ਸਿਧੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇਵੀ
ਸਿੱਧੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇਵੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Siddheswari Devi; 1908 – 18 ਮਾਰਚ 1977)[1] ਵਾਰਾਣਸੀ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਮਾਂ (ਮਾਂ) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1908 ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਸੀ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕਾ "ਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇਵੀ" ਦੁਆਰਾ ਪਾਲਿਆ-ਪੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਸਿਧੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇਵੀ | |
|---|---|
| ਤਸਵੀਰ:Siddheshwari Devi.jpg | |
| ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਜਨਮ | 8 ਅਗਸਤ 1908 ਵਾਰਾਨਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ |
| ਮੌਤ | 18 ਮਾਰਚ 1977 (ਉਮਰ 68–69) ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ |
| ਵੰਨਗੀ(ਆਂ) | ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ |
| ਕਿੱਤਾ | ਸੰਗੀਤਕਾਰ |
ਸੰਗੀਤਕ ਕੈਰੀਅਰ
ਸੋਧੋਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਦੇਵਾਸ ਦੇ ਰਜਬ ਅਲੀ ਖਾਨ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਇਨਾਇਤ ਖਾਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਲਈ, ਪਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਡੇ ਰਾਮਦਾਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਮੰਨਿਆ।
ਉਸ ਨੇ ਖਿਆਲ, ਠੁਮਰੀ (ਉਸਦੀ ਖਾਸੀਅਤ) ਅਤੇ ਦਾਦਰਾ, ਚੈਤੀ, ਕਜਰੀ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਆ। ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਉਹ ਰਾਤ ਭਰ ਗਾਉਣਗੇ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਦਰਭੰਗਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਦੀਆਂ ਰਾਤ ਭਰ ਦੀਆਂ ਬੋਟਿੰਗ ਮੁਹਿੰਮਾਂ 'ਤੇ।[2]
ਕਾਰਨਾਟਿਕ ਗਾਇਕਾ ਐੱਮ.ਐੱਸ. ਸੁੱਬੁਲਕਸ਼ਮੀ ਨੇ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਹਿੰਦੀ ਭਜਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਭਰ ਦੇ ਵੱਡੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਲਈ ਉਸਦੇ ਸੰਗੀਤ ਸਮਾਰੋਹਾਂ ਲਈ, ਆਪਣੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਧੇਸ਼ਵਰੀ ਦੇਵੀ ਤੋਂ ਭਜਨ ਗਾਉਣਾ ਸਿੱਖਿਆ। 1989 ਵਿੱਚ, ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਮਨੀ ਕੌਲ ਨੇ ਉਸਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ, ਸਿੱਧੇਸ਼ਵਰੀ, ਬਣਾਈ[3]
ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਜਿੱਤੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
- ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ (1966)
- ਆਨਰੇਰੀ ਡੀ.ਲਿਟ. ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਰਵਿੰਦਰ ਭਾਰਤੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲਿਆ ਦੁਆਰਾ ਡਿਗਰੀ (1973)
- ਵਿਸ਼ਵ ਭਾਰਤੀ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲਿਆ ਦੁਆਰਾ ਦੇਸ਼ਕੋਟਮ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
18 ਮਾਰਚ 1977 ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਦੀ ਧੀ ਸਵਿਤਾ ਦੇਵੀ ਵੀ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Journal of the Indian Musicological Society, 1977, p. 51
- ↑ Maa...Siddheshwari Vibha S. Chauhan and Savita Devi, Roli Books, New Delhi, 2000
- ↑ NFDC Siddheshwari (film), 1989, by Mani Kaul, produced by the National Film Development Corporation of India
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਸੋਧੋ- ਅੰਡਰਸਕੋਰ ਰਿਕਾਰਡਸ 'ਤੇ ਛੋਟੀ ਜੀਵਨੀ Archived 2009-12-24 at the Wayback Machine.
- ਉਸਦੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਸੰਗੀਤ ਕੇਂਦਰ, ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ: [1]
- ਕਾਮਤ ਦੀ ਪੋਟਪੋਰੀ ਵਿਖੇ ਤਸਵੀਰ