ਸਾਮਾਜਕ ਮੀਡੀਆ
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਵਰਚੁਅਲ ਕਮਿਊਨਿਟੀਆਂ ਅਤੇ ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਵਿਚਾਰਾਂ, ਰੁਚੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੇ ਹੋਰ ਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।[1][2] ਇਸਦੀਆਂ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ:[2]
- ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਵੈੱਬ 2.0 ਇੰਟਰਨੈੱਟ-ਅਧਾਰਿਤ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਹਨ।[2][3]
- ਯੂਜ਼ਰ-ਸਿਰਜਿਤ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ, ਜਿਵੇਂ ਟੈਕਸਟ ਪੋਸਟਾਂ ਜਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ, ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਫੋਟੋਆਂ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓਆਂ, ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਆਨਲਾਈਨ ਅੰਤਰ-ਕਾਰਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਡਾਟੇ, ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਜਿੰਦਜਾਨ ਹਨ।[2][3]
- ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਜਾਂ ਐਪ ਜੋ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਯੂਜ਼ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸੇਵਾ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰੋਫਾਈਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ[2][4]
- ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਯੂਜ਼ਰ ਦੇ ਪਰੋਫਾਇਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਗਰੁੱਪਾਂ ਦੇ ਪਰੋਫਾਇਲਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਆਨਲਾਈਨ ਸਮਾਜਿਕ ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। [2][4]
ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਮਾਜਿਕ ਸ਼ਬਦ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਉਪਭੋਗਤਾ-ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰਕੂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਔਨਲਾਈਨ ਫੈਸਿਲੀਟੇਟਰ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਨੈਟਵਰਕਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ - ਉਹਨਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਵੈੱਬ ਜੋ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।[5]
ਉਪਭੋਗਤਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡੈਸਕਟੌਪਾਂ 'ਤੇ ਵੈੱਬ-ਅਧਾਰਿਤ ਐਪਸ ਦੁਆਰਾ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਡਾਊਨਲੋਡ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੋਬਾਈਲ ਡਿਵਾਈਸਾਂ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨ ਅਤੇ ਟੈਬਲੇਟ) ਲਈ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਪਭੋਗਤਾ ਇਹਨਾਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀ, ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸਾਂਝਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਸਹਿ-ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂ ਸਵੈ-ਕਿਉਰੇਟ ਕੀਤੀ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ ਆਨਲਾਈਨ ਪੋਸਟ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।[6][4][1] 100 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਜਿਸਟਰਡ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ਵਿੱਚ, ਫ਼ੈਸਬੁੱਕ (ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਫੇਸਬੁੱਕ ਮੈਸੇਂਜਰ), ਟਿਕਟੌਕ, ਵੀਚੈਟ, ਇੰਸਟਾਗਰਾਮ, ਕਿਊਜ਼ੋਨ, ਸੀਨਾ ਵੀਬੋ, ਟਵਿਟਰ, ਟੰਬਲਰ, ਬਾਇਡੂ ਟਾਇਬਾ, ਅਤੇ ਲਿੰਕਡਇਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵਿਆਖਿਆ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ, ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਯੂਟਿਊਬ, ਕਿਊਕਿਊ, ਕਵੋਰਾ, ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮ, ਵਟਸਐਪ, ਸਿਗਨਲ, ਲਾਈਨ, ਸਨੈਪਚੈਟ, ਪਿਨਟੇਰੇਸਟ, ਵਾਈਬਰ, ਰੈਡਿਟ, ਡਿਸਕੋਰਡ, ਵੀਕੇ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਸੋਫਟ ਟੀਮਜ਼, ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਕੀ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸਮੱਗਰੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ।
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਰਵਾਇਤੀ ਮੀਡੀਆ (ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਪ੍ਰਿੰਟ ਰਸਾਲੇ ਅਤੇ ਅਖਬਾਰਾਂ, ਟੀਵੀ ਪ੍ਰਸਾਰਣ, ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਪ੍ਰਸਾਰਣ) ਤੋਂ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਗੁਣਵੱਤਾ ਸਮੇਤ,[7] ਪਹੁੰਚ, ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ, ਉਪਯੋਗਤਾ, ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ, ਅਤੇ ਸਥਾਈਤਾ।[8]
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ
ਸੋਧੋ
.jpg)
ਪਲੈਟੋ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ 1960 ਵਿੱਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਇਲੀਨੋਇਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੰਟਰੋਲ ਡੇਟਾ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਰਕੀਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸਨੇ 1973-ਯੁੱਗ ਦੀਆਂ ਨਵੀਨਤਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੋਟਸ, ਪਲੈਟੋ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼-ਫੋਰਮ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ; TERM-ਟਾਕ, ਇਸਦੀ ਤੁਰੰਤ-ਸੰਦੇਸ਼ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ; ਟਾਕੋਮੈਟਿਕ, ਸ਼ਾਇਦ ਪਹਿਲਾ ਔਨਲਾਈਨ ਚੈਟ ਰੂਮ; ਨਿਊਜ਼ ਰਿਪੋਰਟ, ਇੱਕ ਭੀੜ ਸਰੋਤ ਔਨਲਾਈਨ ਅਖਬਾਰ, ਅਤੇ ਬਲੌਗ ਅਤੇ ਐਕਸੈਸ ਸੂਚੀਆਂ, ਇੱਕ ਨੋਟ ਫਾਈਲ ਜਾਂ ਹੋਰ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਸਮੂਹ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਸਿਰਫ਼ ਦੋਸਤ, ਸਹਿਪਾਠੀਆਂ, ਜਾਂ ਸਹਿ-ਕਰਮਚਾਰੀ।
ਅਰਪਾਨੇਟ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1967 ਵਿੱਚ ਔਨਲਾਈਨ ਆਇਆ ਸੀ, ਨੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ/ਵਪਾਰਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ MIT's ਵਿਖੇ ਕੰਪਿਊਟਿੰਗ 'ਤੇ 1982 ਦੀ ਹੈਂਡਬੁੱਕ ਆਰਟੀਫੀਸ਼ੀਅਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਲੈਬਾਰਟਰੀ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ (ਜਾਂ 'ਨੈਟਿਕੇਟ') ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੈ। ।[9]
ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ
ਸੋਧੋ
ਜਦੋਂ ਟਿਮ ਬਰਨਰਜ਼-ਲੀ ਨੇ 1991 ਵਿੱਚ ਹਾਈਪਰਟੈਕਸਟ ਸੌਫਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਟ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਵਰਲਡ ਵਾਈਡ ਵੈੱਬ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਨੈੱਟਵਰਕ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ। ਵੈਬਲਾਗ, ਸੂਚੀ ਸਰਵਰ, ਅਤੇ ਈ-ਮੇਲ ਸੇਵਾਵਾਂ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਔਨਲਾਈਨ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਗਠਨ ਅਤੇ ਔਫਲਾਈਨ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਔਨਲਾਈਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵੈੱਬ 2.0 ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨੈਟਵਰਕਡ ਸਮਾਜਕਤਾ ਲਈ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ, ਦੋ-ਪੱਖੀ ਵਾਹਨਾਂ ਲਈ ਨੈਟਵਰਕ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਨਲੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ।[5]
GeoCities ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸੋਸ਼ਲ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜੋ ਨਵੰਬਰ 1994 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਸੰਬਰ 1995 ਵਿੱਚ Classmates.com ਅਤੇ ਮਈ 1997 ਵਿੱਚ SixDegrees.com।[10] ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਿਕਸ ਡਿਗਰੀਜ਼ ਪਹਿਲੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਸੀ।[11]
ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
ਸੋਧੋਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੁਆਰਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਦੇਵੇਗਾ ਕਿ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਅਤੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਵਰਗੀਆਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਵੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਹਨ।[12] ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ, ਕੁਝ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੇ 2000 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕ ਜਾਂ ਸੋਸ਼ਲ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ।[4] 2015 ਦੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਾਜ਼ਾ ਪੇਪਰ ਨੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਚਾਰ ਆਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ:[2]
- ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਇੰਟਰਐਕਟਿਵ ਵੈੱਬ 2.0 ਇੰਟਰਨੈੱਟ-ਅਧਾਰਿਤ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਹਨ।
- ਯੂਜ਼ਰ-ਸਿਰਜਿਤ ਸਮੱਗਰੀ ਨੂੰ, ਜਿਵੇਂ ਟੈਕਸਟ ਪੋਸਟਾਂ ਜਾਂ ਟਿੱਪਣੀਆਂ, ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਫੋਟੋਆਂ ਜਾਂ ਵੀਡੀਓਆਂ, ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਆਨਲਾਈਨ ਅੰਤਰ-ਕਾਰਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਡਾਟੇ, ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਜਿੰਦਜਾਨ ਹਨ।
- ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਜਾਂ ਐਪ ਜੋ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਯੂਜ਼ਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸੇਵਾ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪਰੋਫਾਈਲ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।
- ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਯੂਜ਼ਰ ਦੇ ਪਰੋਫਾਇਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਗਰੁੱਪਾਂ ਦੇ ਪਰੋਫਾਇਲਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਆਨਲਾਈਨ ਸਮਾਜਿਕ ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
2019 ਵਿੱਚ, ਮੈਰਿਅਮ-ਵੈਬਸਟਰ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ "ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਰੂਪਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਅਤੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਬਲਾਗਿੰਗ ਲਈ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਰਾਹੀਂ ਉਪਭੋਗਤਾ ਜਾਣਕਾਰੀ, ਵਿਚਾਰਾਂ, ਨਿੱਜੀ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮੱਗਰੀ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵੀਡੀਓਜ਼) ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਲਈ ਔਨਲਾਈਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ।"[13]
ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਸਦੱਸਤਾ 'ਤੇ ਅੰਕੜੇ
ਸੋਧੋਸਟੈਟਿਸਟਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ, 2022 ਵਿੱਚ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3.96 ਬਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ; 2020 ਵਿੱਚ 3.6 ਬਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ। 2025 ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੰਖਿਆ ਵੱਧ ਕੇ 4.41 ਬਿਲੀਅਨ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ।[14]
ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੋਸ਼ਲ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਸੇਵਾਵਾਂ
ਸੋਧੋ| # | ਨਾਮ | ਵਰਤੋਂਕਾਰ
(ਮਿਲੀਅਨ ਵਿੱਚ) |
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੇਸ਼ |
|---|---|---|---|
| 1 | ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ | 2,910 |  ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ
|
| 2 | ਯੂਟਿਊਬ | 2,562 | ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ
|
| 3 | ਵਟਸਐਪ | 2,000 | ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ
|
| 4 | ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ | 1,478 | ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ
|
| 5 | ਵੀਚੈਟ | 1,263 |  ਚੀਨ
|
| 6 | ਟਿਕਟੌਕ | 1,000 | ਚੀਨ
|
| 7 | ਫੇਸਬੁੱਕ ਮੈਸੇਂਜਰ | 988 | ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ
|
| 8 | ਡੌਇਨ | 600 | ਚੀਨ
|
| 9 | ਕਿਊਕਿਊ | 574 | ਚੀਨ
|
| 10 | ਸੀਨਾ ਵੀਬੋ | 573 | ਚੀਨ
|
ਮਰੇ ਹੋਏ ਉਪਭੋਗਤਾ
ਸੋਧੋਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਸਮੱਗਰੀ, ਵੈੱਬ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮੱਗਰੀ ਵਾਂਗ, ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਪਭੋਗਤਾ ਇਸਨੂੰ ਮਿਟਾ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ। ਇਹ ਅਟੱਲ ਸਵਾਲ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ।[15] ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਅਕਸਰ ਚਰਚਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪਲੇਟਫਾਰਮ, ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਟਵਿੱਟਰ, ਫੇਸਬੁੱਕ, ਇੰਸਟਾਗ੍ਰਾਮ, ਲਿੰਕਡਇਨ, ਅਤੇ ਪਿਨਟਰੈਸਟ, ਨੇ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ ਬਣਾਏ ਹਨ।[16] ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ, ਇੱਕ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਤਾ ਬੰਦ ਕਰਨ ਜਾਂ ਇਸਨੂੰ 'ਵਿਰਾਸਤੀ' ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪਾਸ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ।
| ਪਲੇਟਫਾਰਮ | ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ |
|---|---|
| ਟਵਿਟਰ[17] | ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਕੰਪਨੀ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਅਯੋਗ ਕਰਨ ਲਈ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਮੈਂਬਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਟਵਿੱਟਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ (ਵਿਅਕਤੀ) ਨੂੰ ਖਾਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ, ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸਬੰਧ ਹੋਵੇ। |
| ਫ਼ੇਸਬੁੱਕ | ਫੇਸਬੁੱਕ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਿਲੀਟ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। 'ਪੁਰਾਣੇ ਸੰਪਰਕ' ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਫੇਸਬੁੱਕ ਉਪਭੋਗਤਾ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਦੋਸਤ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। 'ਪੁਰਾਤਨ ਸੰਪਰਕ' ਵਿਕਲਪ ਪੰਨੇ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਟੈਬ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਹੈ। |
| ਇੰਸਟਾਗਰਾਮ[18] | ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਦੋ ਵਿਕਲਪ ਹਨ, ਫੇਸਬੁੱਕ ਦੀ ਤਰਾਂ ਉਪਭੋਗਤਾ ਮੌਤ ਦੇ ਸਬੂਤ ਦੇ ਨਾਲ ਯਾਦਗਾਰੀ ਖਾਤਾ ਰੱਖ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਦੂਜਾ ਵਿਕਲਪ ਖਾਤਾ ਮਿਟਾਉਣਾ ਹੈ. |
| ਲਿੰਕਡਇਨ[19] | ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਮੈਂਬਰ ਖਾਤਾ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਖਾਤੇ ਦਾ URL, ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਸਬੂਤ, ਖਾਤਾ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦਾ ਈਮੇਲ ਪਤਾ, ਮੌਤ ਦੀ ਮਿਤੀ, ਮੌਤ ਦੀ ਤਾਰੀਖ, ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਮ੍ਰਿਤਕ ਨੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। |
| ਪਿੰਟੇਰੇਸਟ | ਕਿਸੇ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਖਾਤੇ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਖਾਤੇ ਦੇ URL ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਈਮੇਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਮ੍ਰਿਤਕ ਦੇ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਸਬੂਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੌਤ ਦਾ ਲਿੰਕ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। |
| ਯੂਟਿਊਬ[20] | ਯੂਟਿਊਬ ਇੱਕ ਮ੍ਰਿਤਕ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੇ ਖਾਤੇ ਲਈ ਤਿੰਨ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ: (1) ਉਹ ਖਾਤਾ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, (2) ਉਹ ਖਾਤੇ ਤੋਂ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ (3) ਉਹ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਡੇਟਾ। ਸਾਰੀਆਂ ਤਿੰਨ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਲਈ (1) ਬੇਨਤੀਕਰਤਾ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਆਈਡੀ ਜਾਂ ਡ੍ਰਾਈਵਰਜ਼ ਲਾਇਸੈਂਸ, (2) ਮ੍ਰਿਤਕ ਦਾ ਮੌਤ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ, ਅਤੇ (3) ਵਾਧੂ ਸਹਾਇਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। |
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ 1.0 1.1 Kietzmann, Jan H.; Hermkens, Kristopher (2011). "Social media? Get serious! Understanding the functional building blocks of social media". Business Horizons (Submitted manuscript). 54 (3): 241–251. doi:10.1016/j.bushor.2011.01.005. S2CID 51682132.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 Obar, Jonathan A.; Wildman, Steve (2015). "Social media definition and the governance challenge: An introduction to the special issue". Telecommunications Policy. 39 (9): 745–750. doi:10.2139/ssrn.2647377. SSRN 2647377.
- ↑ 3.0 3.1 Kaplan, Andreas M.; Haenlein, Michael (2010). "Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media". Business Horizons. 53 (1). Bloomington, Indiana: Kelley School of Business: 61, 64–65, 67. doi:10.1016/j.bushor.2009.09.003. Retrieved 2019-04-28.
Social Media is a very active and fast-moving domain. What may be up-to-date today could have disappeared from the virtual landscape tomorrow. It is therefore crucial for firms to have a set of guidelines that can be applied to any form of Social Media [...].
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Boyd, Danah M.; Ellison, Nicole B. (2007). "Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship". Journal of Computer-Mediated Communication. 13 (1): 210–30. doi:10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x.
- ↑ 5.0 5.1 Dijck, Jose van (2013-01-02). The Culture of Connectivity: A Critical History of Social Media (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-997079-7.
- ↑ Schivinski, Bruno; Brzozowska-Woś, Magdalena; Stansbury, Ellena; Satel, Jason; Montag, Christian; Pontes, Halley M. (2020). "Exploring the Role of Social Media Use Motives, Psychological Well-Being, Self-Esteem, and Affect in Problematic Social Media Use". Frontiers in Psychology. 11: 3576. doi:10.3389/fpsyg.2020.617140. ISSN 1664-1078. PMC 7772182. PMID 33391137.
- ↑ Agichtein, Eugene; Castillo, Carlos; Donato, Debora; Gionis, Aristides; Mishne, Gilad (2008). "Finding high-quality content in social media" (PDF). WISDOM – Proceedings of the 2008 International Conference on Web Search and Data Mining: 183–193. Archived from the original (PDF) on 2023-05-23. Retrieved 2022-10-22.
- ↑ Tao, Xiaohui; Huang, Wei; Mu, Xiangming; Xie, Haoran (18 November 2016). "Special issue on knowledge management of web social media". Web Intelligence. 14 (4): 273–274. doi:10.3233/WEB-160343 – via Lingnan scholars.
- ↑ Stacy, Christopher C. (September 7, 1982). "Getting Started Computing at the AI Lab" (PDF). MIT Artificial Intelligence Laboratory. Archived (PDF) from the original on 2019-03-23.
- ↑ Ngak, Chenda (2011-07-06). "Then and now: a history of social networking sites". CBS news. Retrieved 2018-01-26.
- ↑ "A Brief History of Social Media & timeline - 1973 to 2021". Dewzilla (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2020-02-11. Archived from the original on 2020-10-23. Retrieved 2022-06-01.
- ↑ Schejter, A.M.; Tirosh, N. (2015). ""Seek the meek, seek the just": Social media and social justice". Telecommunications Policy. 39 (9): 796–803. doi:10.1016/j.telpol.2015.08.002.
- ↑ "social media". Merriam-Webster. Retrieved March 2, 2022.
- ↑ "Number of global social network users 2017-2025| Statista". Statista (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 2021-08-18. Retrieved 2022-08-29.
- ↑ "What happens to social media after you die". NewsComAu (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2018-12-30. Retrieved 2020-11-27.
- ↑ 16.0 16.1 "Social Media Accounts After a Loved One Dies". Beyond (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). 2017-03-08. Archived from the original on 2023-04-04. Retrieved 2020-11-27.
- ↑ "How to contact Twitter about a deceased family member's account". help.twitter.com (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-11-28.
- ↑ "Instagram Help Center". help.instagram.com. Retrieved 2020-12-01.
- ↑ "Deceased LinkedIn Member". LinkedIn Help (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-12-01.
- ↑ "Submit a request regarding a deceased user's account". google.account.help.com (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).