ਲਹਿੰਦਾ
ਲਹਿੰਦਾ (/ˈlɑːndə/;[1] Punjabi: لہندا, ਸ਼ਾ.ਅ. 'ਪੱਛਮੀ'), ਲਹਿੰਦੀ ਜਾਂ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ,[2] ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹੈ, ਜੋ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ISO 639 ਸਟੈਂਡਰਡ ਵਿੱਚ "ਮੈਕਰੋਲੈਂਗੂਏਜ" ਜਾਂ ਦੂਜੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ "ਬੋਲੀਆਂ ਦੀ ਲੜੀ" ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[3][4][lower-alpha 1] ਜੈਨੇਟਿਕ ਗਰੁੱਪਿੰਗ ਵਜੋਂ ਇਸਦੀ ਵੈਧਤਾ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।[5] "ਲਹਿੰਦਾ" ਅਤੇ "ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ" ਸ਼ਬਦ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਗਏ ਅਰਥ ਹਨ, ਅਤੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖੁਦ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[4]
| ਲਹਿੰਦਾ (ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ) | |
|---|---|
| ਇਲਾਕਾ | ਪੰਜਾਬ, ਹਜ਼ਾਰਾ, ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ |
ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀ
| |
| ਪਰਸੋ-ਅਰਬੀ (ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਰਣਮਾਲਾ) | |
| ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਕੋਡ | |
| ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-2 | lah |
| ਆਈ.ਐਸ.ਓ 639-3 | lah |
ਲਹਿੰਦੇ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਸਰਾਇਕੀ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੱਖਣੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ), ਹਿੰਦਕੋ ਦੀਆਂ ਵਿਭਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ (ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਖੇਤਰਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਹਜ਼ਾਰਾ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 50 ਲੱਖ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ), ਪਹਾੜੀ/ਪੋਠਵਾੜੀ। (ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੋਠੋਹਾਰ ਖੇਤਰ, ਆਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ 3.5 ਮਿਲੀਅਨ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ), ਖੇਤਰਾਣੀ (ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ 20,000 ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ), ਅਤੇ ਇੰਕੂ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਭਾਸ਼ਾ)।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਐਥਨੋਲੋਗ ਵੀ ਲਹਿੰਦਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਇਹ "ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬੀ" (ISO 639-3 ਕੋਡ: pnb) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੇਬਲ ਕਰਦਾ ਹੈ - ਪੱਛਮੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਮਾਝੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ 66 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।[3][6]
ਨੋਟ
ਸੋਧੋ- ↑ For the difficulties in assigning the labels "language" and "dialect", see Shackle (1979) for Punjabi and Masica (1991, pp. 23–27) for Indo-Aryan generally.
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Lahnda". ਆਕਸਫ਼ੋਰਡ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ (Online ed.). Oxford University Press. (Subscription or participating institution membership required.)
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000014-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ 3.0 3.1 ਫਰਮਾ:E26
- ↑ 4.0 4.1 Masica 1991, pp. 17–18.
- ↑ Masica 1991, p. 18.
- ↑ Shackle 1979, p. 198.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
ਸੋਧੋ- Map of Lahnda dialects from Grierson's early 20th-century Linguistic Survey of India
