ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ (ਬਿਲਡਰ)

ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦੁਰ ਸਰ ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਓਬੀਈ (1890 - 18 ਅਪ੍ਰੈਲ 1978) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਠੇਕੇਦਾਰ, ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਬਿਲਡਰ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਜਾਇਦਾਦ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਉਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਪਿਤਾ ਸੀ।

ਤਸਵੀਰ:Sir Sobha Singh (1890-1978).jpg

ਸਰਦਾਰ ਸਰ ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ (1890-1978)

ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ

ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦਰ ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ 1890 ਵਿਚ, ਪਿੰਡ ਲੁਰਾ ਹਦਾਲੀ ਵਿਚ ਖੁਸ਼ਾਬ, ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਜ਼ਿਲਾ - ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਵੱਡਾ ਸੀ, ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਇਕ ਸਰਦਾਰ ਉੱਜਲ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।

ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਾਲ ਪੜ੍ਹਨ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਿਵਲ ਉਸਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਜੋ ਰੇਲਵੇ ਟ੍ਰੈਕ ਵਿਛਾਉਣ ਅਤੇ ਸੁਰੰਗਾਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।

ਕੈਰੀਅਰ

ਜਦੋਂ ਹਾਰਡਿੰਗ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਵਾਇਸਰਾਏ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਲਿਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ, ਰਾਜਾ ਜਾਰਜ ਪੰਜਵੀਂ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਮਰਿਯਮ ਦੇ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਦਰਬਾਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਦਸੰਬਰ 1911 ਵਿਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ, ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ 22 ਸਾਲਾ ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਕਾਲਕਾ-ਸ਼ਿਮਲਾ ਰੇਲਵੇ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਠੇਕੇਦਾਰ ਸੀ, ਬਿਲਡਿੰਗ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਅਧਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੇ ਠੇਕੇ ਫਿਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੁਜਾਨ ਸਿੰਘ-ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੀਨੀਅਰ-ਗਰੇਡ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਦਰਬਾਰ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਨਵੇਂ ਸ਼ਹਿਰ ਲਈ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ।

ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਰਕੀਟੈਕਟ, ਐਡਵਿਨ ਲੁਟੀਅਨਜ਼ ਅਤੇ ਹਰਬਰਟ ਬੇਕਰ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿੱਥੋਂ ਰਾਇਸੀਨਾ ਪਹਾੜੀ ਅਤੇ ਮਾਲਚਾ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰਾਤ ਵੇਲੇ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਹਟਾਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਭਰ ਵਿੱਚ 11 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ ਲੈ ਗਏ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਮੁੜ ਚਲਾਇਆ। ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ (1914-18) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਸਾਊਥ ਬਲਾਕ ਅਤੇ ਵਾਰ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਆਰਚ ਲਈ (ਹੁਣ ਇੰਡੀਆ ਗੇਟ), ਸਰ ਸੋਭਾ ਇਕਲੌਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਵਾਈਸਰੇਗਲ ਹਾਊਸ (ਹੁਣ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਭਵਨ) ਅਤੇ ਵਿਜੇ ਚੌਕ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।

ਸਰ ਸੋਭਾ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਜਿੰਨੀ ਜ਼ਮੀਨ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਸੀ, ਉਹ ਖਰੀਦੀ। ਉਸਨੇ ਕਈ ਵਿਆਪਕ ਸਾਈਟਾਂ ਨੂੰ 2 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਵਰਗ ਗਜ਼, ਫ੍ਰੀ ਹੋਲਡ ਤੇ ਖਰੀਦਿਆ। ਕੁਝ ਹੋਰ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਧੀ ਦਿਲੀ ਕਾ ਮਲਿਕ (ਅੱਧੀ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਮਾਲਕ) ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ, ਕਨੌਟ ਪਲੇਸ ਮਾਰਕੀਟ ਕੰਪਲੈਕਸ ਸਮੇਤ, ਚੇਲਸਫੋਰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਏ.ਆਈ.ਐਫ.ਏ.ਸੀ. ਦਾ ਹਾਲ, ਬ੍ਰੌਡਕਾਸਟਿੰਗ ਹਾਊਸ (ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਰੇਡੀਓ), ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਜਾਇਬ ਘਰ, ਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕਾਲਜ, ਟੀ ਬੀ ਹਸਪਤਾਲ, ਮਾਡਰਨ ਸਕੂਲ, ਡੈਫ ਐਂਡ ਡੰਬ ਸਕੂਲ, ਸੇਂਟ ਕੋਲੰਬਾ ਦਾ ਸਕੂਲ, ਰੈਡ ਕਰਾਸ ਬਿਲਡਿੰਗਜ਼ ਅਤੇ ਬੜੌਦਾ ਹਾਊਸ। ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਉਸਨੇ ਨਾਗਪੁਰ ਵਿਖੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਕਸੌਲੀ ਵਿਖੇ ਪਾਸਟਰ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਬਣਾਇਆ।

ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ

ਸਰ ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਸਰਦਾਰ ਉੱਜਲ ਸਿੰਘ (1895–1983),ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ (1966–71) ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਇਕ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ।

ਸਰ ਸੋਭਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸਰਦਾਰਨੀ ਵੀਰਾ ਬਾਈ (ਵਰਿਆਮ ਕੌਰ) ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਸਨ: ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਖੁਸ਼ਵੰਤ ਸਿੰਘ (ਪੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ), ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ ਮਹਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੀ ਜੋ ਰੁਖਸਣਾ ਸੁਲਤਾਨਾ (ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਵਿੰਦਰ ਦੀ ਪਤਨੀ) ਦੀ ਸੱਸ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਮ੍ਰਿਤਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਾਦੀ।