ਗੰਗਾਬਲ ਝੀਲ
ਗੰਗਾਬਲ ਝੀਲ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਰਮੁਖ ਗੰਗਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਗੰਦਰਬਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹਰਮੁਖ ਪਹਾੜ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਅਲਪਾਈਨ ਉੱਚ-ਉਚਾਈ ਵਾਲੀ ਓਲੀਗੋਟ੍ਰੋਫਿਕ ਝੀਲ ਹੈ। [1] ਝੀਲ ਦੀ ਅਧਿਕਤਮ ਲੰਬਾਈ 2.5 kilometres (1.6 mi) ਅਤੇ ਅਧਿਕਤਮ ਚੌੜਾਈ 1 kilometre (0.62 mi) । ਇਹ ਵਰਖਾ, ਗਲੇਸ਼ੀਅਰਾਂ ਅਤੇ ਝਰਨੇ ਦੁਆਰਾ ਖੁਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਭੂਰੇ ਟਰਾਊਟ ਸਮੇਤ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ। [2] [3] ਝੀਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨੰਦਕੋਲ ਝੀਲ [4] ਵਿੱਚ ਵਗਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਾਂਗਥ ਨਾਲੇ ਰਾਹੀਂ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [5] [6] [7] ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂ ਹਰਮੁਖ-ਗੰਗਾਬਲ ਯਾਤਰਾ ਨਾਮਕ ਝੀਲ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
| ਗੰਗਾਬਲ ਝੀਲ | |
|---|---|
 ਹਰਮੁਖ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਵਿਚ ਗੰਗਾਬਲ ਝੀਲ | |
| ਸਥਿਤੀ | ਗਾਂਦਰਬਲ, ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ |
| ਗੁਣਕ | 34°25′50″N 74°55′30″E / 34.43056°N 74.92500°E |
| Type | ਓਲੀਗੋਟ੍ਰੋਫਿਕ ਝੀਲ |
| Primary inflows | ਪਿਘਲਦੇ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ |
| Primary outflows | ਨੰਦਕੋਲ ਝੀਲ ਜੋ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। |
| Basin countries | ਭਾਰਤ |
| ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੰਬਾਈ | 2.7 kilometres (1.7 mi) |
| ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੌੜਾਈ | 1 kilometre (0.62 mi) |
| Surface elevation | 3,575 metres (11,729 ft) |
| Frozen | ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਅਪ੍ਰੈਲ |
ਗੰਗਾਬਲ ਝੀਲ ਹਿੰਦੂਆਂ ਲਈ ਪਵਿੱਤਰ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਨੂੰ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਸਸਕਾਰ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। [8] ਹਰਮੁਖ-ਗੰਗਾਬਲ ਯਾਤਰਾ, ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਜੋ ਨਰਨਾਗ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਨੂੰ 2009 ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ [9] [10]
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਗੰਗਾਬਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਜਿਵੇਂ ਨੀਲਮਾਤਾ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਰਾਜਤਰੰਗਿਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਵਾਲਟਰ ਰੋਪਰ ਲਾਰੈਂਸ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸਿਸ ਯੰਗਹਸਬੈਂਡ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਗੰਗਾਬਲ ਝੀਲ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਦੇ ਸਬੰਧ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਸੰਨ 1519 ਵਿੱਚ ਗੰਗਾਬਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਮਹਲਿਸ਼ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਿੱਟੀ ਖਿਸਕਣ ਅਤੇ ਬਰਫੀਲੇ ਤੂਫਾਨ ਕਾਰਨ ਲਗਭਗ 10,000 ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਰ ਗਏ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਅਸ਼ੂਰਾ ਦੇ ਦਿਨ ਮੀਰ ਸ਼ਮਸ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਰਾਕੀ ਵੱਲੋਂ ਮਾਰੇ ਗਏ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸਰਜਨ ਕਰਨ ਗਏ ਸਨ। [11]
ਪਹੁੰਚ
ਗੰਗਬਲ ਝੀਲ ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਤੋਂ 45 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਗੰਦਰਬਲ ਰਾਹੀਂ ਨਾਰਾਣਾਗ ਤੱਕ ਸੜਕ ਦੁਆਰਾ ਪਹੁੰਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ 15 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਝੀਲ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਘੋੜੇ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਜਾਂ ਪੈਦਲ ਦੁਆਰਾ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁੱਜਰ ਚਰਵਾਹੇ ਆਪਣੇ ਭੇਡਾਂ ਅਤੇ ਬੱਕਰੀਆਂ ਦੇ ਇੱਜੜ ਦੇ ਨਾਲ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਟ੍ਰੈਕ (25 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬਾ) ਸੋਨਮਰਗ ਤੋਂ ਝੀਲ ਦੇ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ 4100 ਮੀਟਰ ਦੀ ਔਸਤ ਉਚਾਈ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪਹਾੜੀ ਪਾਸਿਆਂ ਨਿਚਨਈ ਪਾਸ, ਗਡਸਰ ਪਾਸ ਅਤੇ ਜ਼ਜੀਬਲ ਪਾਸ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਵਿਸ਼ਨਸਰ ਝੀਲ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [12] ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਂਦੀਪੋਰ ਤੋਂ ਆਰਿਨ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਟ੍ਰੈਕ ਰਾਹੀਂ ਵੀ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। [13] ਗੰਗਾਬਲ ਝੀਲ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਇੱਕ ਅਲਪਾਈਨ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, (ਕੱਟ ਕਰਾਸਿੰਗ), ਘਾਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ, (ਕੱਟੇ ਹੋਏ) ਅਤੇ ਗੁੱਜਰਾਂ ਦੀਆਂ ਝੌਂਪੜੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਝੁੰਡ ਗੰਗਾਬਲ ਝੀਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ 4,000 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੋ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਲੰਘਦੇ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Trekking Kashmir". gaffarakashmir.in. Archived from the original on 13 March 2013. Retrieved 2012-04-19.
- ↑ "Fishes and Fisheries in high altitude lakes, Vishansar, Gadsar, Gangbal, Krishansar". Fao.org. Retrieved 2012-04-19.
- ↑ Petr, T., ed. (1999). Fish and fisheries at higher altitudes : Asia. Rome: FAO. p. 72. ISBN 92-5-104309-4.
- ↑ "Harmukh Gangbal". kashmirfirst.com. Retrieved 2012-05-22.
- ↑ "Indus projects". nih.ernet.net. Archived from the original on 10 July 2015. Retrieved 2012-05-22.
- ↑ Raina, Maharaj Krishen. "Know Your Motherland – Gangabal Lake".
- ↑ "Kashmir tourism". public.fotki.com. Retrieved 2012-05-22.
- ↑ "Braving Unrest, Pandits Perform Gangbal Yatra in Kashmir" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2016-09-12. Retrieved 2022-01-25.
- ↑ "Harmukh Gangabal lake pilgrimage performed in Kashmir due to Covid-19" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2020-08-28. Retrieved 2022-01-25.
- ↑ Raina, Irfan. "Annual Harmukh-Gangabal Yatra commences" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-01-25.
- ↑ Bhatt, Saligram (2008). Kashmiri Scholars Contribution to Knowledge and World Peace: Proceedings of National Seminar by Kashmir Education Culture & Science Society (K.E.C.S.S.), New Delhi (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). APH Publishing. ISBN 978-81-313-0402-0.
- ↑ "Trek to Gangabal". kashmirtreks.com. Retrieved 2023-01-05.
- ↑ "Tracks of Kashmir". kashmirmount.org. Archived from the original on 2012-04-25. Retrieved 2012-05-22.