ਸਰਸੂਤੀ ਨਦੀ
ਸਰਸੂਤੀ ਨਦੀ, ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਪਜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਪਾਲੀਓ ਚੈਨਲ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਵਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਘੱਗਰ ਨਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਹੈ।[2][3][1] ਇਸ ਦਾ ਰਸਤਾ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਵੈਦਿਕ ਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ- ਹੜਪਾਨ ਮਹਾਭਾਰਤ ਸਾਈਟਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਪਾਲ ਮੋਚਨ, ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ, ਥਾਨੇਸਰ, ਬ੍ਰਹਮਾ ਸਰੋਵਰ, ਜੋਤੀਸਰ, ਭੋਰ ਸੈਦਾਨ ਅਤੇ ਪਿਹੋਵਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[1]
| ਸਰਸੂਤੀ ਨਦੀ | |
|---|---|
 ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਘੱਗਰ ਨਦੀ ਦੀ ਨੀਲੀ ਲਾਈਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। | |
| ਟਿਕਾਣਾ | |
| ਦੇਸ਼ | ਭਾਰਤ |
| ਸਰੀਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ | |
| ਸਰੋਤ | |
| • ਟਿਕਾਣਾ | ਰਾਮਪੁਰ ਹੇਰੀਅਨ (ਆਦਿ ਬਦਰੀ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ, ਹਰਿਆਣਾ[1] |
| Discharge | |
| • ਟਿਕਾਣਾ | ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਘੱਗਰ ਨਦੀ |
| Basin features | |
| Tributaries | |
| • ਖੱਬੇ | ਮਾਰਕੰਡਾ ਨਦੀ ਅਤੇ ਡਾਂਗਰੀ |
ਮੂਲ ਅਤੇ ਰੂਟ ਸੋਧੋ
ਸਰਸੂਤੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਧਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੜ੍ਹਦੀ ਹੈ,[4] ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ।[5] ਧਰਤੀ ਦੀ ਛਾਲੇ ਦੀ ਪਲੇਟ ਟੈਕਟੋਨਿਕਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਯਮੁਨਾ ਦਾ ਪਾਲੀਓ ਚੈਨਲ ਹੈ।[5] ਇਸਦੀ ਪਛਾਣ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਦੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਗਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਦੋ ਹੋਰ ਧਾਰਾਵਾਂ, ਮਾਰਕੰਡਾ ਨਦੀ ਅਤੇ ਡਾਂਗਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਰਸੂਲਾ [ਪਿਹੋਵਾ ਦੇ ਨੇੜੇ] ਦੇ ਨੇੜੇ ਘੱਗਰ ਨਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ।[4]
ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਘੱਗਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਘੱਗਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਉੱਤੇ [ ਸਿਰਸਾ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਖੇ ਸਰਸੂਤੀ ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਰਾਨ ਕਿਲ੍ਹਾ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ।[4]
ਵਾਲਦੀਆ ਅਤੇ ਦਾਨੀਨੋ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਰਸੂਤੀ ਸਰਸਵਤੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਪਭ੍ਰੰਸ਼ ਹੈ, ਅਤੇ । ਸਰਸੂਤੀ-ਘੱਗਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ 6-8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਚੌੜਾ ਚੈਨਲ ਰਿਗਵੇਦ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।[4][6]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ 1.0 1.1 1.2 B.K. Bhadra and J.R. Sharma, Satellite images as scientific tool for Sarasvati Paleochannel and its archaeological affinity in NW India, page 106-110.
- ↑ AmbalaOnline - Rrvers of Ambala
- ↑ Chopra, Sanjeev (25 September 2010). "Overflowing Ghaggar, Tangri inundate some villages along Punjab-Haryana border". The Indian Express. Retrieved 9 April 2017.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Valdiya, K.S. (2002). Saraswati : the river that disappeared. Hyderabad: Orient Longman. pp. 23–27. ISBN 9788173714030. Retrieved 4 May 2015.
- ↑ 5.0 5.1 PALAEOCHANNELS OF NORTH WEST INDIA, Central Ground Water Board, last page of preface.
- ↑ Danino, Michel (2010). The lost river : on the trail of the Sarasvatī. New Delhi: Penguin Books India. p. 12. ISBN 9780143068648. Retrieved 4 May 2015. (Chapter 1, page 12)
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ਸੋਧੋ
- ਸਰਸਵਤੀ-ਸਿੰਧੂ ਸਭਿਅਤਾ ਅਤੇ ਸਰਸਵਤੀ ਨਦੀ ਤੇ Archived 1 January 2007 at the Wayback Machine.</link>
- ਸਰਸਵਤੀ: ਸਾਸਵਤੀ ਪਾਈਕ ਦੁਆਰਾ ਰਹੱਸ ਕਿੱਥੇ ਹੈ