ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਦੇਹਲਵੀ
ਕੁਤੁਬੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ ਵਲੀਉੱਲਾਹ ਇਬਨ ਅਬਦੁੱਰਹੀਮ ਇਬਨ ਵਹੀਦੁੱਦੀਨ ਇਬਨ ਮੁਅੱਜ਼ਮ ਇਬਨ ਮਨਸੂਰ ਅਲ-ਉਮਰ ਅਦ ਦੇਹਲਵੀ (Arabic: قطب الدين أحمد ولي الله بن عبد الرحيم العمري الدهلوي العمري الدهلوي 1703–1762), ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉਲ੍ਹਾਹ ਦੇਹਲਵੀ (ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ) ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਇਸਲਾਮੀ ਵਿਦਵਾਨ, ਮੁਹਾਦਿੱਦ,ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਰਿਸ਼ੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਮਾਮ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਹਨਫੀ, ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਸ਼ਫੀਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਅਰੀ ਸੀ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਲਈ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਲੜਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਉਖਾੜ ਸੁੱਟਣ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਰੱਥ ਸੀ।[1]
| ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲਾ ਦੇਹਲਵੀ | |
|---|---|
 | |
| ਸ਼ੇਖ ਅਲ-ਇਸਲਾਮ, ਕੁਤੁਬ-ਉਲ-ਦੀਨ, ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੀ ਦਲੀਲ, ਇਮਾਮਾਂ ਦਾ ਇਮਾਮ, ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਦਵਾਨ, ਪੈਗੰਬਰਾਂ ਦਾ ਵਾਰਸ, ਮੁਜਤਾਹਿਦਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਅੰਤਮ, ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਬੋਝ ਚੁੱਕਣ ਵਿੱਚ ਮਾਹਰ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਆਗੂ। ਠੋਸ ਸ਼ਰੀਆ, ਸੁੰਨਤ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨਾ | |
| ਜਨਮ | 1703 ਦਿੱਲੀ |
| ਮੌਤ | 1762 ਦਿੱਲੀ |
| ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ | ਇਸਲਾਮ |
| ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ-ਹੋਏ | ਰਸ਼ੀਦ ਅਹਿਮਦ ਅਲ-ਕਨਕੋਹੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਕਾਸਿਮ ਨਨੌਤਵੀ,ਓਬੈਦ ਅੱਲ੍ਹਾ ਅਲ-ਸਿੰਧੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਕਰੀਆ ਅਲ-ਕਾਂਧਲਾਵੀ |
| ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ-ਕੀਤਾ | ਅਬੂ ਹਨੀਫਾ ਅਲ-ਨੁਮਾਨ |
| ਮੁੱਖ ਰਚਨਾ(ਵਾਂ) | ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ, ਕੁਰਾਨ ਦਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ, ਅਨੁਵਾਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਲੜਾਈਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ |
ਨਵੀਨਕਰਤਾ,[2][3] ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ- ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸੀ।ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਅਲ-ਦਾਹਲਵੀ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਮਹਾਂਦੀਪ ਨੇ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬੌਧਿਕ ਸਕੂਲ ਦੀ ਉਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤਾਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਨ। ਅਰਥ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅੱਜ ਵੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਮਾਲਕਾਂ, ਨਿਆਂਕਾਰਾਂ, ਹਦੀਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ, ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਵਾਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ.[4]
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲਾ ਦਾ ਜਨਮ 21 ਫਰਵਰੀ 1703 ਨੂੰ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੂਰ ਰਹੀਮ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਸਲਾਮੀ ਵਿਦਵਾਨ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਧੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੁਰਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਈ।[5] ਉਹ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਸੋਲ੍ਹਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਉਸਨੇ ਹਨਾਫੀ ਕਾਨੂੰਨ, ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਜਿਓਮੈਟਰੀ, ਹਿਸਾਬ ਅਤੇ ਤਰਕ ਦਾ ਮਿਆਰੀ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।
ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ, ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁਰ ਰਹੀਮ ਮਦਰੱਸਾ-ਆਈ ਰਹੀਮਿਆਹ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। ਉਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੁਆਰਾ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਕੋਡ ਨੂੰ, ਫ਼ਤਵਾ-ਏ-ਆਲਮਗੀਰੀ ਦੇ ਸੰਕਲਨ ਲਈ ਬਣਾਈ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।[6] ਉਸਦਾ ਦਾਦਾ, ਸ਼ੇਖ ਵਜੀਹੁਦੀਨ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਸੀ।
ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ, ਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁੱਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਉਸ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਸੀ।
ਸਰੋਕਾਰ
ਸੋਧੋਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸ਼ੇਖ ਅਹਿਮਦ ਸਰਹਿੰਦੀ ਦੇ ਸ਼ੀਆ ਟ੍ਰੈਕ, ਰੱਦ-ਏ-ਰਵਾਫਿਜ਼ ਦਾ "ਅਲ-ਮੁੱਕਦਦੀਮਾ ਤੁਸ-ਸਾਨੀਯਹ ਫਿਲ ਇੰਤਿਸਰ ਅਲ-ਫ਼ਿਰਕਾ ਤੇ-ਸੁੰਨੀਆ (المقدمۃ الثانیہ فی الانتصار للفرقۃ السنیہ)" ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਨ ਰਾਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ "ਕੁਰਤ-ਉਲ ਆਇਨ (قراۃ العینین)", "ਅਜ਼ਲਾਹ-ਤੁਲ ਖੱਫਾ (ازالۃ الخفا)", "ਫਯਯੁਜ਼-ਉਲ ਹਰਮੈਨ (فیوض الحرمین"), ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਸ਼ੀਆ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ।[7][8] ਸੁੰਨੀ ਨਵਾਬਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖੇ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਨੇ ਕਿਹਾ:
"ਸਾਰੇ ਇਸਲਾਮੀ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਜਨਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹੋਲੀ ਅਤੇ ਗੰਗਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਵਰਗੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹ। ਮੁਹੱਰਮ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਦਿਨ ਸ਼ੀਆ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਦੀ ਹੱਦ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਨਾ ਤਾਂ ਉਹ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਗਲੀਆਂ ਅਤੇ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂਰਖ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੁਹਰਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ".[9]
ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਅਤੇ ਰੋਹਿਲਾ ਦੇ ਸੱਦੇ ਤੇ, ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੁੱਰਾਨੀ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਸ਼ੀਆ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ।[10] ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਦੇ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸ਼ੀਆ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[11] ਮੁਲਤਾਨ ਵਿਚ, ਦੁਰਾਨੀ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਤਹਿਤ, ਸ਼ੀਆ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ।[12]
ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਮੁਗ਼ਲਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸਥਾਨਕ ਰਾਜਸੀ ਤਾਕਤਾਂ ਨੇ ਬਗ਼ਾਵਤਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਨ ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਪਤਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਖਾਣ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਤਮਾਮ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ‘ਇਸਲਾਮੀ’ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ-ਸੰਵਾਰਨ ਲਈ ਹੰਭਲੇ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।[13]
ਉਸ ਦਾ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਕੰਮ
ਸੋਧੋਇਮਾਮ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਅਲ-ਦਾਹਲਾਵੀ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਉਸ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਵੇਖਦੇ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਸਥਿਤੀ ਉਸ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕੀਤੀ।[14]
ਕੰਮ ਦਾ ਸਬਕ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਤਿਆਰੀ
ਸੋਧੋਸ਼ੇਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਉਹ ਸੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਉਣ ਅਤੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ। ਸ਼ੇਖ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕਲਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿਜਾਜ਼ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਹਦੀਸ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਕੁਰਾਨ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਕਲਾਵਾਂ ਜੋ ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਕਲਾਵਾਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਹੁਨਰਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਅਬਦੁਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: "ਸਤਿਕਾਰ ਪਿਤਾ ਨੇ ਹਰ ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਉਸ ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਹ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ, ਲਿਖਣ ਅਤੇ ਹਦੀਸ ਸਿਖਾਉਣ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਸਨ।" ਸ਼ੇਖ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਨੇ "ਫਤਿਹ ਅਲ-ਰਹਿਮਾਨ ਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕੁਰਆਨ" ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਪਿਆਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਕੁਰਾਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ - ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਿਜਾਜ਼ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ - ਅਨੁਵਾਦ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਲਿਖਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਸੀ। ਪਵਿੱਤਰ ਕੁਰਾਨ ਦਾ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ: “ਦੂਸਰਾ ਅਨੁਵਾਦ ਲਿਖਣ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਹੋਣਾ ਕੋਈ ਅਪਰਾਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਲ-ਜ਼ਹਰਾਵਿਨ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਫਿਰ ਦੋ ਪਵਿੱਤਰ ਮਸਜਿਦਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਿਆ ਸੀ, ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਇਸ ਗਰੀਬ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿਆਰੇ ਵਿਅਕਤੀ (ਮਤਲਬ ਖੁਦ) ਨੇ ਆ ਕੇ ਕੁਰਾਨ ਪੜ੍ਹਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਕੁਰਾਨ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਏ, ਤਾਂ ਉਸ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ ਇਕ ਕਿਤਾਬ ਭੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਇਸ ਲਈ ਲਿਖਣਾ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ। "ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸੁੰਨਤ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ। ਨਿਰੰਤਰ ਅਧਿਆਪਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਦਾ ਝੰਡਾ ਚੁੱਕਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਨ। ਉਸਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ: ਸ਼ਾਹ ਅਬਦ ਅਲ-ਅਜ਼ੀਜ਼ - ਜੋ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਆਖਰੀ ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ - ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਰਫੀ ਅਲ-ਦੀਨ, ਸ਼ਾਹ ਅਬਦ ਅਲ-ਕਾਦਿਰ, ਅਤੇ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦ ਅਲ-ਗਨੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸ਼ੇਖ ਮੋਇਨ ਅਲ-ਦੀਨ ਅਲ-ਸਿੰਦੀ, "ਪਿਆਰੇ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ ਵਿੱਚ ਲਬੀਬ ਦਾ ਅਧਿਐਨ" ਦੇ ਲੇਖਕ, ਅਤੇ ਸ਼ੇਖ ਮੁਹੰਮਦ ਅਮੀਨ ਅਲ-ਕਸ਼ਮੀਰੀ, ਅਤੇ ਮੁਰਤਦਾ ਅਲ- ਜ਼ੁਬੈਦੀ ਅਲ-ਬਿਲਗਰਾਮੀ (ਡੀ. 1205 ਏ. ਐਚ.), "ਤਾਜ ਅਲ-ਅਰੂਸ ਸ਼ਾਰਹ ਅਲ-ਕੌਮਸ" ਦਾ ਲੇਖਕ, "ਇਤਹਾਫ਼ ਅਲ-ਸਦਾ ਅਲ-ਮੁਤਾਕਿਨ ਸਪੱਸ਼ਟੀਕਰਨ ਆਫ਼ ਦਿ ਰਿਵਾਈਵਲ ਆਫ਼ ਰਿਲੀਜੀਅਸ ਸਾਇੰਸਜ਼" ਦਾ ਲੇਖਕ, ਅਤੇ ਸ਼ੇਖ ਥਾਨਾ ਅੱਲ੍ਹਾ ਅਲ -ਬਾਣੀ ਬਾਤੀ (ਅੰ. 1741) ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ।
ਪ੍ਰਚਾਰ, ਸਲਾਹ, ਅਤੇ ਆਮ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਧਾਰ
ਸੋਧੋਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਰਹੱਸਵਾਦੀ ਪਾਤਰ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਹ ਵਲੀਉੱਲ੍ਹਾ ਅਲ-ਦਾਹਲਵੀ ਨੇ ਆਮ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਲਈ ਇਹੀ ਤਰੀਕਾ ਚੁਣਿਆ, ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਇਹ ਯਤਨ ਕੇਵਲ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਸੁਧਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਸ ਪਹਿਲੂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਅਸਮਰੱਥ ਸੀ - ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਮਉਦੂਦੀ ਵੇਖਦੇ ਹਨ - ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਮਹਾਨ ਬੌਧਿਕ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ। ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਜੋ ਉਸਦੀ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਅਕ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਸਾਰਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਸੂਫੀਵਾਦ ਨੂੰ ਬਹੁਦੇਵਵਾਦ ਦੀਆਂ ਅਸ਼ੁੱਧੀਆਂ ਅਤੇ ਪਾਖੰਡ ਦੀਆਂ ਮਿੱਥਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਦੀਸ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਯਾਤਰਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਫਲ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ੇਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਕੋਰਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ.
ਵਿਗਿਆਨਕ ਕੰਮ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਸੁਧਾਰ
ਸੋਧੋਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਹਾ, ਇਮਾਮ ਅਲ-ਦਾਹਲਾਵੀ ਨੇ ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਆਲੋਚਨਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਵਿਚਕਾਰ ਸਹੀ ਫਰਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ। ਉਸਨੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਤੇ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਹਰ ਕਾਲ-ਕਾਲ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਇਸ ਰਾਹੀਂ ਉਹ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦੌਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਅਸਲ ਕਾਰਨ ਦੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹਨ:
ਪਹਿਲਾ: ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸਹੀ ਮਾਰਗਦਰਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਖਲੀਫਾ ਤੋਂ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਵਿੱਚ ਤਬਾਦਲਾ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ "ਖਲੀਫਾ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਤੋਂ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ਟਤਾ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ" ਵਿੱਚ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅੰਤਰਾਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤੇ ਖ਼ਲੀਫ਼ਤ ਤੋਂ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ।
ਦੂਸਰਾ: ਖੜੋਤ ਦੁਆਰਾ ਮਨਾਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਦੀ ਮੌਤ। ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ “ਲੁਕੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ,” “ਰੱਬ ਦਾ ਮਹਾਨ ਸਬੂਤ,” “ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਚੰਦਰਮਾ," "ਅਲ-ਤਫੀਮਤ," ਅਤੇ ਹੋਰ।
ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ
ਸੋਧੋਸ਼ੇਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਅਤੇ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਭਟਕਣਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ।
ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਵੀਨੀਕਰਨ
ਸੋਧੋਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਕੰਮ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਮਾਮ ਨੇ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾਕਾਰੀ ਬੌਧਿਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਉਸਨੇ ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਅਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਆਪਣੀਆਂ ਦੋ ਮਹਾਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ; ਉਹ "ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦਾ ਅਤਿਅੰਤ ਸਬੂਤ" ਅਤੇ "ਉਭਰਦੀ ਭੂਮਿਕਾ" ਹਨ। ਉਸਨੇ "ਗੌਡ ਦਾ ਡੂੰਘਾ ਸਬੂਤ" ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਨੈਤਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਸਮਾਜਿਕ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪੈਨਸ਼ਨ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ, ਘਰ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਬਾਰੇ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਕਲਾ, ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਨਿਆਂ, ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ 'ਤੇ ਟੈਕਸ ਅਤੇ ਰਾਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ,
ਅਤੇ ਫੌਜਾਂ ਦਾ ਸੰਗਠਨ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਸ਼ਰੀਆ, ਪੂਜਾ, ਨਿਯਮਾਂ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਆਗਮਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਅਗਿਆਨਤਾ, ਅਤੇ ਬੇਮਿਸਾਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈ ਵਿਚਕਾਰ ਨਿਰੰਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਸ਼ੇਖ ਨੇ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਯੋਜਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸਹੀ ਬਦਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ, ਉਸਨੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹਕੀਕਤ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਕਾਰਜ ਦੁਆਰਾ, ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਸਾਊਂਡ ਸਿਸਟਮ ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਕੁਰਾਨ ਅਤੇ ਸੁੰਨਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ
ਸੋਧੋਜਿਸ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਵਲੀ ਅੱਲ੍ਹਾ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਪਛੜੇਪਣ ਦਾ ਯੁੱਗ ਸੀ, ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਕੂਲੀ ਪਾਠਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੇ ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਸੁੰਨਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ। , ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਕੁਰਾਨ ਦਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਹੱਜ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਇਆ - ਜਿਸਨੂੰ ਮੈਂ ਹਦੀਸ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ - ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਪੈਗੰਬਰ ਦੀ ਸੁੰਨਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਵਾਪਸ ਕੀਤੇ। , ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਕੰਮ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਨੇਕੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਜੜਤਾ ਅਤੇ ਨਕਲ ਨਾਲ ਲੜੋ
ਸੋਧੋਸ਼ੇਖ ਨੇ ਕੀਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਬੌਧਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨਿਆਂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਖੜੋਤ ਅਤੇ ਨਕਲ ਨਾਲ ਲੜਨਾ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ: "ਇਜਤਿਹਾਦ ਅਤੇ ਤਕਲੀਦ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗਾ ਸਮਝੌਤਾ" ਅਤੇ "ਜਿਊਰੀਸਟ ਅਤੇ ਮੁਹੱਦੀਥਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਤਰ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਰਪੱਖਤਾ" ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਦੀਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨਿਆਂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। .
ਉਸਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਰਹੱਸਵਾਦ
ਸੋਧੋਅਲ-ਦਾਹਲਾਵੀ ਅਹਿਲ ਅਲ-ਸੁੰਨਤ ਵਾਲ-ਜਮਾਹ ਤੋਂ ਅਸ਼'ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ 'ਤੇ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਅਸ਼'ਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਵੱਲ ਸੇਧ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਅਰੀ ਇਮਾਮ, ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ਰੀ ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਕਲਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਣਿਆ-ਪਛਾਣਿਆ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੀ ਲੜੀ "ਵਿੱਚ ਹੈ। ਸ਼ੇਖ ਮੁਹੀ ਅਲ-ਦੀਨ ਬਿਨ ਅਰਬੀ ਦੁਆਰਾ ਅਲ-ਫੁਤੁਹਾਤ ਅਲ-ਮਕੀਯਾਹ।
ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਹੁੰਚ, ਜੋ ਉਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਇੱਕ ਸੁੰਨੀ ਅਸ਼ਰੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ ਜਾਂ ਜੋ ਤੁਸੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ, ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ, ਸ਼ੇਖ ਅਬਦ ਅਲ-ਰਹੀਮ ਅਲ-ਦਾਹਲਾਵੀ ਨੇ ਉਸਦੇ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੁਝ ਲਾਇਸੈਂਸਾਂ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਕੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ "ਸਾਹਿਹ ਅਲ-ਬੁਖਾਰੀ" ਪੜ੍ਹਿਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ: “..... ਅਤੇ ਇਹ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਗਰੀਬ, ਰੱਬ ਦੀ ਰਹਿਮਤ ਲਈ, ਉਦਾਰ, ਦੋਸਤਾਨਾ, ਰੱਬ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ, ਅਹਿਮਦ ਬਿਨ ਅਬਦੁਲ ਰਹੀਮ ਬਿਨ ਵਜੀਹ। ਅਲ-ਦੀਨ ਬਿਨ ਮੋਆਜ਼ਮ ਬਿਨ ਮਨਸੂਰ ਬਿਨ ਅਹਿਮਦ ਬਿਨ ਮਹਿਮੂਦ - ਰੱਬ ਉਸਨੂੰ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਕਰੇ, ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਧਰਮੀ ਪੁਰਖਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਾਏ - ਅਲ-ਓਮਾਰੀ ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਲ-ਦਾਹਲਾਵੀ ਦੁਆਰਾ, ਵੰਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਲ-ਅਸ਼ਰੀ, ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅਲ-ਅਸ਼ਰੀ। ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਸੂਫੀ, ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਅਲ-ਹਨਾਫੀ, ਅਤੇ ਅਲ-ਹਨਾਫੀ ਅਤੇ ਅਲ-ਸ਼ਫੀਈ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ...»। ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਸੰਨ 1159 ਏ. ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਛੁੱਟੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ, ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੰਤਾਲੀ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਦੋ ਪਵਿੱਤਰ ਮਸਜਿਦਾਂ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਚੌਦਾਂ ਸਾਲ ਬਾਅਦ।[15][16]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "شاه ولي الله الدهلوي". Wikipedia.
- ↑ Kunju, Saifudheen (2012). "Shah Waliullah al-Dehlawi: Thoughts and Contributions": 1. Retrieved 5 April 2015.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ Abbas, Mohammad. "Shah Waliullah and Moderation". Islamic Research Foundation International, Inc. Islamic Research Foundation International, Inc. Retrieved 5 April 2015.
- ↑ "ولي الله الدهلوي علامة الهند المُجدد المُصلح - إسلام ويب". إسلام ويب.
- ↑ A.C. Brown, Jonathan (2014). Misquoting Muhammad: The Challenge and Choices of Interpreting the Prophet's Legacy. Oneworld Publications. p. 28. ISBN 978-1780744209.
- ↑ Anil Chandra Banerjee. "Two Nations: The Philosophy of Muslim Nationalism". Books.google.co.in. p. 44. Retrieved 2016-01-21.
- ↑ Khaled Ahmed, "Sectarian War", pp. 12 – 14, Oxford University press, (2012).
- ↑ S. A. A. Rizvi, "Shah Waliullah and His Times", pp. 249 – 256, Ma'rifat Publishing House, Canberra, (1980).
- ↑ S. A. A. Rizvi, "Shah Waliullah and His Times", p. 227, Ma’rifat Publishing House, Canberra, (1980).
- ↑ S. A. A. Rizvi, "A Socio-Intellectual History of Isna Ashari Shi'is in India", Vol. 2, pp. 55–60, Mar'ifat Publishing House, Canberra (1986).
- ↑ Zaheen, "Shi'ism in Kashmir, 1477–1885", International Research Journal of Social Sciences, Vol. 4(4), 74–80, April (2015).
- ↑ Gazetteer of the Multan District, p. 120, (1924).
- ↑ Service, Tribune News. "ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਪੋਥੀ". Tribuneindia News Service. Retrieved 2020-09-03.[permanent dead link]
- ↑ "شاه ولي الله الدهلوي - موقع مداد". موقع مداد.
- ↑ "Shah Waliullah Ijazah:Hanafi, Ashari, Sufi". Dar al-Hadith. Archived from the original on 2018-06-25. Retrieved 2023-09-03.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ "شيخ الإسلام الإمام شاه ولي الله الدهلوي أشعرياً، وصوفياً مذهبياً". موقع نداء الهند. Archived from the original on 2018-10-02. Retrieved 2023-09-03.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link)