ਗੋਂਡ ਲੋਕ
ਗੋਂਡ (గోండి) ਜਨਜਾਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜਨਜਾਤੀ ਹੈ। ਆਦਿਵਾਸੀ ਗੋਂਡ ਦਾ ਇਤਹਾਸ ਓਨਾ ਹੀ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਜਿੰਨਾ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖ, ਪਰ ਲਿਖਤੀ ਇਤਹਾਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਖੋਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਗੋਂਡ ਜਨਜਾਤੀ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨਿਵਾਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਦਿ ਦੀਆਂ ਗਵਾਹੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੋਂਡ ਸਮੁਦਾਏ ਦਰਵਿੜ ਵਰਗ ਦੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤੀ ਵਿਵਸਥਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਡੂੰਘੇ ਰੰਗ ਦੇ ਇਹ ਲੋਕ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਈ 5-6 ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਨਿਵਾਸਰਤ ਹੈ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਦੀ ਗੋਂਡ ਜਾਤੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਸਿੰਧ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ ਨਾਲ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।
| ਤਸਵੀਰ:Women in tribal village, Umaria district,।ndia.jpg | |
| ਅਹਿਮ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ | |
|---|---|
| ਭਾਰਤ | = ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ, ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਝਾਰਖੰਡ, ਉੜੀਸਾ |
| ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | |
| ਗੋਂਡੀ, ਤੇਲਗੂ, ਮਰਾਠੀ, ਹਿੰਦੀ | |
| ਧਰਮ | |
| ਗੋਂਡੀ (ਕੋਇਆ ਪੁਨੇਮ), ਹਿੰਦੂ[1] | |
| ਸਬੰਧਿਤ ਨਸਲੀ ਗਰੁੱਪ | |
| ਖੋਂਦ · ਦਰਾਵਿੜ ਲੋਕ | |
ਸਥਾਪਨਾ
ਸੋਧੋਗੋਂਡੀ ਧਰਮਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਪਾਰੀ ਸਮੁੰਦਰ ਲਿੰਗਾਂ ਨੇ ਸ਼ੰਭੂਸ਼ੇਕ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਗੋਂਡੀ ਧਰਮਂ ਕਥਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸ਼ੰਭੂਸ਼ੇਕ ਅਰਥਾਤ ਮਹਾਦੇਵਜੀ ਦਾ ਯੁੱਗ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਆਰੀਆਂ ਦੇ ਆਗਮਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਕੋਇਆ ਪੁਨੇਮ ਧਰਮਂ ਦਾ ਪ੍ਚਾਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਗੋਂਡੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਇਆ ਦਾ ਮਤਲਬ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਪੁਨੇਮ ਦਾ ਮਤਲਬ ਧਰਮਂ ਅਰਥਾਤ ਮਨੁੱਖ ਧਰਮਂ। ਅੱਜ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਗੋਂਡ ਜਨਜਾਤੀ ਦੁਆਰਾ ਮਨੁੱਖ ਧਰਮਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਗੋਂਡੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵਸੁਧੈਵ ਕੁਟੁੰਬਕਮ।
ਗੋਂਡੀ ਮਾਨਤਾਵਾਂ
ਸੋਧੋਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਉਸਾਰੀ ਵਿੱਚ ਗੋਂਡ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਬਹੁਤ ਬਹੁਤ ਯੋਗਦਾਨ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਗੋਂਡੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਨੀਂਹ ਉੱਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਖੜੀ ਹੈ। ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਭੂਭਾਗ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਸਰਤ ਗੋਂਡ ਜਨਜਾਤੀ ਦੀ ਅਦਭੁਤ ਚੇਤਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ, ਮਨੋਵ੍ਰੱਤੀਯੋਂ, ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਸਾਤ ਕਰਣ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪਰਿਚਾਯਕ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਗਿਆਨਂ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਕੁਲ ਗੋਂਡ ਸਮੁਦਾਏ ਨੂੰ ਪਹਾਂਦੀ ਸਮੁੰਦਰ ਲਿੰਗਾਂ ਨੇ ਕੋਇਆ ਪੁਨੇਮ ਦੇ ਮੱਧ ਵਲੋਂ ਇੱਕ ਨਿਯਮ ਵਿੱਚ ਬੱਝਣੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਧਨਿਕਸਰ (ਧੰਵੰਤਰੀ) ਨਾਮਕ ਗੋਂਡ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਅਵਂ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਤੇ ਹੀਰਿਆ ਸੁਕਿਆ ਨੇ ਸੱਤ ਸੁਰਾਂ ਦਾ ਜਾਣ ਪਹਿਚਾਣ ਕਰਾਇਆ ਸੀ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਗੋਂਡਵਾਨਾ ਰਾਣੀ ਦੁਰਗਾਵਤੀ ਦੇ ਸੂਰਮਗਤੀ ਗਾਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਗੋਂਡੀ, ਹਲਬੀ ਅਤੇ ਭਤਰੀ ਲੋਕਗੀਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਗਰਵ ਦੇ ਨਾਲ ਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਵੀ ਕਈ ਪਾਰੰਪਰਕ ਉਤਸਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਰਾਜ ਦੇ ਕਿੱਸੇ ਕਹਾਨਯੋ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਚਾਵ ਵਲੋਂ ਸੁਣਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਲਦਾਰ ਇਤਹਾਸ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭੂਗੋਲਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਅਨੁਸਸਾਰ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਦੋ ਭੂਭਾਗ ਨੂੰ ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਲੈਂਡ ਅਤੇ ਅੰਗਾਰਾ ਲੈਂਡ ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਲੈਂਡ ਮੁੱਢਲਾ ਵਕਤ ਵਲੋਂ ਨਿਵਾਸਰਤ ਗੋਂਡ ਜਨਜਾਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਹੋਰ ਵੇਲਾ ਵਿੱਚ ਗੋਂਡ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਹਿੱਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ - ਆਪਣੇ ਰਾਜ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਰਮਦਾ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਗੜਮੰਡਲਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਰਾਜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਜਾ ਲੜਾਈ ਸ਼ਾਹ ਇਸ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਬਲਵਾਨ ਰਾਜਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਰਾਕਰਮ ਦੇ ਜੋਰ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਨਵੇਂ - ਨਵੇਂ ਕਿਲੋਂ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤਾ। 1541 ਵਿੱਚ ਰਾਜਾ ਲੜਾਈ ਦੀ ਮੌਤ ਬਾਅਦ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਦਲਪਤਸ਼ਾਹ ਨੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਰਾਜ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਣ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਰਾਜ ਦਾ ਸੁਨਯੋਜਿਤ ਰੂਪ ਵਲੋਂ ਵਿਸਥਾਰ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ।
.jpg)
ਭਾਸ਼ਾ
ਸੋਧੋਗੋਂਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਗੋਂਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤਿ ਪਾਚਂ ਭਾਸ਼ਾ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਨੇਕ ਦੇਸ਼ੀ - ਵਿਦਸ਼ੀਭਾਸ਼ਾਵਾਂਦੀ ਮਾਤਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਗੋਂਡੀ ਧਰਮਂ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਗੋਂਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਆਰਾਧਿਅ ਦੇਵ ਸ਼ੰਭੂ ਸ਼ੇਕ ਦੇ ਡਮਰੂ ਵਲੋਂ ਹੋਈ ਹੈ, ਜਿਨੂੰ ਗੋਏੰਦਾਧਿ ਬਾਣੀ ਜਾਂ ਗੋਂਦਵਾਨੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਸ਼ਾ ਹੋਣ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਵਲੋਂ ਗੋਂਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਤੁਸੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਸਾਰਾ ਹੈ। ਗੋਂਡੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਆਪਣੀ ਲਿਪੀ ਹੈ, ਵਿਆਕਰਨ ਹੈ ਜਿਨੂੰ ਸਮਾਂ - ਸਮਾਂ ਉੱਤੇ ਗੋਂਡੀ ਸਾਹਿਤਿਅਕਾਰਾਂ ਨੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਗੋਂਡਵਾਨਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜੋ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਿਪੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੋਣਾ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਸਮਾਜ ਦੀ ਮਾਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸਲਈ ਇਸਨੂੰ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਜ਼ਤ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੋਂਦੀਆਂ ਸਮਾਜ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮਾਤ ਭਾਸ਼ਾ ਗੋਂਡੀ ਹੈ, ਜਿਨੂੰ ਇੱਜ਼ਤ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਵਲੋਂ ਭਵਿਸ਼ਿਅਨਿਧਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਢੇਰ ਕਰਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Socio-Economic and Caste Census (SECC), 2011