ਖਮਾਜ (ਥਾਟ)
ਖਮਾਜ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਤੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਦਸ ਥਾਟਾਂ (ਮਾਪਿਕ ਪੈਮਾਨੇ) ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਥਾਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਰਾਗ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਹੈ।
ਕੋਮਲ ਨਿਸ਼ਾਦ ਦੁਆਰਾ ਬਿਲਾਵਲ ਦੇ ਸ਼ੁਧ ਨਿਸ਼ਾਦ ਦੀ ਥਾਂ ਲੈ ਕੇ ਖਮਾਜ ਤੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਥਾਟ ਦੇ ਰਾਗ ਸ਼੍ਰਿੰਗਾਰ ਰਸ (ਰੋਮਾਂਟਿਕ) ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਰਾਗ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਲਕੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਠੁਮਰੀ, ਟੱਪਾ, ਹੋਰੀ, ਕਜਰੀ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇ ਚਿਤ੍ਰਿਤ ਵਰਣਨ ਸੰਵੇਦਨਾਤਮਕ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜਟੱਪਾ ਵੀ ਰਾਗ ਖਮਾਜ ਹਨ। ਇੱਕ ਚਾਲੂ 'ਫਲਰਟ' ਰਾਗ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤ ਹੈ ਜੋ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਤੀਤ ਵਿੱਚ, ਖਾਮਜ ਪੈਮਾਨੇ ਨੇ ਮੱਧਕਾਲੀ ਚੀਨ ਦੇ ਚ'ਇਨ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਰਸਤਾ ਲੱਭਿਆ ਸੀ।
ਵਰਣਨ"
ਸੋਧੋਖਮਾਜ ਥਾਟ ਵਿੱਚ ਸਰਗਮ ਸੰਕੇਤ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਖਮਾਜ ਦੇ ਮੂਲ-ਪੈਮਾਨੇ ਜਾਂ ਥਾਟ ਦੀ ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਬਣਤਰ ਹੈ:"ਸਾ ਰੇ ਗ ਮ ਪ ਧ ਨੀ ਸੰ '।
ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਟੌਨਿਕ (ਸਾ) ਨੂੰ C ਤੇ ਮੰਨਦੇ ਹੋਏ, ਪੈਮਾਨਾ ਇਹ ਹੋਵੇਗਾ: CDEFGA B- ਫਲੈਟ C।
ਖਮਾਜ ਥਾਟ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਛਮੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਮਿਕਸੋਲਿਡੀਅਨ ਮੋਡ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਖਮਾਜ ਥਾਟ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕਰਨਾਟਕ ਸੰਗੀਤ ਹਰੀਕੰਭੋਜੀ ਹੈ, 28ਵਾਂ ਮੇਲਾਕਾਰਤਾ ਰਾਗ ।
ਰਾਗਾਂ
ਸੋਧੋਖਮਾਜ ਦੇ ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:
- ਖਮਾਜ
- ਰਾਗੇਸ਼੍ਰੀ
- ਝਿੰਝੋਟੀ
- ਦੇਸ਼
- ਸੋਰਠ
- ਮੰਝ ਖਮਾਜ
- ਤਿਲੰਗ
- ਗਾਰਾ
- ਤਿਲਕ ਕਾਮੋਦ
- ਜੈਜੈਵੰਤੀ
- ਖੰਬਾਵਤੀ
- ਕਲਾਵਤੀ
- ਖੋਖਰ
- ਖੰਬੋਜੀ
- ਚੰਪਕ
- ਦੀਪਕ
- ਗਾਵਤੀ
- ਜਨਸੰਮੋਹਿਨੀ