼ਾਰਦੁਲ ਠਾਕੁਰ ਪਾਲਘਰ (ਮਾਹਿਮ) ਦਾ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਲਈ, ਆਈਪੀਐਲ ਵਿੱਚ ਚੇਨਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼ ਲਈ ਅਤੇ ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।
- ਅਦਿੱਤਿਆ ਤਾਰੇ ਪਾਲਘਰ (ਸਤਪਤੀ ਪਿੰਡ) ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਕਟ ਕੀਪਰ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ ਹੈ ਜੋ ਆਈਪੀਐਲ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ ਲਈ ਅਤੇ ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਸੋਧੋਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Maharashtra By-Election: Shiv Sena Retains Palghar Assembly Seat". NDTV.com. Retrieved 2022-08-31.
- ↑ "Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)". Census Commission of India. Archived from the original on 2004-06-16. Retrieved 2008-11-01.
- ↑ "Palghar Population 2011". Census 2011.