ਕਾਲੀਆ

ਕਾਲੀਆ (IAST: Kāliya, ਦੇਵਨਾਗਰੀ: कालिय), ਹਿੰਦੂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਨਾਗ ਸੀ ਜੋ ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ, ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਯਮੁਨਾ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਵਿਚਲੇ ਜੀਵ ਮਾਰੇ ਗਏ ਗਏ। ਕੋਈ ਵੀ ਪੰਛੀ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਿਰਫ ਇਕ ਇਕੱਲਾ ਕਦੰਬਾ ਦਾ ਰੁੱਖ ਉੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਗ ਨਥਾਈਆ ਜਾਂ ਨਾਗ ਨ੍ਰਿਤਿਆ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਕਾਲੀਆ 'ਤੇ ਨੱਚਣ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਕਾਲੀਆ
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕਾਲੀਆ ਦੇ ਸਿਰ ਉਤੇ ਨੱਚਦਿਆਂ ਅਤੇ ਕਾਲੀਆ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਉਸ ਦੀ ਦਇਆ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੀਆਂ, ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਤੋਂ, ਅੰ. 1640.
ਦੇਵਨਾਗਰੀ	कालिय
ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਲਿਪੀਅੰਤਰਨ	Kāliya
ਮਾਨਤਾ	ਨਾਗ
ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥ	Bhāgavata Purāṇa, Harivaṃśa Purāṇa, Mahābhārata
ਲਿੰਗ	Male
ਤਿਉਹਾਰ	Nāga Nathaiyā
ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ
ਮਾਤਾ ਪਿੰਤਾ	ਕਸ਼ਯਪ (ਪਿਤਾ) ਕਾਦਰੁ (ਮਾਤਾ)
ਭੈਣ-ਭਰਾ	ਸੇਸ, ਵਾਸੁਕੀ, ਆਦਿ.
ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ	Suraśa

ਕਥਾ

ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਕਾਲੀਆ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਦਸਵੇਂ ਅਧਿਆਇ ਅਤੇ ਸੋਲ੍ਹਵੇਂ ਅਧਿਆਇ ਵਿੱਚ ਦੱਸੀ ਗਈ ਹੈ।

ਕਾਲੀਆ ਦਾ ਅਸਲ ਘਰ ਰਾਮਾਕ ਦਾ ਟਾਪੂ ਸੀ, ਪਰ ਉਸ ਨੂੰ ਗਰੂੜ ਦੇ ਡਰੋਂ ਉੱਥੋਂ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਸੱਪਾਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸੀ। ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਵਿਖੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਯੋਗੀ ਸੌਭਰੀ ਨੇ ਗਰੂੜ ਨੂੰ ਸਰਾਪ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਬਗੈਰ ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ ਨਾ ਆ ਸਕੇ। ਇਸ ਲਈ, ਕਾਲੀਆ ਨੇ ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ, ਇਹ ਜਾਣਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਇਹ ਇਕੋ ਇਕ ਜਗ੍ਹਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਗਰੂੜ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦਾ ਸੀ।

ਇੱਕ ਵਾਰ, ਰਿਸ਼ੀ ਦੁਰਵਾਸਾ ਇੱਕ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ ਆਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਧਾ ਵੱਲੋਂ ਭੋਜਨ ਪਰੋਸਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਧਾ ਨੇ ਯਮੁਨ ਨਦੀ ਦੀ ਸੈਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੱਪ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਡਰ ਗਈ। ਉਹ ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਭੱਜ ਗਈ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੱਪ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸੁਣ ਕੇ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਉਹ ਕਾਲੀਆ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰਾਧਾ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹ ਯਮੁਨ ਨਦੀ ਵਿਚ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਜੋ ਕਾਲੀਆ ਨੂੰ ਲੱਭ ਸਕੇ। ਕਾਲੀਆ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਦੁਆਲੇ ਕੁੰਡਲ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਗੋਕੁਲ ਲੋਕ ਵੇਖਣ ਲਈ ਆਏ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਯਸ਼ੋਧਾ ਸੱਪ ਤੋਂ ਡਰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਕਾਲੀਆ ਨੇ ਭੱਜਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪੂਛ 'ਤੇ ਥੱਪੜ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਨਾ ਕਰੇ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਪਾਰ ਗੇਂਦ ਦੀ ਖੇਡ ਖੇਡ ਰਹੇ ਸੀ। ਗੇਂਦ ਦੇ ਯਮੁਨ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਧਾ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਖੁਦ ਇਹ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਯਮੁਨ ਵਿੱਚ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਕਾਲੀਆ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਯਮੁਨ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚ ਲਿਆ।

ਗੋਕੁਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਰੌਲਾ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਨੰਦਗੋਕੁਲਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਚਿੰਤਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਯਮੁਨ ਦੇ ਕੰਢੇ ਵੱਲ ਭੱਜੇ ਹੋਏ ਆ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੁਣਿਆ ਕਿ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨੇ ਉਸ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਖਤਰਨਾਕ ਕਾਲੀਆ ਰਹਿ ਰਹੀ ਸੀ। ਨਦੀ ਦੇ ਤਲ 'ਤੇ, ਕਾਲੀਆ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁੰਡਲਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾਇਆ ਸੀ। ਨਦੀ ਦੇ ਤਲ 'ਤੇ, ਕਾਲੀਆ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਕੁੰਡਲਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸਾਇਆ ਸੀ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਾਲੀਆ ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ। ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਆਪਣਾ ਅਸਲੀ ਰੂਪ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਕਾਲੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸਿਰਾਂ 'ਤੇ ਨੱਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਾਲੀਆ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਅਧੀਨਤਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਹੁਣ ਯਮੁਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਨਹੀ ਕਰਗਾ।

ਕਾਲੀਆ ਦਮਨ ,

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ

• Bhagavata Purana, Canto Ten, Chapter 16 The account of Krishna and Kaliya, as told in the Bhagavata Purana. (Full Sanskrit text online, with translation and commentary.)
• The Importance of Kaaleya Mardan - A comparative view of the knowledge of solar physics and biology among the modern scientists, among the ancient civilized nations, and among the early Sanskrit writers.
• Kalia Scheme Odisha 2019 Archived 2019-04-16 at the Wayback Machine. New Kalia Scheme For Odisha Farmers 2019