ਬੋਆ ਦੇਵੀ
ਬੋਆ ਦੇਵੀ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮਧੂਬਨੀ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਜੀਤਵਾਰਪੁਰ ਪਿੰਡ ਦੀ ਇਕ ਮਿਥਿਲਾ ਪੇਂਟਿੰਗ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ। ਮਿਥਿਲਾ ਪੇਂਟਿੰਗ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਲੋਕ ਕਲਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਜਿਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਰੇਖਿਕ ਪੈਟਰਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਚੈਂਬਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ 'ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਣੇ ਕਾਗਜ਼ ਅਤੇ ਕੈਨਵੈਸਾਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[1] ਬੋਆ ਦੇਵੀ ਨੇ 1984 ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ ਅਤੇ 2017 ਵਿਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।
ਬੋਆ ਦੇਵੀ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | ਜੀਤਵਾਰਪੁਰ, ਬਿਹਾਰ |
| ਢੰਗ | ਮਿਥਿਲਾ ਜਾਂ ਮਧੂਬਾਨੀ ਪੇਂਟਿੰਗ |
| ਪੁਰਸਕਾਰ | ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ (2017), ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1984) |
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਬੋਆ ਦੇਵੀ ਲਗਭਗ 60 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮਿਥਿਲਾ ਆਰਟ ਫਾਰਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।[2] ਉਸਨੇ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਸੱਸ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੂੰ ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਨ 1966 ਵਿਚ ਕਪੜਾ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਇਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੰਸਥਾ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਹੈਂਡਿਕ੍ਰਾਫਟ ਬੋਰਡ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਪੁਪੁਲ ਜਯਕਰ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਕਲਾਕਾਰ ਭਾਸਕਰ ਕੁਲਕਰਨੀ ਨੂੰ ਕਲਾ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਲ ਲਈ ਮਧੂਬਨੀ ਭੇਜਿਆ। ਬੋਆ ਦੇਵੀ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੁਲਕਰਨੀ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਮਿਥਿਲਾ ਕਲਾ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਧ ਤੋਂ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਥੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ' ਤੇ ਅਭਿਆਸ ਕਲਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਭਾਸਕਰ ਕੁਲਕਰਨੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਵਿਚ ਲੈ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਬੋਆ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿਚ ਆਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਲਈ 1.50 ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਕੁਲਕਰਨੀ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[3] ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਪੇਨ, ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਜਾਪਾਨ ਦੀਆਂ ਗੈਲਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ।[4] ਸਾਲ 2015 ਵਿਚ, ਉਸਦੀ ਇਕ ਪੇਂਟਿੰਗ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ ਹੈਨੋਵਰ ਦੇ ਮੇਅਰ ਸਟੀਫਨ ਸਕੋਸਟੋਕ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਰਤ ਫੇਰੀ ਮੌਕੇ ਤੋਹਫੇ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।[5]
ਸ਼ੈਲੀ
ਸੋਧੋਪਿਛਲੇ ਪੰਜ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ, ਮਧੁਬਨੀ ਕਲਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਵਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬੋਆ ਦੇਵੀ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ - ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਕਲੌਤੀ ਔਰਤ ਕਲਾਕਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 1989 ਵਿਚ ਸੈਂਟਰ ਪੋਮਪੀਡੋ ਵਿਚ ਮੈਗਸੀਅਨ ਡੀ ਲਾ ਟੇਰੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਸਦਾ ਕੰਮ ਕਾਗਜ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਚਾਦਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 20 ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਕੰਧ-ਚਿੱਤਰ ਤੱਕ ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਸ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰਾਮ ਅਤੇ ਸੀਤਾ ਦੀਆਂ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦਕਿ ਸੀਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਉੱਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਬੋਆ ਦੇਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਾਂ ਲਈ ਹੱਥ ਨਾਲ ਬਣੇ ਕਾਗਜ਼ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪੈਲਿਟ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ, ਪੀਲੇ, ਲਾਲ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਐਵਾਰਡ
ਸੋਧੋ- ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ, 2017
- ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, 1984 [6]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Madhubani Painting (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Abhinav Publications. 2003. ISBN 9788170171560.
- ↑ MithilaConnect, Team (2017-02-03). "Baua Devi of Jitwarpur village gets Padmashree award". MithilaConnect Local (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Archived from the original on 2019-03-27. Retrieved 2019-03-18.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Painting on the Wall - Indian Express". archive.indianexpress.com. Retrieved 2019-03-18.
- ↑ "Baua Devi". artiana.com. Retrieved 2019-03-18.
- ↑ "PM Modi gifts Bihar artist's painting to Hannover mayor - Times of India". The Times of India. Retrieved 2019-03-18.
- ↑ "President Mukherjee confers Padmi Shri to Madhubani artist Baua Devi". The New Indian Express. Retrieved 2019-03-18.