ਪੁਲਾੜ ਦੌੜ
ਪੁਲਾੜ ਦੌੜ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ: Space Race) ਪੁਲਾੜ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਨੂੰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਵਿਰੋਧੀ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ (ਯੂ.ਐਸ.ਐਸ.ਆਰ.) ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ (ਯੂ.ਐਸ.) ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਬੈਲਿਸਟਿਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਅਧਾਰਤ ਪਰਮਾਣੂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਜੋ ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਪੇਸਫਲਾਈਟ ਦੇ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਤਕਨੀਕੀ ਲਾਭ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾਲ ਰਲ ਗਏ। ਪੁਲਾੜ ਦੌੜ ਨੇ ਨਕਲੀ ਸੈਟੇਲਾਈਟ, ਬਿਨਾ ਕਰਿਊ ਸਪੇਸ ਪੜਤਾਲ ਦੇ ਚੰਦਰਮਾ, ਵੀਨਸ ਅਤੇ ਮੰਗਲ, ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਪੇਸਫਲਾਈਟ ਵਿਚ ਘੱਟ ਧਰਤੀ ਪੰਧ ਅਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮੋਹਰੀ ਯਤਨ ਕੀਤੇ।[1]
ਮੁਕਾਬਲਾ 2 ਅਗਸਤ, 1955 ਨੂੰ ਬੜੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੇ ਚਾਰ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਇਸ ਘੋਸ਼ਣਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭੂ-ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਲ ਲਈ ਨਕਲੀ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ “ਨੇੜ ਭਵਿੱਖ ਵਿਚ” ਸੈਟੇਲਾਈਟ ਵੀ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਕੇ। ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੇ ਸਪੱਟਨਿਕ 1 ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨਾਲ 4 ਅਕਤੂਬਰ, 1957 ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 12 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1961 ਨੂੰ ਯੂਰੀ ਗਾਗਰਿਨ ਦੀ ਔਰਬਿਟ ਉਡਾਣ ਨਾਲ ਪਹਿਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ। ਯੂ.ਐਸ.ਐਸ.ਆਰ. ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਵੈਲਨਟੀਨਾ ਤੇਰੇਸ਼ਕੋਵਾ ਨੂੰ ਵੀ 16 ਜੂਨ 1963 ਨੂੰ ਪੁਲਾੜ ਵਿਚ ਭੇਜਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਣ ਦੀ ਮਿਆਦ, ਸਪੇਸਵਾਕ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਕਈ ਹੋਰ ਅਸਥੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਸਨ। ਰੂਸੀ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਇਸ ਸਿੱਟੇ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ 1960 ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਯੂ.ਐਸ.ਐਸ.ਆਰ. ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫਾਇਦਾ ਲਿਆ ਸੀ।[2]
ਯੂ.ਐਸ. ਦੇ ਸੂਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਦੌੜ" 20 ਜੁਲਾਈ, 1969 ਨੂੰ ਸਿਖਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ, ਅਪੋਲੋ 11 ਨਾਲ ਚੰਦਰਮਾ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਯੂ.ਐੱਸ. ਯੂਐਸ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਸਰੋਤ ਸੋਵੀਅਤ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੋੜ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਇਕੋ ਇਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਜੋਂ ਅਪੋਲੋ 11 ਚੰਦਰਮਾ ਲੈਂਡਿੰਗ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਨਗੇ। ਯੂ.ਐਸ.ਐਸ.ਆਰ. ਨੇ ਕਈ ਚਾਲਕ ਚੰਦਰਮਾ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਆਖਰਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਔਰਬੀਟਲ ਪੁਲਾੜ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਯੂਐਸ ਚੰਦਰਮਾ' ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਹੋਰ ਉਤਰਿਆ।[3][4][5][6]
ਅਪ੍ਰੈਲ 1972 ਵਿਚ ਇਕ ਸਹਿਕਾਰੀ ਅਪੋਲੋ – ਸੋਯੂਜ਼ ਟੈਸਟ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ (ਏਐਸਟੀਪੀ) ਦੇ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੇਟੈਂਟ ਦੀ ਮਿਆਦ ਆਈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਜੁਲਾਈ 1975 ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਚਾਲਕ ਅਮਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਯੂਐਸ ਪੁਲਾੜ ਯਾਤਰੀ ਦੇ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਪਰਿਕਲਿਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਡੌਕਿੰਗ ਦੇ ਮਿਆਰ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਏਪੀਏਐਸ -75 ਦਾ ਸਹਿ-ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੁਲਾੜ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਏ.ਐਸ.ਟੀ.ਪੀ. ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਯੋਗ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲੇ ਨੂੰ ਸੌਖਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪੁਲਾੜ ਦੌੜ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਅੰਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਟੌਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਪੋਲੋ 11 ਮੂਨ ਲੈਂਡਿੰਗ ਅਤੇ ਏਐਸਟੀਪੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਦਸੰਬਰ 1991 ਦੇ ਭੰਗ ਹੋਣ ਨਾਲ ਆਖਰਕਾਰ ਇਸ ਨੂੰ ਏ ਪੀ ਏ ਐੱਸ ਯੋਗ ਸ਼ਟਲ-ਮੀਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਨਵੀਂ ਸਥਾਪਤ ਰੂਸੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਰਮਿਆਨ ਆਈ.ਐਸ.ਐਸ. ਦੇ ਨਾਲ ਸਪੇਸਫਲਾਈਟ ਦੇ ਵਧੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਣ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਪੁਲਾੜ ਦੌੜ ਨੂੰ "ਜਿੱਤਿਆ"।
ਪੁਲਾੜ ਰੇਸ ਨੇ ਸਪੇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਉੱਨਤੀ ਦੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਖਰਚਿਆਂ ਵਿਚ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਪਿਨ-ਆਫ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੋਏ।[7][8] ਨਾਸਾ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ।[9][10]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ history.com, Space Race
- ↑ history.com, From Sputnik to Spacewalking: 7 Soviet Space Firsts, Oct 4, 2012
- ↑ "Apollo 11 Command and Service Module (CSM)". NASA Space Science Data Coordinated Archive. Retrieved November 20, 2019.
- ↑ "Apollo 11 Lunar Module / EASEP". NASA Space Science Data Coordinated Archive. Retrieved November 20, 2019.
- ↑ "Apollo 11 Mission Summary". Smithsonian Air and Space Museum. Archived from the original on 2021-02-09. Retrieved 2020-01-08.
- ↑ Williams, David R. (December 11, 2003). "Apollo Landing Site Coordinates". NASA Space Science Data Coordinated Archive. NASA. Retrieved September 7, 2013.
- ↑ "Applications of space technology for the elderly and handicapped joint hearings before the Select Committee on Aging and the Committee on Science and Technology, U.S. House of Representatives, Ninety-sixth Congress, first session, July 19 and 20, 1979". U.S. Congress. 20 July 1979.
- ↑ NASA Spinoff 2019 Archived 2019-04-10 at the Wayback Machine. Retrieved August 1, 2019
- ↑ "NASA Technology Transfer Portal".
- ↑ "Spinoff Frequently Asked Questions". NASA.gov. Archived from the original on 2014-11-25. Retrieved 2014-11-19.