ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ

ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ ਅਥਵਾ ਪਦਮਾਵਤੀ (1303), ਸਿੰਹਲ ਟਾਪੂ ਦੇ ਰਾਜੇ ਗੰਧਰਬ ਸੈਨ ਅਤੇ ਰਾਣੀ ਚੰਪਾਵਤੀ ਦੀ ਧੀ ਚਿੱਤੌੜ, ਦੇ ਰਾਜੇ ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਾਣੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਮਲਿਕ ਮੁਹੰਮਦ ਜਾਇਸੀ ਦੁਆਰਾ 1540 ਵਿੱਚ ਦੋਹਾ ਅਤੇ ਚੌਪਈ ਛੰਦ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ, ਪਦਮਾਵਤ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਰਾਣੀ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦਾ ਅਸਤਿਤਵ ਤਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਾਲਪਨਿਕ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਜਲੰਧਰਨਾਥ ਅਤੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਪਦਮਿਨੀ ਰਾਜਾ ਪਦਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮਹਲ ਉੱਤੇ ਉੱਡਦੇ ਹੋਏ (ਸੂਰਜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਅਮਰਦਾਸ ਭੱਟੀ 1830 ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਵਿੱਚ)

ਜਿਆਸੀ ਪਾਠ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ: ਪਦਮਾਵਤੀ ਸਿੰਘਲ ਰਾਜ (ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ) ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁੰਦਰ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਸੀ। ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਾਸਕ ਰਤਨ ਸੇਨ ਨੇ ਹੀਰਾਮਨ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਤੋਤੇ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ। ਇੱਕ ਸਾਹਸੀ ਤਲਾਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਹੱਥ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿਤੌੜ ਲੈ ਆਇਆ। ਰਤਨ ਸੇਨ, ਨੂੰ ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਿਲਜੀ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਰਤਨ ਸੇਨ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਕੁੰਭਲਨੇਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਦੇਵਪਾਲ ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ। ਰਤਨ ਸੇਨ ਚਿਤੌੜ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਅਤੇ ਦੇਵਪਾਲ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਿਲਜੀ ਨੇ ਪਦਮਾਵਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚਿਤੌੜ ਨੂੰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ। ਖਿਲਜੀ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹਾਰ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਿਆਂ, ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸ ਨੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਜੌਹਰ ਦੇ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖਿਲਜੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਜੌਹਰ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ, ਰਾਜਪੂਤ ਆਦਮੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਲੜਦਿਆਂ ਮਰ ਗਏ।

ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਕਈ ਹੋਰ ਲਿਖਤੀ ਅਤੇ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਸਕਰਣ ਸੂਫੀ ਕਵੀ ਜਿਆਸੀ ਦੇ ਸੰਸਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਰਾਣੀ ਪਦਮਿਨੀ ਦਾ ਪਤੀ ਰਤਨ ਸੇਨ ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਿਲਜੀ ਦੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਨਾਲ ਲੜਦਾ ਹੋਇਆ ਮਰ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਜੌਹਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਣੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਮਲਾਵਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਵਜੋਂ ਦੇਖੀ ਗਈ ਅਤੇ ਕਈ ਨਾਵਲ, ਨਾਟਕ, ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ 1303 ਸਾ.ਯੁ. ਵਿਚ ਖਿਲਜੀ ਦੁਆਰਾ ਚਿਤੌੜ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਪਦਮਿਨੀ ਕਥਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕਤਾ

ਰਾਣੀ ਪਦਮਿਨੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਕੁਝ ਮੁਸਲਿਮ ਸੂਫੀ, ਹਿੰਦੂ ਨਾਥ ਅਤੇ ਜੈਨ ਪਰੰਪਰਾ ਦੀਆਂ ਹੱਥ ਲਿਖਤਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਥਾ ਪ੍ਰਤੀਕਾਤਮਕ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚਿਤੌੜ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੀਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, ਰਾਜਾ ਮਨੁੱਖੀ ਆਤਮਾ ਹੈ, ਸਿੰਘਲ ਦਾ ਟਾਪੂ ਰਾਜ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਲ ਹੈ, ਪਦਮਿਨੀ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਹੈ। ਤੋਤਾ ਗੁਰੂ ਹੈ ਜੋ ਮਾਰਗ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੁਲਤਾਨ ਅਲਾਉਦੀਨ ਮਾਇਆ (ਸੰਸਾਰੀ ਭਰਮ) ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਰਾਣੀ ਪਦਮਿਨੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਕਥਾ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਰੂਪਕ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਜੈਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਰੱਦੀ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ।

ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ

• Rani Karnavati, another queen of Chittor who is also said to have committed Jauhar
• Krishna Kumari, a Rajput princess who drank poison to save her dynasty in 1810
• Devaladevi, a princess of Gujarat whom Alauddin's son Khizr Khan married after the local ruler's defeat

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

• ਪਦਮਨੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ

ਪੁਸਤਕ-ਸੂਚੀ

• Aditya Behl (2012). Love's Subtle Magic: An Indian Islamic Literary Tradition, 1379–1545. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-514670-7. 
• Catherine B. Asher; Cynthia Talbot (2006). India Before Europe. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80904-7. 
• Jason Freitag (2009). Serving empire, serving nation: James Tod and the Rajputs of Rajasthan. Leiden: Brill. ISBN 978-90-04-17594-5. 
• Kishore Valicha (1980). The Moving Image: A Study of Indian Cinema. Orient Blackswan. p. 124. ISBN 978-81-250-1608-3. 
• Rajendra Ojha, ed. (1998). Screen World Publication presents National film award winners: 1953–1997. Screen World. p. 107. 
• Ramya Sreenivasan (2007). The Many Lives of a Rajput Queen: Heroic Pasts in India C. 1500–1900. University of Washington Press. ISBN 978-0-295-98760-6. 
• Ratnabali Chatterjee (1996). Madhusree Dutta; Flavia Agnes; Neera Adarkar, eds. The Nation, the State, and Indian Identity. Popular Prakashan. ISBN 978-81-85604-09-1. 
• Lindsey Harlan (1992). Religion and Rajput Women: The Ethic of Protection in Contemporary Narratives. University of California Press. ISBN 978-0-520-07339-5. 
• Ram Vallabh Somani (1976). History of Mewar, from Earliest Times to 1751 A.D. Mateshwari. OCLC 2929852. 
• Shiri Ram Bakshi (2008). Architecture in Indian sub-continent. Vista. ISBN 978-81-89942-73-1. 
• Subimal Chandra Datta (1931). Narendra Nath Law, ed. "First Saka of Citod". The Indian Historical Quarterly. 7. 
• Syama Prasad Basu (1963). Rise and Fall of Khilji Imperialism. U. N. Dhur. 
• V. K. Agnihotri, ed. (2010). Indian History. Allied. ISBN 978-81-8424-568-4.