ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ

ਇਹ ਲੇਖ 1858 ਤੋਂ 1947 ਤੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਤਾਜ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਬਾਰੇ ਹੈ। 1757 ਤੋਂ 1858 ਤੱਕ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਰਾਜ ਲਈ, ਦੇਖੋ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੰਪਨੀ ਰਾਜ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ 1858 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1947 ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਉੱਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਦ ਤੋਂ ਭਾਵ ਇਸ ਸੱਤਾ ਦਾ ਕਾਲ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਹੇਠਲੇ ਖੇਤਰ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਕਾਲੀ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਤ ਇਲਾਕੇ (ਸਮਕਾਲੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ) ਅਤੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਮੁਕਟ ਦੀ ਸਰਬ-ਉੱਚਤਾ ਹੇਠ ਨਿੱਜੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸ਼ਾਸਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਬਰਤਾਨਵੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕੁਝ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। "ਭਾਰਤ" ਵਜੋਂ ਇਹ ਲੀਗ ਆਫ਼ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਦਾ ਸਥਾਪਕ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਅਤੇ 1900, 1920, 1928, 1932 ਅਤੇ 1936 ਦੀਆਂ ਗਰਮ-ਰੁੱਤੀ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਸੀ।

ਭਾਰਤ
1858–1947
ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਪ-ਵਿਭਾਜਨ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ, 1909 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਗੁਲਾਬੀ ਦੇ ਦੋ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਪੀਲੇ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ।
1909 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ
ਸਥਿਤੀ	ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਸਿਆਸੀ ਢਾਂਚਾ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰਿਆਸਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।)
ਰਾਜਧਾਨੀ	ਕਲਕੱਤਾ (1858–1911) ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ (1911/1931–1947)
ਅਧਿਕਾਰਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ	ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਦਾਲਤਾਂ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ। ਉਰਦੂ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸਨ।
ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਮ	ਭਾਰਤੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ
ਸਰਕਾਰ	ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ
ਰਾਣੀ/ਰਾਣੀ-ਮਹਾਰਾਣੀ/ਬਾਦਸ਼ਾਹ-ਸਮਰਾਟ
• 1858–1876 (ਮਹਾਰਾਣੀ); 1876–1901 (ਰਾਣੀ-ਮਹਾਰਾਣੀ)	ਵਿਕਟੋਰੀਆ
• 1901–1910	ਐਡਵਰਡ ਸੱਤਵਾਂ
• 1910–1936	ਜਾਰਜ ਪੰਜਵਾਂ
• 1936	ਐਡਵਰਡ ਅੱਠਵਾਂ
• 1936–1947 (ਆਖਰੀ)	ਜਾਰਜ ਛੇਵਾਂ
ਵਾਇਸਰਾਏ
• 1858–1862 (ਪਹਿਲਾ)	ਚਾਰਲਸ ਕੈਨਿੰਗ
• 1947 (ਆਖਰੀ)	ਲੁਈਸ ਮਾਊਂਟਬੈਟਨ
ਰਾਜ ਸਕੱਤਰ
• 1858–1859 (ਪਹਿਲਾ)	ਐਡਵਰਡ ਸਟੈਨਲੀ
• 1947 (ਆਖਰੀ)	ਵਿਲੀਅਮ ਹੇਅਰ
ਵਿਧਾਨਪਾਲਿਕਾ	ਇੰਪੀਰੀਅਲ ਵਿਧਾਨ ਪਰਿਸ਼ਦ
ਇਤਿਹਾਸ
• ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ	10 ਮਈ 1857
• ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਐਕਟ	2 ਅਗਸਤ 1858
• ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਐਕਟ	18 ਜੁਲਾਈ 1947
• ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ	ਅੱਧੀ ਰਾਤ, 14-15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ
ਮੁਦਰਾ	ਭਾਰਤੀ ਰੁਪਈਆ
ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1858: ਮੁਗ਼ਲ ਸਾਮਰਾਜ (ਡੀ ਜਿਊਰ) ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੰਪਨੀ ਰਾਜ (ਡੀ ਫੈਕਟੋ) 1947: ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰਾਜ ਫ਼ਾਰਸੀ ਖਾੜੀ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ 1937: ਬਰਮਾ ਦੀ ਕਲੋਨੀ ਆਦੇਨ ਦੀ ਕਲੋਨੀ 1898: ਸੋਮਾਲੀਲੈਂਡ ਪ੍ਰੋਟੈਕਟੋਰੇਟ 1867: ਸਟਰੇਟਸ ਬਸਤੀਆਂ

ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1858 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਦੇ ਤਾਜ ਹੇਠ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ (ਜਿਸ ਨੂੰ 1876 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ) ਅਤੇ ਜੋ 1947 ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨੂੰ ਦੋ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸੰਘ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਗਣਰਾਜ) ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਭੁਤਾ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਰਾਜ, ਜਿਸਦਾ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸਾ ਹੋਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਲੋਕ ਗਣਰਾਜ ਬਣ ਗਿਆ) ਸਨ। 1858 ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵੇਲੇ ਹੇਠਲਾ ਬਰਮਾ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ; ਉਤਲਾ ਬਰਮਾ 1886 ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਣਿਆ ਸੰਘ, ਬਰਮਾ, 1937 ਤੱਕ ਇੱਕ ਸੂਬੇ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਸਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ 1948 ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ।

ਇਸ ਰਾਜ ਦੇ ਬਜਟ ਵਿੱਚ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਕਾਰਜ, ਪੁਲਿਸ, ਛੋਟੀ ਪਰ ਬਹੁਤ ਸੁਚੱਜੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵਾਲ਼ੀ ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸ ਜੋ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਮਕਾਜ ਚਲਾਉਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਸ ਬਜਟ ਦਾ ਸਾਰਾ ਖ਼ਰਚਾ ਕਰ (ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਕੇ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਲੂਣ ਉੱਤੇ) ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਦੋਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵ-ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕੀਤਾ; ਬਾਕੀ ਸਮੇਂ ਇਹ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਵੱਲੋਂ ਸੰਭਾਵਤ ਰੂਸੀ ਹੱਲੇ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਖਲਾਈ ਲੈਂਦੀ ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਸਨ; 1% ਦੇ ਆਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ 1% ਦਾ ਅਬਾਦੀ ਵਾਧਾ ਕਿਰਿਆਹੀਣ ਬਣਾ ਦਿੰਦਾ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੂਬੇ

ਅਜ਼ਾਦੀ ਸਮੇਂ ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਸੂਬੇ ਸਨ:

• ਅਜਮੇਰ-ਮਰਵਾੜਾ-ਕੇਕਰੀ
• ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਬਾਰ ਟਾਪੂ
• ਅਸਾਮ
• ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ
• ਬੰਗਾਲ
• ਬਿਹਾਰ
• ਬੰਬੇ ਸੂਬਾ – ਬੰਬੇ
• ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਬੇਰਾੜ
• ਦਿੱਲੀ ਸੂਬਾ – ਦਿੱਲੀ
• ਮਦਰਾਸ ਸੂਬਾ – ਮਦਰਾਸ
• ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸੂਬਾ
• ਪੰਥ-ਪਿਪਲੋਦਾ
• ਉੜੀਸਾ
• ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ
• ਸਿੰਧ
• ਸੰਯੁਕਤ ਸੂਬੇ (ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਔਧ)

• 
  ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ, 1909
• 
  ਬੜੌਦਾ ਰਾਜ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ, 1909
• 
  ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਰਾਜ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ, 1909
• 
  ਉੱਤਰੀ ਬੰਬੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ, 1909

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ

ਸਰਵੇਖਣ

• Bandhu, Deep Chand. History of Indian National Congress (2003) 405pp
• Bandyopadhyay, Sekhar (2004), From Plassey to Partition: A History of Modern India, New Delhi and London: Orient Longmans. Pp. xx, 548., ISBN 978-81-250-2596-2.
• Bayly, C. A. (1990), Indian Society and the Making of the British Empire (The New Cambridge History of India), Cambridge and London: Cambridge University Press. Pp. 248, ISBN 978-0-521-38650-0.
• Brown, Judith M. (1994), Modern India: The Origins of an Asian Democracy, Oxford University Press. Pp. xiii, 474, ISBN 978-0-19-873113-9.
• Bose, Sugata; Jalal, Ayesha (2003), Modern South Asia: History, Culture, Political Economy, Routledge, ISBN 978-0-415-30787-1
• Copland, Ian (2001), India 1885–1947: The Unmaking of an Empire (Seminar Studies in History Series), Harlow and London: Pearson Longmans. Pp. 160, ISBN 978-0-582-38173-5.
• Coupland, Reginald. India: A Re-Statement (Oxford University Press, 1945), evaluation of the Raj, emphasising government. online edition
• Dodwell H. H., ed. The Cambridge History of India. Volume 6: The Indian Empire 1858–1918. With Chapters on the Development of Administration 1818–1858 (1932) 660pp online edition; also published as vol 5 of the Cambridge History of the British Empire
• James, Lawrence. Raj: The Making and Unmaking of British India (2000)
• Judd, Dennis (2004), The Lion and the Tiger: The Rise and Fall of the British Raj, 1600–1947, Oxford and New York: Oxford University Press. Pp. xiii, 280, ISBN 978-0-19-280358-0.
• Kumar, Dharma, and Meghnad Desai, eds. The Cambridge Economic History of India, Volume 2: c. 1757–2003 (2010), 1114pp; articles by scholars ISBN 978-81-250-2731-7
• Louis, William Roger, and Judith M. Brown, eds. The Oxford History of the British Empire (5 vol 1999–2001), with numerous articles on the Raj
• Ludden, David. India And South Asia: A Short History (2002)
• Metcalf, Barbara (2006), A Concise History of Modern India (Cambridge Concise Histories), Cambridge and New York: Cambridge University Press. Pp. xxxiii, 372, ISBN 978-0-521-68225-1.
• Mansingh, Surjit The A to Z of India (2010), a concise historical encyclopaedia
• Marshall, P. J. (2001), The Cambridge Illustrated History of the British Empire, 400 pp., Cambridge and London: Cambridge University Press., ISBN 978-0-521-00254-7.
• Markovits, Claude (ed) (2005), A History of Modern India 1480–1950 (Anthem South Asian Studies), Anthem Press. Pp. 607, ISBN 978-1-84331-152-2 {{citation}}: |first1= has generic name (help).
• Moon, Penderel. The British Conquest and Dominion of India (2 vol. 1989) 1235pp; the fullest scholarly history of political and military events from a British top-down perspective;
• Peers, Douglas M. (2006), India under Colonial Rule 1700–1885, Harlow and London: Pearson Longmans. Pp. xvi, 163, ISBN 0-582-31738-X.
• Riddick, John F. The history of British India: a chronology (2006) excerpt and text search, covers 1599–1947
• Riddick, John F. Who Was Who in British India (1998), covers 1599–1947
• Sarkar, Sumit. Modern India, 1885–1947 (2002)
• Smith, Vincent A. (1958) The Oxford History of India (3rd ed.) the Raj section was written by Percival Spear
• Spear, Percival (1990), A History of India, Volume 2, New Delhi and London: Penguin Books. Pp. 298, ISBN 978-0-14-013836-8. online edition Archived 2011-03-04 at the Wayback Machine.
• Stein, Burton (2001), A History of India, New Delhi and Oxford: Oxford University Press. Pp. xiv, 432, ISBN 978-0-19-565446-2.
• Thompson, Edward, and G.T. Garratt. Rise and Fulfilment of British Rule in India (1934) 690 pages; scholarly survey, 1599–1933 excerpt and text search
• Wolpert, Stanley (2003), A New History of India, Oxford and New York: Oxford University Press. Pp. 544, ISBN 978-0-19-516678-1.

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ੀਕ੍ਰਿਤ ਵਿਸ਼ੇ

• Baker, David, Colonialism in an Indian Hinterland: The Central Provinces, 1820–1920, Delhi and Oxford: Oxford University Press. Pp. xiii, 374, ISBN 978-0-19-563049-7, JSTOR 2059781
• Bayly, C. A. (2000), Empire and Information: Intelligence Gathering and Social Communication in India, 1780–1870 (Cambridge Studies in Indian History and Society), Cambridge and London: Cambridge University Press. Pp. 426, ISBN 978-0-521-66360-1
• Brown, Judith M. Gandhi: Prisoner of Hope (1991), scholarly biography
• Brown; Louis, Wm. Roger, eds. (2001), Oxford History of the British Empire: The Twentieth Century, Oxford and New York: Oxford University Press. Pp. 800, ISBN 978-0-19-924679-3
• Chandavarkar, Rajnarayan (1998), Imperial Power and Popular Politics: Class, Resistance and the State in India, 1850–1950, (Cambridge Studies in Indian History & Society). Cambridge University Press. Pp. 400, ISBN 978-0-521-59692-3.
• Chatterji, Joya (1993), Bengal Divided: Hindu Communalism and Partition, 1932–1947, Cambridge University Press. Pp. 323, ISBN 978-0-521-52328-8.
• Copland, Ian (2002), Princes of India in the Endgame of Empire, 1917–1947, (Cambridge Studies in Indian History & Society). Cambridge University Press. Pp. 316, ISBN 978-0-521-89436-4.
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• Dewey, Clive. Anglo-Indian Attitudes: The Mind of the Indian Civil Service (2003)
• Ewing, Ann. "Administering India: The Indian Civil Service," History Today, June 1982, 32#6 pp. 43–48, covers 1858–1947
• Gilmartin, David. 1988. Empire and Islam: Punjab and the Making of Pakistan. University of California Press. 258 pages. ISBN 978-0-520-06249-8.
• Gilmour, David. The Ruling Caste: Imperial Lives in the Victorian Raj (2007)
• Gilmour, David. Curzon: Imperial Statesman (2006) excerpt and text search
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c.
• Gould, William (2004), Hindu Nationalism and the Language of Politics in Late Colonial India, Cambridge U. Press. Pp. 320.
• Gopal, Sarvepalli. British Policy in India 1858–1905 (2008)
• Gopal, Sarvepalli. Viceroyalty of Lord Irwin 1926–1931 (1957)
• Jalal, Ayesha (1993), The Sole Spokesman: Jinnah, the Muslim League and the Demand for Pakistan, Cambridge U. Press, 334 pages.
• Kaminsky, Arnold P. The India Office, 1880–1910 (1986) excerpt and text search, focus on officials in London
• Khan, Yasmin (2007), The Great Partition: The Making of India and Pakistan, Yale U. Press, 250 pages, ISBN 978-0-300-12078-3
• Klein, Ira (2000), "Materialism, Mutiny and Modernization in British India", Modern Asian Studies, 34 (3): 545–580
• Kumar, Deepak. Science and the Raj: A Study of British India (2006)
• Low, D. A. (2002), Britain and Indian Nationalism: The Imprint of Amibiguity 1929–1942, Cambridge University Press. Pp. 374, ISBN 978-0-521-89261-2.
• Lipsett, Chaldwell. Lord Curzon in India 1898–1903 (1903) excerpt and text search 128pp
• MacMillan, Margaret. Women of the Raj: The Mothers, Wives, and Daughters of the British Empire in India (2007)
• Metcalf, Thomas R. (1991), The Aftermath of Revolt: India, 1857–1870, Riverdale Co. Pub. Pp. 352, ISBN 978-81-85054-99-5
• Metcalf, Thomas R. (1997), Ideologies of the Raj, Cambridge University Press, Pp. 256, ISBN 978-0-521-58937-6
• Moor-Gilbert, Bart. Writing India, 1757–1990: The Literature of British India (1996) on fiction written in English
• Moore, Robin J. "Imperial India, 1858–1914", in Porter, ed. Oxford History of the British Empire: The Nineteenth Century, (2001a), pp. 422–446
• Moore, Robin J. "India in the 1940s", in Robin Winks, ed. Oxford History of the British Empire: Historiography, (2001b), pp. 231–242
• Porter, Andrew, ed. (2001), Oxford History of the British Empire: Nineteenth Century, Oxford University Press. Pp. 800, ISBN 978-0-19-924678-6
• Masood Ashraf Raja. Constructing Pakistan: Foundational Texts and the Rise of Muslim National Identity, 1857–1947, Oxford 2010, ISBN 978-0-19-547811-2
• Ramusack, Barbara (2004), The Indian Princes and their States (The New Cambridge History of India), Cambridge University Press. Pp. 324, ISBN 978-0-521-03989-5
• Read, Anthony, and David Fisher; The Proudest Day: India's Long Road to Independence (W. W. Norton, 1999) online edition Archived 2008-06-27 at the Wayback Machine.; detailed scholarly history of 1940–47
• Venkataramani, M. S.; Shrivastava, B. K. Quit India: The American Response to the
• Shaikh, Farzana (1989), Community and Consensus in Islam: Muslim Representation in Colonial India, 1860—1947, Cambridge University Press. Pp. 272., ISBN 978-0-521-36328-0.
• Talbot; Singh, Gurharpal Singh, eds. (1999), Region and Partition: Bengal, Punjab and the Partition of the Subcontinent, Oxford University Press. Pp. 420, ISBN 978-0-19-579051-1 {{citation}}: More than one of |editor2= and |editor2-last= specified (help).
• Tinker, Hugh (1968), "India in the First World War and after" Journal of Contemporary History, Vol. 3, No. 4, 1918–19: From War to Peace. (Oct., 1968), pp. 89–107, ISSN 0022-0094.
• Voigt, Johannes. India in The Second World War (1988)
• Wainwright, A. Martin (1993), Inheritance of Empire: Britain, India, and the Balance of Power in Asia, 1938–55, Praeger Publishers. Pp. xvi, 256, ISBN 978-0-275-94733-0.
• Wolpert, Stanley A. Jinnah of Pakistan (2005)
• Wolpert, Stanley (2007), "India: British Imperial Power 1858–1947 (Indian nationalism and the British response, 1885–1920; Prelude to Independence, 1920–1947)", Encyclopædia Britannica.
• Wolpert, Stanley A. Tilak and Gokhale: revolution and reform in the making of modern India (1962) full text online

ਆਰਥਕ ਇਤਿਹਾਸ

• Anstey, Vera. The economic development of India (4th ed. 1952), 677pp; thorough scholarly coverage; focus on 20th century down to 1939
• Derbyshire, I. D. (1987), "Economic Change and the Railways in North India, 1860–1914", Population Studies, 21 (3): 521–545, JSTOR 312641
• Dutt, Romesh C. The Economic History of India under early British Rule, first published 1902, 2001 edition by Routledge, ISBN 978-0-415-24493-0
• Lockwood, David. ‘’The Indian Bourgeoisie: A Political History of the Indian Capitalist Class in the Early Twentieth Century’’ (I.B. Tauris, 2012) 315 pages; focus on Indian entrepreneurs who benefited from the Raj, but ultimately sided with the Indian National Congress.
• Roy, Tirthankar (2002), "Economic History and Modern India: Redefining the Link", The Journal of Economic Perspectives, 16 (3): 109–130, doi:10.1257/089533002760278749
• Simmons, Colin (1985), "'De-Industrialization', Industrialization and the Indian Economy, c. 1850–1947", Modern Asian Studies, 19 (3): 593–622
• Tomlinson, B. R. The Economy of Modern India, 1860–1970 (The New Cambridge History of India) (1996) excerpt and text search
• Tomlinson, B. H. "India and the British Empire, 1880–1935," Indian Economic and Social History Review, (Oct 1975), 12#4 pp. 337–380

ਸਥਾਨ-ਬਿਰਤਾਂਤ, ਅੰਕੜੇ ਅਤੇ ਮੁਢਲੇ ਸਰੋਤ

• Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. , major primary sources in 1670pp
• Indian Year-book for 1862: A review of social, intellectual, and religious progress in India and Ceylon (1863), ed. by John Murdoch online edition 250pp; 1861 edition
• The Year-book of the Imperial Institute of the United Kingdom, the colonies and India: a statistical record of the resources and trade of the colonial and Indian possessions of the British Empire (2nd. ed. 1893) 880pp; India = pp. 375–462 online edition
• The Imperial Gazetteer of India (26 vol, 1908–31), highly detailed description of all of India in 1901. online edition
• Statistical abstract relating to British India, from 1895–96 to 1904–05 (London, 1906) full text online, 278pp
• The Cyclopedia of India: biographical, historical, administrative, commercial (1908) complete text online, business history, biographies, illustrations
• The Indian year book: 1914 (1914) snippets

British Raj ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮੀਡੀਆ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਕਾਮਨਜ਼ ਉੱਤੇ ਹੈ