|
[[ਤਸਵੀਰ:Jacopo_Pontormo_-_Portrait_of_Two_Friends_-_WGA18109.jpg|thumb|''ਪੋਰਟਰੇਟ ਦੋ ਦੋਸਤ'' , ਇਤਾਲਵੀ ਕਲਾਕਾਰ Pontormo, ਅੰ. 1522]]
'''ਦੋਸਤੀ''' ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਨਾਲੋਂ ਦੋਸਤੀ ਆਪਸੀ ਬੰਧਨ ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰੂਪ ਹੈ। <ref>{{cite encyclopedia|encyclopedia=Oxford Dictionaries|publisher=Oxford Dictionary Press|title=Definition for friend|url=http://oxforddictionaries.com/definition/friend|accessdate=25 May 2012}}</ref> ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਅਕਾਦਮਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਚਾਰ, ਸਮਾਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਸਮਾਜਿਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਮਾਨਵ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਸ਼ਲ ਐਕਸਚੇਂਜ ਥਿਊਰੀ, ਇਕੁਇਟੀ ਥਿਊਰੀ, ਰਿਲੇਸ਼ਨਲ ਡਾਇਲੈਟਿਕਸ ਅਤੇ ਅਟੈਚਮੈਂਟ ਸਟਾਈਲ ਸਮੇਤ, ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਕਈ ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਰੂਪ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਅਜਿਹੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭਨਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਅਜਿਹੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਸਨੇਹ; ਨਰਮਦਿਲੀ, ਪਿਆਰ, ਸਦਭਾਵਨਾ, ਹਮਦਰਦੀ, ਲਗਾਉ, ਈਮਾਨਦਾਰੀ, ਨਿਰਸੁਆਰਥ ਸੇਵਾਭਾਵ, ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ, ਆਪਸੀ ਸਮਝਦਾਰੀ ਅਤੇ ਦਇਆ, ਇਕਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਅਨੰਦ, ਯਕੀਨ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਕੋਲ ਆਪਣੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਦੇ ਨਿਰਣੇ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਗਲਤੀਆਂ ਕਰਨਾ।
== ਵਿਕਾਸਮੂਲਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ==
=== ਬਚਪਨ ===
[[ਤਸਵੀਰ:Childhood_friends_at_a_carnival.jpg|thumb|ਬਚਪਨ ਦੇ ਦੋਸਤ]]
ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਦੋਸਤੀ ਦੀ ਸਮਝ ਸਾਂਝੀਆਂ ਸਰਗਰਮੀਆਂ, ਸਰੀਰਕ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਅਤੇ ਸਾਂਝੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਫੋਕਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name="bremner">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=U-YGCwAAQBAJ|title=An Introduction to Developmental Psychology|last=Bremner|first=J. Gavin|date=May 8, 2017|publisher=John Wiley & Sons|isbn=9781405186520|access-date=26 September 2017}}</ref></sup>{{rp|498}}}} ਇਹ ਦੋਸਤੀਆਂ ਖੇਡਣ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਸੰਜਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। {{Rp|246}} ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਬੱਚੇ ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ ਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਦੋਸਤੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨ ਵੱਲ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੁਚੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਸਮਝਦੇ ਹਨ। {{Rp|246}}<ref name="Newman, B. M. 2012">Newman, B. M. & Newman, P.R. (2012). Development Through Life: A Psychosocial Approach. Stanford, CT.</ref><ref>{{Cite web|url=http://elitedaily.com/life/culture/childhood-friends-most-important-friends/1063153/|title=Your Childhood Friendships Are The Best Friendships You’ll Ever Have|date=17 Jun 2015|access-date=21 June 2016}}</ref> ਜਦੋਂ ਬੱਚੇ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਘੱਟ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਸੁਚੇਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹਾਸਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਮੱਧਲੇ ਬਚਪਨ ਦੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹਨ ਤੋਂ ਉਹ ਹਾਣੀਆਂ ਵਲੋਂ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਭੋਗਦੇ ਹਨ। ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਚੰਗੀਆਂ ਦੋਸਤੀਆਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਰਚਮਿਚ ਜਾਣ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਮਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ, 75% ਪ੍ਰੀ-ਸਕੂਲ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇਕਇੱਕ ਦੋਸਤ ਸੀ। ਇਹ ਅੰਕੜਾ ਪੰਜਵੇਂ ਗਰੇਡ ਤੱਕ 78% ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਹਿ-ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ਨੂੰ ਦੋਸਤਾਂ ਵਜੋਂ ਮਾਪਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 55% ਦਾ ਆਪੋ ਵਿਚ ਬਿਹਤਰੀਨ ਮਿੱਤਰ ਸੀ।:247 ਤਕਰੀਬਨ 15% ਬੱਚੇ ਅਜਿਹੇ ਮਿਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਦੋਸਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਦੋਸਤ ਰਹਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਅਰਸਾ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ।{{Rp|247}} ਤਕਰੀਬਨ 15% ਬੱਚੇ ਅਜਿਹੇ ਮਿਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕੋਈ ਦੋਸਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਦੋਸਤ ਰਹਿਤ ਹੋਣ ਦਾ ਅਰਸਾ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ।{{Rp|250}}
ਦੋਸਤੀ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਲਾਭਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਸੁਲਝਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=http://www.psychologytoday.com/blog/growing-friendships/201305/what-friends-teach-children|title=What Friends Teach Children|last=Kennedy-Moore|first=E.|year=2013}}</ref> ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋਸਤ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆਂ ਤੋਂ ਮਿਲੀ ਕੋਚਿੰਗ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਈਲੀਨ ਕੈਨੇਡੀ-ਮੂਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੋਸਤੀ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ: (1) ਖੁੱਲ੍ਹਾਪਨ, (2) ਸਮਾਨਤਾ ਅਤੇ (3) ਸਾਂਝੇ ਮਜ਼ੇ .<ref>{{Cite web|url=http://www.psychologytoday.com/blog/growing-friendships/201209/how-children-make-friends-part-1|title=How children make friends (part 1)|last=Kennedy-Moore|first=E.|year=2012}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.psychologytoday.com/blog/growing-friendships/201209/how-children-make-friends-part-2|title=How children make friends (part 2)|last=Kennedy-Moore|first=E.|year=2012}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.psychologytoday.com/blog/growing-friendships/201209/how-children-make-friends-part-3|title=How children make friends (part 3)|last=Kennedy-Moore|first=E.|year=2012}}</ref> ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਹ ਸਮਾਜਕ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖੇ ਹੁੰਦੇ।<ref>Elman, N. M. & Kennedy-Moore, E. (2003). The Unwritten Rules of Friendship: Simple Strategies to Help Your Child Make Friends. New York: Little, Brown.</ref> ਰਾਬਰਟ ਸੇਲਮਨ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ ਨੂੰ ਅਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ<ref>Selman, R. L. (1980). ''The Growth of Interpersonal Understanding: Developmental and Clinical Analyses''. Academic Press: New York.</ref> ਕੈਨੇਡੀ-ਮੂਰ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਦੋਸਤਾਨਾ ਵਿਕਾਸ ਪੱਧਰਾਂ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਦੱਸੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ: "ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਹੋਵੇ", "ਇਸ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕੀ ਹੈ", "ਨੇਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ", " ਦੇਖਭਾਲ ਅਤੇ ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ ", ਅਤੇ " ਔਖੀਆਂ ਸੌਖੀਆਂ ਘੜੀਆਂ ਦੀ ਦੋਸਤੀ।" <ref>{{Cite web|url=http://www.psychologytoday.com/blog/growing-friendships/201202/childrens-growing-friendships|title=Children's Growing Friendships|last=Kennedy-Moore|first=E.|year=2012}}</ref>
=== ਜਵਾਨੀ ===
|
