ਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ
ਅਸ਼ੋਕਸੁੰਦਰੀ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: अशोकसुंदरी, Aśokasundarī) ਜਾਂ ਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੇਵੀ ਹੈ ਸ਼ਿਵ ਤੇ ਪਾਰਵਤੀ ਦੀ ਧੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ (पद्म पुराण), ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੁੱਖ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ 'ਚ ਬਾਲਾ ਤ੍ਰਿਪੁਸੁੰਦਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਯਾਯਤੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1]
| ਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ | |
|---|---|
ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਦੇਵੀ | |
| ਦੇਵਨਾਗਰੀ | अशोकसुंदरी |
| ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਲਿਪੀਅੰਤਰਨ | Aśokasundarī |
| ਮਾਨਤਾ | ਦੇਵੀ, ਤ੍ਰਿਪੁਰਾਸੁੰਦਰੀ |
| ਵਾਹਨ | ਕੈਲਾਸ਼ |
| ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ | |
| ਮਾਤਾ ਪਿੰਤਾ | ਪਾਰਵਤੀ (ਮਾਂ) ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ (ਪਿਤਾ) |
| ਭੈਣ-ਭਰਾ | ਕਾਰਤਿਕ ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ (ਵੱਡੇ ਭਰਾ) |
| Consort | ਨਾਹੁਸ਼ਾ |
ਨਿਰੁਕਤੀ
ਸੋਧੋਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਇੱਛਾਵਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖ ਕਾਲਪਵਰੀ ਤੋਂ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇਕੱਲਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਅਸ਼ੋਕ ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਸ਼ੋਕ ਨੂੰ ਸੌਖਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ "ਦੁੱਖ" ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੁੰਦਰੀ ਦਾ ਮਤਲਬ "ਸੁੰਦਰ ਲੜਕੀ" ਹੈ।[2]
ਕਥਾ
ਸੋਧੋਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ ਦਾ ਜਨਮ ਪਦਮ ਪੁਰਾਣ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਨਹੂਸ਼ਾ ਦੀ ਕਥਾ ਦੇ ਇੱਕ ਰੂਪ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸ਼ਿਵ ਉਸ ਨੂੰ ਨੰਦਨਵਾਨ ਲੈ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਇੱਕ ਦਰੱਖਤ ਵੇਖਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਲਪਵ੍ਰਿਕਸ਼ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਵੱਡੇ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਕੈਲਾਸ਼ ਨੂੰਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਮਾਂ ਹੋਣ ਵਜੋਂ ਪਾਰਵਤੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਅਤੇ ਇਕੱਲਤਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਇਕੱਲਤਾ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖ ਤੋਂ ਇੱਕ ਧੀ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਮੰਗਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਪਾਰਵਤੀ ਨੇ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਚੰਦਰ ਵੰਸ਼ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨਾਹੁਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਆਹ ਕਰੇਗੀ, ਜੋ ਸਵਰਗ ਦੇ ਰਾਜੇ ਇੰਦਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇਗੀ। ਇੱਕ ਵਾਰ, ਅਸ਼ੋ ਕਸੁੰਦਰੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸਖੀਆਂ ਨਾਲ ਨੰਦਨਵਾਨਾ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਰਾਖਸ਼, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁੰਡਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੇਵੀ ਨੇ ਉਸ ਰਾਖਸ਼ ਦੇ ਉੱਦਮ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਹੂਸ਼ਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਹੁੰਡਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਧਵਾ ਔਰਤ ਦਾ ਭੇਸ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਦੇਵੀ ਭੇਸਧਾਰੀ ਰਾਖਸ਼ ਨਾਲ ਚੱਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਹੋਏ ਧੋਖੇ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਰਾਖਸ਼ ਨੂੰ ਨਾਹੂਸ਼ਾ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਿਆ ਜਾਣ ਦਾ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਕੈਲਾਸ਼ ਪਰਬਤ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਈ। ਹੁੰਡਾ ਨੇ ਬੱਚੇ ਨਾਹੂਸ਼ਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਹਿਲ ਤੋਂ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਨੂੰ ਹੁੰਡਾ ਦੀ ਇੱਕ ਨੌਕਰਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ੀ ਵਸ਼ਿਸ਼ਠ ਦੀ ਦੇਖ ਰੇਖ ਹੇਠ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ, ਨਾਹੂਸ਼ਾ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਹੁੰਡਾ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਬਾਰੇ ਸਮਝ ਗਿਆ। ਹੁੰਡਾ ਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਨਾਹੂਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਿੰਨਰ ਜੋੜੇ ਦੁਆਰਾ ਦਿਲਾਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਾਹੂਸ਼ਾ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪੁੱਤਰ ਯਾਯਤੀ ਅਤੇ ਸੌ ਸੋਹਣੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਨਾਹੂਸ਼ਾ ਨੇ ਹੰਡਾ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੁੰਡਾ ਰਾਖਸ਼ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਅਤੇ ਅਸ਼ੋਕ ਸੁੰਦਰੀ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਇੰਦਰ ਦੀ ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ, ਨਾਹੂਸ਼ਾ ਨੂੰ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵਰਗ ਦਾ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।[3][4][5]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Bibek Debroy, Dipavali Debroy (2002). ਪਵਿੱਤਰ Puranas. ਪੀ. 152. "Nahusha ਅਤੇ Ashokasundari ਸੀ, ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਨਾਮ Yayati."
- ↑ Gaṅgā Rām Garg (1992). Encyclopaedia of the Hindu World Vol. 3. Concept Publishing Company. p. 712. ISBN 978-81-7022-376-4.
- ↑ Gaṅgā Rām Garg (1992). Encyclopaedia of the Hindu World Vol. 3. Concept Publishing Company. p. 712. ISBN 978-81-7022-376-4.
- ↑ Vettam Mani (1975). Puranic Encyclopaedia: a Comprehensive Dictionary with Special Reference to the Epic and Puranic Literature. Motilal Banarsidass Publishers. pp. 62, 515–6. ISBN 978-0-8426-0822-0.
- ↑ George M. Williams (27 March 2008). Handbook of Hindu Mythology. Oxford University Press. pp. 217–8, 230. ISBN 978-0-19-5332-61-2.