ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ
ਰਾਜਾ ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ CSI (1810-1881) ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਜਗੀਰਦਾਰ, ਖਾਲਸਾ ਫੌਜ ਦਾਫੌਜੀ ਅਫਸਰ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਜੀਠੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। [1]
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਉਹ ਮਜੀਠਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ-ਗਿੱਲ ਜੱਟ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਅਤਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। [2] ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। [3] 1843 ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਵਾਰਸ ਬਣਿਆ। ਪਹਿਲੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਨੌਸ਼ਹਿਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ। [4]
ਉਹ ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਕੀਲ ਸੀ। [5] ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੁਲਤਾਨ ਛੱਡਣ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦੀ ਇਕ ਟੁਕੜੀ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਸੌਂਪੀ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਦੋ ਤੋਪਾਂ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਜਲਾਲਪੁਰ ਤੱਕ ਇੱਕ ਮਾਰਚ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜੋ ਆਪਣੀਆਂ ਵਧੀਕੀਆਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਿਨਿਓਟ ਅਤੇ ਝੰਗ ਵਿਖੇ ਮਸਜਿਦਾਂ ਨੂੰ ਅਪਵਿੱਤਰ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਦੋ ਲੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਪੈਸੇ ਦੀ ਲੁੱਟ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। [4] ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਜਾਗੀਰਾਂ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ 720 ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲਦੀ ਪੈਨਸ਼ਨ 'ਤੇ ਬਨਾਰਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
1857 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦਰੋਹ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਜਲਾਵਤਨ ਰਿਹਾ। ਜੂਨ 1857 ਵਿਚ ਬਨਾਰਸ ਵਿਚ ਬੰਗਾਲ ਨੇਟਿਵ ਇਨਫੈਂਟਰੀ ਦੀ 37ਵੀਂ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਕ ਕੋਰ 'ਤੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਵੱਲ ਬੰਦੂਕਾਂ ਸੇਧਣ ਦਾ ਇਲਜਾਮ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ । ਇਸਤੇ ਕੋਰਪਸ ਨੂੰ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੰਦੂਕਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੱਲਾ ਬੋਲਿਆ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਾਰ ਗਏ। ਨੇੜੇ ਹੀ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਬਨਾਰਸ ਦੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਸਲੂਕ ਸੁਣ ਕੇ ਬਗਾਵਤ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ। ਸੂਰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਗਾਵਤ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨਾ ਲਿਆ। [4] ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਦੌਰਾਨਉਸਨੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ 6 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਟੋਲੇ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਪੱਟ ਤਲਵਾਰ ਨਾਲ ਜ਼ਖਮੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
1857 ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ, ਉਸ ਨੂੰ 4,800 ਰੁਪਏ ਸਾਲਾਨਾ ਪੈਨਸ਼ਨ ਅਤੇ ਡੂਮਰੀ, ਗੋਰਖਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਾਗੀਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਪਰਤਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। [4] 1875 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਆਨਰੇਰੀ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਜੀਠੀਆ ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ-ਨਿਆਂਇਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। 1877 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਰਾਜਾ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਟਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।
1881 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਵੱਡਾ ਪੁੱਤਰ ਉਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਪੋਤੀ ਉਮਰਾਓ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀਂ ਕਲਾਕਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸ਼ੇਰ-ਗਿੱਲ ਸੀ। [6] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ ਸੁੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਘਾ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਬਣਿਆ। [7]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Rebels Against the British Rule: Bhai Maharaj Singh, 1810-1857, died in Singapore jail, 5th July, 1857. India, Atlantic Publishers & Distributors, 1989.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000A-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ Samra, Mandeep Kaur. Modern Sikh Historiography: Analysis of Times of Maharaja Ranjit Singh by Baba Prem Singh Hoti. India, K.K. Publications, 2004.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Massy, Charles Francis, and Griffin, Lepel Henry. The Panjab Chiefs: Historical and Biographical Notices of the Principal Families in the Lahore and Rawalpindi Divisions of the Panjab. Pakistan, Civil and Military Gazette Press, 1890.
- ↑ Gazetteer of the Amritsar District, 1883-84. Pakistan, Sang-e-Meel Publications, 2000.
- ↑ "Amrita Sher-Gil Portrait Comes to Market After 80 Years". Sotherbys. Retrieved 24 April 2021.
- ↑ Lethbridge, Roper. The Golden Book of India: A Genealogical and Biographical Dictionary of the Ruling Princes, Chiefs, Nobles, and Other Personages, Titled Or Decorated, of the Indian Empire. United Kingdom, Macmillan, 1893.