ਮੰਗੋਲੀਆ
ਮੰਗੋਲੀਆ (English: /mɒŋˈɡoʊliə/ (
ਸੁਣੋ); ਮੰਗੋਲੀ: ᠮᠤᠩᠭᠤᠯ
ᠤᠯᠤᠰ ਮੰਗੋਲ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਮੰਗੋਲ ਉਲੁਸ) ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਤੇ ਬੰਦ-ਹੱਦ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਉੱਤਰੀ ਸਰਹੱਦ ਰੂਸ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਸਰਹੱਦ ਚੀਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਹੱਦ ਕਜ਼ਾਖਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਨੋਕ ਕਜ਼ਾਖਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਸਿਰਫ਼ 36.76 ਕਿ.ਮੀ. (22.84 ਮੀਲ) ਦੂਰ ਹੈ।
ਮੰਗੋਲੀਆ Монгол Улс | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
ਐਨਥਮ:
| |||||
.svg) Location of ਮੰਗੋਲੀਆ (green) | |||||
| ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ | ਉਲਾਨ ਬਾਟੋਰ[a] | ||||
| ਅਧਿਕਾਰਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | ਮੰਗੋਲੀ | ||||
| ਟਕਸਾਲੀ ਲਿਪੀਆਂ | ਮੰਗੋਲੀ ਸਿਰੀਲੀਕ ਮੰਗੋਲੀ ਲਿਪੀ[1] | ||||
| ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ (2010) | |||||
| ਧਰਮ | ਬੁੱਧ ਧਰਮ (53%) ਸ਼ੇਮਣੀ ਧਰਮ (4%) ਇਸਲਾਮ (3%)[2] | ||||
| ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਮ | |||||
| ਸਰਕਾਰ | ਏਕਾਤਮਕ ਅਰਧ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਗਣਤੰਤਰ[3][4][5] | ||||
| ਸਾਹੀਆਗੀਨ ਇਲਬਿਗਦੁਰਜ | |||||
| ਜਾਰਗੁਲਤਲਜਨ ਅਰਡੇਨੇਬਾਟ | |||||
| ਵਿਧਾਨਪਾਲਿਕਾ | ਸਟੇਟ ਗਰੇਟ ਖ਼ੁਰਾਲ | ||||
| ਨਿਰਮਾਣ | |||||
| 209 BC ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ | |||||
| 1206 ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ | |||||
• ਕਿੰਗ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ | 29 ਦਸੰਬਰ 1911 | ||||
• Mongolian People's Republic established | 26 ਨਵੰਬਰ 1924 | ||||
| 13 ਫ਼ਰਵਰੀ 1992 | |||||
| ਖੇਤਰ | |||||
• ਕੁੱਲ | 1,566,000 km2 (605,000 sq mi) (18ਵਾਂ) | ||||
• ਜਲ (%) | 0.43[6] | ||||
| ਆਬਾਦੀ | |||||
• 2016 ਅਨੁਮਾਨ | 3,081,677[7] (134ਵਾਂ) | ||||
• ਘਣਤਾ | 1.97[8]/km2 (5.1/sq mi) (238ਵਾਂ) | ||||
| ਜੀਡੀਪੀ (ਪੀਪੀਪੀ) | 2015 ਅਨੁਮਾਨ | ||||
• ਕੁੱਲ | $36.6 ਅਰਬ (36.6 ਬਿਲੀਅਨ) | ||||
• ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ | $11,024 | ||||
| ਜੀਡੀਪੀ (ਨਾਮਾਤਰ) | 2015 ਅਨੁਮਾਨ | ||||
• ਕੁੱਲ | $12.5 ਅਰਬ (12.5 ਬਿਲੀਅਨ) | ||||
• ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ | $4,353 | ||||
| ਗਿਨੀ (2011) | 36.5[9] ਮੱਧਮ | ||||
| ਐੱਚਡੀਆਈ (2014) |  0.727[10]ਉੱਚ · 90th | ||||
| ਮੁਦਰਾ | Tögrög (MNT) | ||||
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | UTC+7/+8[11] | ||||
• ਗਰਮੀਆਂ (DST) | UTC+8/+9[12] | ||||
| ਮਿਤੀ ਫਾਰਮੈਟ | yyyy.mm.dd (CE) | ||||
| ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਸਾਈਡ | right | ||||
| ਕਾਲਿੰਗ ਕੋਡ | +976 | ||||
| ਆਈਐਸਓ 3166 ਕੋਡ | MN | ||||
| ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਟੀਐਲਡੀ | .mn, .мон | ||||
ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫ਼ਲ 1,564,116 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. (603,909 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ। ਖੇਤਰਫ਼ਲ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਦੇਸ਼ 18ਵੀਂ ਥਾਂ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਸ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 30 ਲੱਖ (3 ਮਿਲੀਅਨ) ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੈ ਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਘਣਤਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਬੰਦ-ਹੱਦ ਵਾਲਾ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਯੋਗ ਭੂਮੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਘਾਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨੇ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉੱਤਰ ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵੱਲ ਪਹਾੜ ਹਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਵੱਲ ਗੋਬੀ ਮਾਰੂਥਲ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਉਲਾਨ ਬਾਟੋਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਕਰੀਬਨ 45% ਅਬਾਦੀ ਵਸਦੀ ਹੈ।
ਇੱਥੋਂ ਦੀ 30% ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਣਜਾਰਿਆਂ ਜਾਂ ਅਰਧ-ਵਣਜਾਰਿਆਂ ਦੀ ਹੈ। ਹਾਲੇ ਵੀ ਘੋੜੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਜਨਸੰਖਿਆ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਭਾਗ ਨਾਸਤਿਕ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ ਹੈ। ਕਜ਼ਾਖ਼ਾਂ ਸਹਿਤ ਇਸਲਾਮ ਵੀ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਮ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵਾਸੀ ਮੰਗੋਲ ਜਾਤ ਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਜ਼ਾਖ਼, ਤੁਵਾਨ ਤੇ ਹੋਰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਲੋਕ ਵੀ ਇੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਵਧੇਰੇ ਲੋਕ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ 'ਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ। ਮੰਗੋਲੀਆ 1997 ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਸੰਸਥਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਅਤੇ ਖੇਤਰੀ ਆਰਥਿਕ ਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਵਧਾਉਣ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉਹ ਖੇਤਰ, ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਜ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਣਜਾਰੇ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਓਂਗਨੂ, ਸ਼ਿਆਨਬੇਈ, ਰੋਰਨ, ਤੁਰਕੀ ਖਾਗਾਨੇਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਾਕੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। 1206 ਵਿੱਚ ਚੰਗੇਜ਼ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਮੰਗੋਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਜੇ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਾਮਰਾਜ ਹੋਇਆ। ਉਸਦੇ ਪੜਪੋਤੇ ਕੁਬਲਈ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਚੀਨ 'ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਯੁਆਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਯੁਆਨ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਗੋਲ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵੱਲ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ ਤੇ ਫਿਰ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਪਰ ਡਾਇਨ ਖ਼ਾਨ ਤੇ ਤੂਮਨ ਜ਼ਸਾਗਤ ਖ਼ਾਨ ਦਾ ਰਾਜਕਾਲ ਇਹਨਾਂ ਝਗੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਰਿਹਾ।
16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਤਿੱਬਤੀ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਨੇ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੈਰ ਪਸਾਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਿਸਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਿਆਂ ਮਾਂਛੂਆਂ ਨੇ ਕਿੰਗ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਕੇ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਪੂਰੇ ਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੀਤਾ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ-ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਬੋਧੀ ਭਿਕਸ਼ੂ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। 1911 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਗੋਲੀਆ ਨੇ ਕਿੰਗ ਸਾਮਰਾਜ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ 1921 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਗਣਰਾਜ ਤੋਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਕਾਬੂ ਹੇਠ ਆ ਗਿਆ ਜਿਸਨੇ ਕਿ ਇਸਦੀ ਚੀਨ ਕੋਲੋਂ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1924 ਵਿੱਚ ਮੰਗੋਲੀਆਈ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਨੂੰ ਸੋਵੀਅਤ ਸੈਟਲਾਈਟ ਰਾਜ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। 1989 ਦੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ-ਵਿਰੋਧੀ ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੰਗੋਲੀਆ ਨੇ 1990 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਵਕ ਜਮਹੂਰੀ ਇਨਕਲਾਬ ਲਿਆਂਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਪਾਰਟੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ, 1992 ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅਰਥਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।
ਨਾਂਅ
ਸੋਧੋਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਭੂਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ
ਸੋਧੋਧਰਾਤਲ
ਸੋਧੋ
ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫ਼ਲ 15,64,116 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 15,53,556 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਧਰਤੀ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੈ ਅਤੇ 10,560 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਖੇਤਰ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਅਲਾਸਕਾ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਛੋਟਾ ਹੈ। ਇਹ 41° ਤੇ 52° ਉੱਤਰ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਅਤੇ 87° ਤੇ 120° ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਹੈ।
ਮੰਗੋਲੀਆ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਆਸਮਾਨ ਦੀ ਧਰਤੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਦੇ 250 ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਨ ਆਸਮਾਨ ਸਾਫ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਗੋਬੀ ਮਾਰੂਥਲ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਠੰਡੇ ਤੇ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਹਨ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦਾ ਜ਼ਿਆਗਾਤਰ ਹਿੱਸਾ ਘਾਹੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਨਾਲ ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੇ ਧਰਾਤਲ ਵਿੱਚ ਮਾਰੂਥਲ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਮਾਰੂਥਲ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਉੱਚਾ ਭਾਗ ਖੁਆਈਤਨ ਚੋਟੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਉੱਚਾਈ 4,374 ਮੀਟਰ (14,350 ਫੁੱਟ) ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਤਾਵਨ ਬੋਗਡ ਪਰਬਤ-ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਹੇਠਲਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋਹ ਨੂਰ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ਼ ਤੋਂ 540 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਉਵਸ ਝੀਲ ਘਾਟੀ,ਤੂਵਾ ਗਣਰਾਜ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ, ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਸ਼ਵੀ ਸੈਰਗਾਹ ਸਥਾਨ ਹੈ।
ਜਲਵਾਯੂ
ਸੋਧੋਦੇਸ਼ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਭਾਗ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਤੇ ਸਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਠੰਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਨਵਰੀ 'ਚ ਤਾਪਮਾਨ −30 °C (−22 °F) ਤੱਕ ਵੀ ਪੁੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਈਬੇਰੀਆ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ੀਤ ਹਵਾਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਦੀਆਂ ਜੰਮ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ; ਘਾਟੀਆਂ ਤੇ ਹੇਠਲੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਠੰਡ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਤਾਪਮਾਨ ਉਲਟਾਅ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਰਬਤਾਂ 'ਚੇ ਤਾਪਮਾਨ ਨਿੱਘਾ ਜਿਹਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। (ਉੱਚਾਈ 'ਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਧਦਾ ਹੈ)
ਸਿਆਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਮੰਗੋਲੀਆ ਸਾਈਬੇਰਿਆਈ ਉੱਚ ਸ਼ੀਤ ਹਵਾਵਾਂ ਦੀ ਚਪੇਟ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਵਸ ਰਾਜ (ਉਲਾਨਗੋਮ), ਪੱਛਮੀ ਖ਼ੋਵਸਗੋਲ (ਰਿਨਚਿਨਹੰਬਲ), ਪੂਰਬੀ ਜ਼ਵਖ਼ਾਨ (ਤੋਸੋਨਸੇਂਗਲ), ਉੱਤਰੀ ਬਲਗਾਨ (ਹੁਤਗ), ਡੋਨੋਡ ਰਾਜ (ਖ਼ਾਰੀਆਨ ਗੋਲ) 'ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਲਾਨਬਟੋਰ ਵੀ ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਰੂਪ 'ਚ ਨਹੀਂ।
ਸਰਹੱਦਾਂ
ਸੋਧੋਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਕੇਵਲ ਚੀਨ ਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਹੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਰੂਸ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਚੀਨ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਚੀਨ ਤੇ ਰੂਸ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿੱਤ ਹੈ। ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 8,220 ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 4,677 ਕਿ.ਮੀ. ਚੀਨ ਨਾਲ ਅਤੇ 3,543 ਕਿ.ਮੀ. ਰੂਸ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਬੰਦ-ਹੱਦ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੰਗੋਲੀਆ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੁੰਦਰ ਨਾਲ ਇਸਦੀ ਹੱਦ ਨਹੀਂ ਲੱਗਦੀ।
ਜੈਵਿਕ ਵਿਭਿੰਨਤਾ
ਸੋਧੋਜਨਸੰਖਿਆ
ਸੋਧੋਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ
ਸੋਧੋਭਾਸ਼ਾ
ਸੋਧੋਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਮੰਗੋਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 95% ਜਨਖਿਆ ਵੱਲੋਂ ਬੋਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਓਈਰਤ ਤੇ ਬੁਰੀਅਤ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵੀ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਮੰਗੋਲਕੀ ਖਾਮਨਿਗਨ ਦੇ ਵੀ ਕੁਝ ਬੁਲਾਰੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਕਜ਼ਾਖ਼ ਤੇ ਤੂਵਾਨ, ਦੋਨੋਂ ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।
ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ, ਮੰਗੋਲੀ ਨੂੰ ਸਿਰੀਲੀਕ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਨੂੰ ਮੰਗੋਲੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 1994 ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਮੁੜ-ਵਰਤੋਂ 'ਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਪਰ ਪੁੜਾਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਈ ਵਿਵਹਾਰਕ ਰੂਪ 'ਚ ਇਸਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫੀ ਦਿੱਕਤਾਂ ਆਉਣ ਕਾਰਣ ਇਸਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਿਆ।[13] ਰਵਾਇਤੀ ਲਿਪੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਸਕੂਲਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।[14]
ਰਸ਼ੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਇਸਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਲੈਂਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਕੋਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਹੁਣ ਪ੍ਰਚਲੱਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ 1000 ਮੰਗੋਲੀ ਲੋਕਾਂ ਪਿੱਛੋਂ 10 ਕੋਰੀਆ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।[15]
ਚੀਨੀ ਬੋਲੀ, ਗੁਆਂਢ ਦੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ, ਵੀ ਚੰਗੀ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕੁਝ ਮੰਗੋਲੀ ਲੋਕ ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਲੋਕ ਸਾਬਕਾ ਪੂਰਬੀ ਬਲਾਕ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜਵਾਨ ਲੋਕ ਪੱਛਮ ਯੂਰਪ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੋਲ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਉਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਜਰਮਨੀ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਤੇ ਇਟਲੀ ਵਿਖੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਂ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਹੈ।
ਧਰਮ
ਸੋਧੋ| ਧਰਮ | ਜਨਸੰਖਿਆ | ਫੀਸਦ % |
|---|---|---|
| ਗੈਰ-ਧਾਰਮਿਕ | 7,35,283 | 38.6 |
| ਧਾਰਮਿਕ | 11,70,283 | 61.4 |
| ਬੁੱਧ ਧਰਮ | 10,09,357 | 53.0 |
| ਇਸਲਾਮ | 57,702 | 3.0 |
| ਸ਼ੇਮਣ ਧਰਮ | 55,174 | 2.9 |
| ਇਸਾਈ ਧਰਮ | 41,117 | 2.1 |
| ਬਾਕੀ ਧਰਮ | 6,933 | 0.4 |
| ਕੁੱਲ | 19,05,566 | 100.0 |
ਸਿੱਖਿਆ
ਸੋਧੋਸਿਹਤ
ਸੋਧੋਰਾਜਨੀਤਕ
ਸੋਧੋਸਰਕਾਰ
ਸੋਧੋਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਵੰਡ
ਸੋਧੋਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ
ਸੋਧੋਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ
ਸੋਧੋਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ ਦਰ
ਸੋਧੋਖੇਤੀਬਾੜੀ
ਸੋਧੋਸਨਅਤ
ਸੋਧੋਵਿੱਤੀ ਕਾਰੋਬਾਰ
ਸੋਧੋਯਾਤਾਯਾਤ
ਸੋਧੋਊਰਜਾ
ਸੋਧੋਪਾਣੀ
ਸੋਧੋਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ
ਸੋਧੋਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵਪਾਰ
ਸੋਧੋਫੌਜੀ ਤਾਕਤ
ਸੋਧੋਸੱਭਿਆਚਾਰ
ਸੋਧੋਸਾਹਿਤ
ਸੋਧੋਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ
ਸੋਧੋਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ
ਸੋਧੋਲੋਕ ਕਲਾ
ਸੋਧੋਭੋਜਨ
ਸੋਧੋਤਿਉਹਾਰ
ਸੋਧੋਖੇਡਾਂ
ਸੋਧੋਮੀਡੀਆ ਤੇ ਸਿਨੇਮਾ
ਸੋਧੋਅਜਾਇਬਘਰ ਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ
ਸੋਧੋਮਸਲੇ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ
ਸੋਧੋਅੰਦਰੂਨੀ ਮਸਲੇ
ਸੋਧੋਬਾਹਰੀ ਮਸਲੇ
ਸੋਧੋਤਸਵੀਰਾਂ
ਸੋਧੋ-
ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸਿਕ ਇਮਾਰਤ -
ਮੰਗੋਲੀਅਨ ਪਕਵਾਨ -
ਗੋਰਖੀ-ਤੇਰੇਲਜ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਕੁਰਗਨ ਵਿਚ ਬਲਬਾਲ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿਚ ਹੈ -
ਗੋਰਖੀ-ਤੇਰੇਲਜ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਕੁਰਗਨ ਵਿਚ ਬਲਬਾਲ ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿਚ ਹੈ -
ਇੱਕ ਮੰਗੋਲੀਆਈ ਯਾਰਟ ਦੇ ਅੰਦਰ -
ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ -
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਮੰਗੋਲੀਆ -
ਮੰਗੋਲੀਆਈ ਚਰਵਾਹੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਬਦਲਦੇ ਹੋਏ -
ਮੰਗੋਲੀਆ ਵਿੱਚ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਡਾਂਸ. -
ਭੁੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਲੇਲਾ (ਮੰਗੋਲੀਆ) -
ਯਾਰਟ ਹੋਟਲ ਵਜੋਂ ਵਰਤੇ ਗਏ -
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਮੰਗੋਲੀਆ
.jpg)
.jpg)
.jpg)
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ
ਸੋਧੋਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Official Documents to be in Mongolian Script". UB Post. June 21, 2011. Archived from the original on November 1, 2011. Retrieved 2010-07-11.
{{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in:|publisher=(help); Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 2.0 2.1 "ਮੰਗੋਲੀਆ". ਵਰਲਡ ਫੈਕਟਬੁੱਕ. CIA. Archived from the original on 2010-12-29. Retrieved 9 ਅਗਸਤ 2015.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Shugart, Matthew Søberg (September 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns" (PDF). Graduate School of International Relations and Pacific Studies. United States: University of California, San Diego. Archived from the original (PDF) on August 19, 2008. Retrieved 21 February 2016.
{{cite journal}}: Cite has empty unknown parameter:|dead-url=(help) - ↑ Shugart, Matthew Søberg (December 2005). "Semi-Presidential Systems: Dual Executive And Mixed Authority Patterns" (PDF). French Politics. 3 (3). Palgrave Macmillan Journals: pp. 323–351. doi:10.1057/palgrave.fp.8200087. Archived from the original (PDF) on 4 ਮਾਰਚ 2016. Retrieved 21 February 2016.
Even if the president has no discretion in the forming of cabinets or the right to dissolve parliament, his or her constitutional authority can be regarded as 'quite considerable' in Duverger's sense if cabinet legislation approved in parliament can be blocked by the people's elected agent. Such powers are especially relevant if an extraordinary majority is required to override a veto, as in Mongolia, Poland, and Senegal.
{{cite journal}}:|pages=has extra text (help); Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Odonkhuu, Munkhsaikhan (12 February 2016). "Mongolia: A Vain Constitutional Attempt to Consolidate Parliamentary Democracy". ConstitutionNet. International IDEA. Retrieved 21 February 2016.
Mongolia is sometimes described as a semi-presidential system because, while the prime minister and cabinet are collectively responsible to the SGKh, the president is popularly elected, and his/her powers are much broader than the conventional powers of heads of state in parliamentary systems.
- ↑ Official landuse balanse data (2007)[permanent dead link][ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ]
- ↑ "National Statistical Office of Mongolia". UBSEG.GOV.MN. Archived from the original on 2016-04-15. Retrieved 2016-10-19.
- ↑ 8.0 8.1 ਅਪ੍ਰੈਲ 2016
- ↑ "Gini Index". World Bank. Retrieved March 2, 2011.
- ↑ "2015 Human Development Report Statistical Annex" (PDF). United Nations Development Programme. 2015. p. 9. Retrieved December 14, 2015.
- ↑ "Mongolia Standard Time is GMT (UTC) +8, some areas of Mongolia use GMT (UTC) +7". Time Temperature.com. Retrieved 2007-09-30.
- ↑ "Clock changes in Ulaanbaatar, Mongolia". timeanddate.com. Retrieved 2015-03-27.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000035-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ "Mongolia: Essential information". guardian.co.uk. London. November 22, 2006. Retrieved March 27, 2010.
- ↑ Han, Jae-hyuck (May 5, 2006). "Today in Mongolia: Everyone can speak a few words of Korean". Office of the President, Republic of Korea. Archived from the original on September 30, 2007. Retrieved 2007-08-17.
{{cite news}}: Unknown parameter|deadurl=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 2010 Population and Housing Census of Mongolia. Data recorded in Brian J. Grim et al. Yearbook of International Religious Demography 2014. BRILL, 2014. p. 152
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.