ਮਹਾਗੌਰੀ
ਮਹਾਂਗੌਰੀ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: महागौरी, IAST: Mahāgaurī) ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਰੂਪ ਹੈ ਅਤੇ ਨੌਦੁਰਗਾ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਮਹਾਂਗੌਰੀ ਦੀ ਉਪਾਸਨਾ ਨਰਾਤੇ ਦੇ ਅੱਠਵੇ ਦਿਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੇਵੀ ਮਹਾਂਗੌਰੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਜੋ ਦੇਵੀ ਮਹਾਂਗੌਰੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।[1] ਮਹਾਂਗੌਰੀ ਕੋਲ ਚਾਰ ਹਥਿਆਰ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ ਡਰ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਖਾਵਜ ਹੈ ਅਤੇ ਹੇਠਲਾ ਇੱਕ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ।
| ਮਹਾਂਗੌਰੀ | |
|---|---|
ਸੁੰਦਰਤਾ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਦੇਵੀ | |
 ਦੇਵੀ ਮਹਾਂਗੌਰੀ, ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਰੂਪ | |
| ਦੇਵਨਾਗਰੀ | महागौरी |
| ਮਾਨਤਾ | ਪਾਰਵਤੀ/ਆਦਿ ਪਰਾਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਅਵਤਾਰ |
| ਨਿਵਾਸ | ਕੈਲਾਸ਼ |
| ਮੰਤਰ | श्वेते वृषे समारुढा श्वेताम्बरधरा शुचिः। महागौरी शुभं दघान्महादेवप्रमोददा॥ |
| ਹਥਿਆਰ | ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ, ਡਮਰੂ, ਅਭਿਆਮੁਦ੍ਰਾ, ਵਾਰਦਾ ਮੁਦ੍ਰਾ |
| ਵਾਹਨ | ਬਲਦ |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਭੈਣ-ਭਰਾ | ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ |
| Consort | ਸ਼ਿਵ |
| ਬੱਚੇ | ਕਾਰਤਿਕਿਆ, ਗਣੇਸ਼, ਜਯੋਤੀ, ਅਸ਼ੋਕਸੁੰਦਰੀ |
ਸਬਦਾਵਲੀ
ਸੋਧੋਮਹਾਂਗੌਰੀ ਨਾਂ ਮਤਲਬ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚਿੱਟਾ ਹੈ, ਉਹ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ (ਮਹਾਂ, ਮਹਾਨ = ਮਹਾਨ; ਗੌਰੀ, ਗੌਰੀ = ਚਿੱਟਾ) ਸੀ। ਮਹਾਂਗੌਰੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ, ਕਮਲ ਅਤੇ ਡਮਰੂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਚੌਥਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਕਮਲ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਮਾਲਾ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਫੈਦ ਬਲਦ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਫੈਦ ਕੱਪੜੇ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਦੰਤਕਥਾ
ਸੋਧੋਮਹਾਂਗੌਰੀ ਉਤਪੱਤੀ ਦੀ ਕਥਾ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ: ਸ਼ੁੰਭ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ੁੰਭ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਪਾਰਵਤੀ ਦੀ ਮਾਦਾ ਬੱਚੀ ਦੁਆਰਾ ਹੀ ਮਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੁਆਰਾ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਪਾਰਵਤੀ ਦੀ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਕਾਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਜਾਦੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਉਪਦੇਸ਼ਕ "ਕਾਲੀ" ਦਿੱਤਾ, ਅਰਥਾਤ "ਕਾਲਾ"। ਹਾਲਾਂਕਿ, "ਕਾਲੀ" ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ "ਮੌਤ" ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਛੇੜਿਆ ਗਿਆ। ਪਾਰਵਤੀ ਇਸ ਛੇੜਛਾੜ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਕਿ ਉਸਦਾ ਨਿਰਪੱਖ ਰੰਗ ਵਾਪਸ ਆ ਸਕੇ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਤਪੱਸਿਆ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਾ ਦੁਆਰਾ ਹਿਮਾਲਿਆ ਵਿਚ ਮਾਨਸਰੋਵਰ ਨਦੀ ਵਿਚ ਨਹਾਉਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ, ਉਸਦੀ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਚਮੜੀ ਉਸ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਔਰਤ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਗਈ। ਉਹ ਪਾਰਵਤੀ ਦੀ ਚਮੜੀ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ, ਕੌਸ਼ਿਕ ਕਹਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਕਾਲੀ ਚਮੜੀ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਉਸਦੀ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦਾ ਨਿਰਪੱਖ ਰੰਗ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ "ਮਹਾਂਗੌਰੀ" ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਭੂਤਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਕੌਸ਼ੀਕੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਿਰਪੱਖ ਰੰਗ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ (ਪਾਰਵਤੀ) ਫਿਰ ਕਾਲੀ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲਿਆ। ਕਾਲੀ ਚਾਂਦੀ (ਚੰਦਰਘੰਟਾ) ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ। ਚਾਂਦੀ ਨੇ ਭੂਤ ਧੂਮਰਲੋਚਨ ਨੂੰ ਮਾਰਿਆ। ਚੰਡਾ ਅਤੇ ਮੁੰਡਾ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਚਮੁੰਡਾ ਨੇ ਮਾਰਿਆ ਸੀ ਜੋ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਤੀਜੀ ਅੱਖ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਸੀ। ਚਾਂਦੀ ਫਿਰ ਰਕਤਬੀਜਾ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਫਿਰ ਕਾਲਰਾਤਰੀ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਕੌਸ਼ਕੀ ਨੇ ਸ਼ੁੰਭ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ੁੰਭ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਕਾਲੀ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਗਈ ਤਾਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਗੌਰੀ ਵਿਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਸ ਲਈ, ਦੇਵੀ ਕੌਸ਼ਿਕ ਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਸਕੰਦ ਪੁਰਾਣ ਵਿਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਮਹਾਸਰਸਵਤੀ ਜਾਂ ਅੰਬਿਕਾ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਮਹਾਤਮਯ (ਮਾਰਕੰਡੇਯ ਪੁਰਾਣ ਦਾ ਹਿੱਸਾ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਇਕ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਰਵਤੀ ਇਕ ਹਨੇਰਾ ਰੰਗ ਹੈ, ਪਰ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਦਾ ਹੈ: ਦੇਵੀ ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਨਾਰਦ ਦੀ ਸਲਾਹ ਅਨੁਸਾਰ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇ। ਇਸ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਮਹਿਲ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਸੁੱਖ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸਦੀ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤਕ ਜਾਰੀ ਰਹੀ। ਉਸਨੇ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਠੰਡ, ਬਾਰਸ਼ ਅਤੇ ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਭਿਆਨਕ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਭਰੀ। ਉਸਦਾ ਸਰੀਰ ਮਿੱਟੀ, ਧਰਤੀ, ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਕਾਲੀ ਚਮੜੀ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਅਖੀਰ ਵਿਚ, ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਉਸ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਆਏ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਇਕ ਸੰਪੂਰਨ ਬਚਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਏਗਾ। ਉਸਨੇ ਗੰਗਾ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀਆਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਜੋਸ਼ੀਲੇ ਵਾਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹੋਏ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਗੰਗਾ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕੀਤਾ। ਗੰਗਾ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਤੇ ਪਾਣੀਆਂ ਨੇ ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਸਾਰੀ ਮੈਲ ਧੋ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਣ ਗਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਮਹਾਂਗੌਰੀ (ਅਤਿ ਮੇਲਾ) ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।
ਕੈਲਾਸ਼ ਪਰਬਤਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਦਿਨ, ਮਹਾਦੇਵ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਦੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਨਿਰਪੱਖ ਰੰਗ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਖੌਲ ਵਜੋਂ, ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਲਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ, ਉਸਨੇ ਉਸਨੂੰ ਕਾਲੀ (ਕਾਲਾ) ਅਤੇ ਸ਼ਿਆਮਾ (ਹਨੇਰਾ) ਦੇ ਨਾਮ ਦੇ ਕੇ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਚਿੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਾਰਵਤੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਚੁਟਕਲੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਨਮੋਹਕ ਜਾਂ ਹਾਸੇ-ਮਜ਼ਾਕ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ,ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਕੇ ਉਹ ਦੁਖੀ ਹੋਈ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Hindu Astrology (2011-09-28). "Mahagauri | Durga Pooja Ashtmi Tithi". Astrobix.com. Archived from the original on 2013-01-02. Retrieved 2013-02-04.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help)