ਲੋਕਾਟ(ਫਲ)
| Loquat | |
|---|---|
| |
| Loquat leaves and fruits | |
Scientific classification 
| |
| Missing taxonomy template (fix): | Eriobotrya |
| Species: | Template:Taxonomy/Eriobotryaਗ਼ਲਤੀ: ਅਕਲਪਿਤ < ਚਾਲਕ।
|
| Binomial name | |
| Template:Taxonomy/Eriobotryaਗ਼ਲਤੀ: ਅਕਲਪਿਤ < ਚਾਲਕ। | |
| Synonyms[1] | |
| |
ਲੋਕਾਟ ( ਏਰੀਓਬੋਟ੍ਰਿਆ ਜਾਪੋਨਿਕਾ ) ਇੱਕ ਵੱਡਅਕਾਰੀ ਸਦਾਬਹਾਰ ਝਾੜੀ ਜਾਂ ਰੁੱਖ ਹੈ, ਇਸ ਉੱਪਰ ਸੰਤਰੀ ਰੰਗ ਦਾ ਫਲ ਲੋਕਾਟ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰਬਲ ਚਾਹ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਵਪਾਰਕ ਮਕਸਦ ਲਈ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਸਜਾਵਟੀ ਪੌਦੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਫਲ ਸੁਆਦ ਪੱਖੋਂ ਆੜੂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਥੋੜਾ ਖੱਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਲੋਕਾਟ ਰੋਸੇਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੱਖਣੀ-ਮੱਧ ਚੀਨ ਦੇ ਠੰਡੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [2] [3] ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 1,000 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਲੋਕਾਟ ਨੂੰ ਉਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਤੋਂ ਹਲਕੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮੌਸਮ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [4]
ਏਰੀਓਬੋਟ੍ਰਿਆ ਜਾਪੋਨਿਕਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਸਪੀਲਸ ਜੀਨਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਕਈ ਵਾਰ ਗਲਤੀ ਨਾਲਇਸ ਨੂੰ ਜਾਪਾਨੀ ਮੇਡਲਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਪਾਨੀ ਪਲਮ [5] ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਪਲੱਮ, [6] ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਪੀਪਾ, ਮਾਲਟਾ ਵਿੱਚ ਨਾਸਪਲੀ, ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਨਿਸਪੇਰੋ, ਪੁਰਤਗਾਲ ਵਿੱਚ ਨੇਸਪੇਰਾ, ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਨੇਸਪੋਲੋ (ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਨਾਮ ਮੇਸਪਿਲਸ ਜਰਮਨੀਕਾ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। .
ਵਰਣਨ
ਸੋਧੋਲੋਕਾਟ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਦਾਬਹਾਰ ਝਾੜੀ ਜਾਂ ਛੋਟਾ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇਹ ਰੁੱਖ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਲਗਭਗ 5 ਤੋਂ 10 ਮੀਟਰ(16-33ਫੁੱਟ) ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇਹ ਛੋਟਾ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ 3 ਤੋਂ 4 ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੀ ਵਧਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆੜੂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਫਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਬਸੰਤ ਤੋਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪੱਕ ਕੇ ਸੰਤਰੀ ਰੰਗ ਦੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤੇ ਵੀ 10 ਤੋਂ 25 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਲੰਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਗੂੜ੍ਹਾ ਹਰਾ, ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਚਮੜੇ ਦੀ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[7] [8] [9] [10]
ਫਲ
ਸੋਧੋਫਲਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਟ ਅਸਾਧਾਰਨ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਫੁੱਲ ਪਤਝੜ ਜਾਂ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਲ ਬਸੰਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਪੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। [11] ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲ ਵਿਆਸ ਵਿੱਚ 2 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ(1 ਇੰਚ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਫੁੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਿੱਠੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਦੂਰੋਂ ਸੁੰਘਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਲੋਕਟ ਫਲ, ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉੱਗਦੇ ਹਨ, ਅੰਡਾਕਾਰ, ਗੋਲ ਜਾਂ ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਵਾਂਗ ਹਨ। ਉੱਪਰੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਸਖਤ ਪੀਲੀ ਜਾਂ ਸੰਤਰੀ, ਕਈ ਵਾਰ ਲਾਲ-ਬਲਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਹਰੇਕ ਫਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦਸ ਅੰਡਕੋਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਪੰਜ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। [12] ਅੰਡਕੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਸੰਖਿਆ ਵੱਡੇ ਭੂਰੇ ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਿਪੱਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਇੱਕ ਹੀ ਰੁੱਖ ਦੇ ਹਰੇਕ ਫਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਖਿਆ ਦੇ ਬੀਜ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਤੋਂ ਚਾਰ ਵਿਚਕਾਰ)।
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਰਗੀਕਰਨ
ਸੋਧੋਇਹ ਪੌਦਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਉੱਗੀਆਂ ਮਿਲ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। [13] [14] [15] [16] ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਰਜੀਆ, ਅਰਮੀਨੀਆ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ, ਬਰਮੂਡਾ, ਚਿਲੀ, ਕੀਨੀਆ, ਲੇਬਨਾਨ, ਭਾਰਤ, ਇਰਾਨ, ਇਰਾਕ, ਫਲਸਤੀਨ, ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ, ਪੂਰੇ ਮੈਡੀਟੇਰੀਅਨ ਬੇਸਿਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ, ਰੀਯੂਨੀਅਨ, ਟੋਂਗਾ, ਕੇਂਦਰੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਦਰਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ, ਮੈਕਸੀਕੋ, ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਗਰਮ ਹਿੱਸਿਆਂ (ਹਵਾਈ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਟੈਕਸਾਸ, ਲੁਈਸਿਆਨਾ, ਮਿਸੀਸਿਪੀ, ਅਲਾਬਾਮਾ, ਫਲੋਰੀਡਾ, ਜਾਰਜੀਆ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਕੈਰੋਲੀਨਾ) ਆਦਿ ਸਭ ਜਗਾ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੁਈਸਿਆਨਾ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਗਲਤ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਘਰਾਂ ਦੇ ਵਿਹੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉੱਗਦੇ ਹਨ। [17] ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਹੂਵਾਈ ਤੋਂ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਤੱਕ ਲੋਕਾਟ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਸੀ। [18] [19] ਇਸਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 1,000 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਾਂਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਾਪਾਨੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫਲ ਅਤੇ ਬੀਜ ਚੀਨ ਤੋਂ ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਸਨ। ਅਜਕਲ ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੱਧਕਾਲੀ ਚੀਨੀ ਸਾਹਿਤ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੀ ਬਾਈ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਲੋਕਾਟ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਹੁਣ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਚੀਨੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਪੀਪਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਕਾਸ਼ਤ
ਸੋਧੋਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ 800 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਟ ਕਿਸਮਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਸਵੈ-ਉਪਜਾਊ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ 'ਗੋਲਡ ਨਗਟ' ਅਤੇ 'ਮੋਗੀ' ਕਿਸਮਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਲੋਕਾਟ ਉਪਖੰਡੀ ਤੋਂ ਹਲਕੇ ਤਪਸ਼ ਵਾਲੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਉਗਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਅਕਸਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸਜਾਵਟੀ ਪੌਦੇ ਵਜੋਂ ਉਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਮਿੱਠੇ-ਸੁਗੰਧ ਵਾਲੇ ਫੁੱਲਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਇਸਦੇ ਸੁਆਦੀ ਫਲਾਂ ਲਈ ਇਸ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ
ਸੋਧੋਚੀਨ ਵਿੱਚ, ਲੋਕਾਟ ਨੂੰ 'ਪੀਪਾ' ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਰੰਗ ਕਾਰਨ, ਇਹ ਸੋਨੇ ਅਤੇ ਦੌਲਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ੁਭ ਇੱਛਾਵਾਂ ਜਾਂ 'ਪੰਜ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ' ਜਾਂ ਵੂਰੂਈ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਕਟੋਰੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਸੰਤ ਪਿਆਜ਼, ਆਰਟੀਮੀਸੀਆ ਪੱਤੇ, ਅਨਾਰ, ਕੁਮਕੁਆਟਸ, ਆਦਿ) ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [20]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਸੋਧੋ- ਕੁਮਕੁਆਟ - ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਮਕੁਆਟ ਬੋਟੈਨੀਕਲ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕਾਟ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਦੋਨਾਂ ਨਾਮਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਚੀਨੀ ਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ।
- ਕਾਪਰਟੋਨ ਲੋਕਾਟ, ਏਰੀਓਬੋਟ੍ਰਿਆ ਡਿਫਲੈਕਸਾ (ਸਮਾਨਾਰਥੀ: ਫੋਟੀਨੀਆ ਡਿਫਲੈਕਸਾ ) ਅਤੇ ਰਾਫੀਓਲੇਪਿਸ ਇੰਡੀਕਾ ਦਾ ਇੱਕ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "The Plant List: A Working List of All Plant Species". Archived from the original on 26 ਦਸੰਬਰ 2018. Retrieved 13 April 2014.
- ↑ "Loquat Fact Sheet". UC Davis College of Agricultural & Environmental Sciences.
- ↑ "Flora of China". efloras.org.
- ↑ "Eriobotrya japonica (Thunb.) Lindl". gbif.org. Retrieved 27 April 2020.
- ↑ "Japanese Plum / Loquat". University of Florida, Nassau County Extension, Horticulture. Retrieved 20 March 2012.
- ↑ Hunt, Linda M.; Arar, Nedal Hamdi; Akana. Laurie L. (2000). "Herbs, Prayer, and Insulin Use of Medical and Alternative Treatments by a Group of Mexican American Diabetes Patients". The Journal of Family Practice. 49 (3): 216–23. PMID 10735480. Archived from the original on 2013-06-29.
- ↑ Lindley, John (1821). "Eriobotrya japonica". Transactions of the Linnean Society of London. 13 (1): 102.
- ↑ Thunberg, Carl Peter (1780). "Mespilus japonica". Nova Acta Regiae Societatis Scientiarum Upsaliensis. 3: 208.
- ↑ Ascherson, Paul Friedrich August; Schweinfurth, Georg August (1887). "Photinia japonica". Illustration de la Flore d'Égypte. 73.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001F-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ "Loquat – Fruit Facts". California Rare Fruit Growers, Inc. Archived from the original on 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 2017. Retrieved 1 April 2017.
{{cite web}}: Check date values in:|archive-date=(help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Loquat". Hort.purdue.edu. Retrieved 8 May 2013.
- ↑ "Loquat, production and market" (PDF). First international symposium on loquat. Zaragoza : CIHEAM Options Méditerranéennes. Archived from the original (PDF) on 2016-03-05. Retrieved 2015-04-19.
- ↑ Lin, S., Sharpe, R. H., and Janick, J. (1999). "Loquat: Botany and Horticulture" (PDF). Horticultural Reviews. 23: 235–6.
{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Li, G. F., Zhang, Z. K., and Lin, S. Q. "Origin and Evolution of Eriobotrya". ISHS Acta Horticulturae 887: III International Symposium on Loquat.
{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Zhang, H. Z., Peng, S. A., Cai, L. H., and Fang, D. Q. (1990). "The germplasm resources of the genus Eriobotrya with special reference on the origin of E. japonica Lindl". 17 (1 ed.). Acta Horticulturae Sinica: 5–12. Archived from the original on 2015-04-27. Retrieved 2015-04-19.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help)CS1 maint: multiple names: authors list (link) - ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000026-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Biota of North America Project, Eriobotrya japonica. bonap.net (2014)
- ↑ loquat, Eriobotrya japonica Archived 2016-03-12 at the Wayback Machine..
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000027-QINU`"'</ref>" does not exist.
