ਰਸਤਾ ਰੋਕੋ ਮੋਰਚਾ
ਰਸਤਾ ਰੋਕੋ ਮੋਰਚਾ (ਮਤਲਬ ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕੋ ਮੋਰਚਾ ) ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਅਪ੍ਰੈਲ 1983 ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਮੋਰਚਾ ਸੀ।
ਪਿਛੋਕੜ
ਸੋਧੋ
ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ। [1] ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਇਸ ਕਰਕੇ ਦਬਾਅ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕਰੂਸੇਡ ਫਰੰਟ ਕਿੰਨਾ ਢਿੱਲਾ ਸੀ। ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਨੇ 4 ਅਪ੍ਰੈਲ 1983 ਨੂੰ ਰਸਤਾ ਰੋਕੋ ਮੋਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। [2] ਮੋਰਚੇ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਵਲੰਟੀਅਰ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਮਸਿੱਖ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਵੀ ਸਨ। ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਸੀ ਕਿ ਮੋਰਚਾ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾ ਲਵੇਗਾ। [3]
ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਂ
ਸੋਧੋਪੰਜਾਬ 'ਚ ਰਸਤਾ ਰੋਕੋ ਮੋਰਚਾ ਦੀ ਪੂਰਵ ਸੰਧਿਆ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। [4] 4 ਅਪ੍ਰੈਲ 1983 ਨੂੰ ਮੋਰਚਾ ਲਾਗੂ ਹੋਇਆ। 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਕਾਲੀ ਸੜਕਾਂ ਬੈਠ ਕੇ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਆਵਾਜਾਈ ਠੱਪ ਕਰਨਗੇ। ਉਹ ਬਾਣੀ (ਪਵਿੱਤਰ ਭਜਨ) ਵੀ ਗਾਇਆ। ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰੇਲਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੀਆਂ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ "ਅਧਰੰਗ" ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। [3] ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਨੇੜੇ ਕੁੱਪ ਕਲਾਂ ਵਿਖੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲਾਂਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਨੇ "ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਭੜਕਾਹਟ" ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 24 ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸ਼ਹੀਦਗਏ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਟਰੈਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। [2] [5] ਲਗਭਗ 1,000 ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ [6] ਅਤੇ ਲਗਭਗ 500 ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪੁਲਿਸ ਵੀ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਏ। [7] ਇੱਕ ਤੱਥ ਖੋਜ ਕਮੇਟੀ ਬਣਾਈ ਗਈ ਜੋ ਵਿਰੋਧੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਦਿਲ ਦਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਨ।" [2] ਪੁਲਿਸ ਸਬ-ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੇ 1 ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਦੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਵੱਢ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ 'ਤੇ ਚਬਾਉਣ ਵਾਲਾ ਤੰਬਾਕੂ ਥੁੱਕਿਆ। ਵਾਲ ਕੱਟਣਾ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਧਾਰੀ ਸਿੱਖ ਲਈ ਵੱਡਾ ਪਾਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਸੰਬਰ 1983 ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਇਸ ਘਟਨਾ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਬਿੱਛੂ ਰਾਮ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ [8]
ਹਿੰਸਾ ਅਚਾਨਕ ਸੀ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। [3] [7] ਉਥੇ ਮੌਜੂਦ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, ''ਮੇਰੀ ਕੋਈ ਗਲਤੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਮੇਰੀ ਕੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਦੁਕਾਨ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਪੁਲਸ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਬੈਠ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਕਿੱਥੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਮੇਰਾ ਘਰ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਕੰਮ-ਸਥਾਨ ਹੈ।" [9]
ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਨੇ ਇਸ ਘਟਨਾ 'ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, ''ਮੈਂ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਦੱਸਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਬਰ ਦਾ ਬੰਨ੍ਹ ਟੁੱਟਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਅੱਗ ਨਾਲ ਖੇਡਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਾਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਾਂਗ ਮਰ ਜਾਵਾਂਗੇ... ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਸਾਡੇ ਖੂਨ ਨਾਲ ਹੋਲੀ ਖੇਡਣਾ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰ ਦਿੰਦੀ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ ਹੋਰ ਕੋਈ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੜਬੜ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ।" [9] ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ, "ਜੇਕਰ ਅਕਾਲੀ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਮੈਨੂੰ ਆਗਿਆ ਦੇਵੇ, ਤਾਂ ਮੈਂ 4 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ 30 ਬੇਕਸੂਰ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੀ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਤੋਂ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਸਿਰਫ 24 ਘੰਟੇ ਲਵਾਂਗਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਵਾਂਗਾ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੀ ਮਾਮੂਲੀ ਸੀਟ ਲਈ, ਉਸ ਅੱਤਿਆਚਾਰੀ ਮੀਰ ਮਨੂ ਵਰਗਾ ਵਿਵਹਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਸਹੀ ਸਬਕ ਹੈ।" [9] ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਟੌਹੜਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਸਾਡੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦਿਓ. ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ ਕੋਈ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਸਾਮ ਵਰਗੀ ਸਥਿਤੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਚਿੰਤਾ ਉਸਦੀ ਗੱਦੀ [ਸੀਟ] ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸਦੇ ਲਈ ਅੱਗ ਨਾਲ ਖੇਡ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਉਸ ਲਈ ਅਮੋਲਕ ਹਨ। ਉਸਦੀ ਖੇਡ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਸਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। ” [9] ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਪੰਜ ਜਾਂ ਸੱਤ ਸੁਤੰਤਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦਾ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦਿਓ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਅੱਗੇ ਝੁਕਦੇ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਡੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਦੇ ਜਾਇਜ਼ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਹਿੰਦੂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਿਮ ਜਾਂ ਈਸਾਈ। ਅਸੀਂ ਫਿਰਕੂ ਮੇਕਅੱਪ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸੋਚਦੇ। ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਗਾਂਧੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਲਈ ਕਰਦੀ ਹੈ।"[9]
ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਅਫਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਅਸਾਮ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜਾਨਾਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। [7] ਇਸ ਨੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਰੇਲ ਰੋਕੋ ਮੋਰਚਾ (ਟਰੇਨਾਂ ਰੋਕੋ ਅੰਦੋਲਨ) ਅਤੇ ਕੰਮ ਰੋਕੋ ਮੋਰਚਾ (ਕੰਮ ਰੋਕੋ ਅੰਦੋਲਨ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। [10] ਰਸਤਾ ਰੋਕੋ ਮੋਰਚੇ ਤੋਂ 10 ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਹੋਮ ਗਾਰਡਜ਼ ਅਸਲਾ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। [9] ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ 28 .303 ਸਰਵਿਸ ਰਾਈਫਲਾਂ, 14 ਸਟੇਨਗਨ ਅਤੇ 360 ਗੋਲਾ ਬਾਰੂਦ ਜ਼ਬਤ ਕੀਤਾ। [6]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Bakke 2015.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Dhillon, Gurdarshan Singh (1996). Truth about Punjab: SGPC White Paper (in English). Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee. p. 192.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ 3.0 3.1 3.2 Chima, Jugdep S. (2010-03-11). The Sikh Separatist Insurgency in India: Political Leadership and Ethnonationalist Movements (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). SAGE Publishing India. ISBN 978-93-5150-953-0.
- ↑ "April 4, 1983, Forty Years Ago: Rasta Roko Protest | The Indian Express". web.archive.org. 2023-04-04. Archived from the original on 2023-04-04. Retrieved 2023-05-02.
{{cite web}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown (link) - ↑ Grewal, J. S. (1998). The Sikhs of the Punjab. Internet Archive. Cambridge [England] ; New York : Cambridge University Press. p. 225. ISBN 978-0-521-63764-0.
- ↑ 6.0 6.1 "INDIA 'War of faith' Sikhs hold dagger to Mrs Gandhi's throat". Canberra Times. 1983-04-25. Retrieved 2023-05-02.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 24 Sikh Protestors Killed by Police The Hour 1983/04/05 Page 1
- ↑ Dhillon, Gurdarshan Singh (1996). Truth about Punjab: SGPC White Paper (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee. p. 200.
- ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 9.4 9.5 "Punjab burns as violence grips the state, acts of terrorism become daily routine". India Today (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2023-05-02.
- ↑ Jaijee, Inderjit Singh (1999). Politics of Genocide: Punjab, 1984–1998 (in English). Ajanta Publications. p. 48. ISBN 978-8120204157. OCLC 42752917.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)