1947 ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਰੇਲ ਕਾਂਡ
੨੨ ਸਤੰਬਰ ੧੯੪੭ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੀ ਰੇਲ ਗੱਡੀ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੇਲ ਕਤਲੇਆਮ ਹੋਇਆ [1] [2] [3] ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ [1] [2] ਅਤੇ ਹੋਰ ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। [4] ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸੌ ਮੁਸਾਫ਼ਰ ਅਣ-ਜ਼ਖਮੀ ਸਨ [5] ਇਹਨਾਂ ਕਤਲਾਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। [6] ਰਾਈਫਲਾਂ, ਤਲਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਬਰਛਿਆਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਅਜਿਹੇ ਕਈ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਤੰਬਰ 1947 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ [7] ਸਿੱਖ ਜੱਥੇ, ਜੋ ਕਿ ਬੇਰਹਿਮ ਸਨ, ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਨਸਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੇੜੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਵਿੱਚ 1,000 ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। [8] ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੰਸਾ ਹੋਈ। [9] ਸਰ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਮੂਡੀ, ਜੋ ਅਗਸਤ 1947 ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ 21 ਅਤੇ 23 ਸਤੰਬਰ 1947 ਦਰਮਿਆਨ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਅਤੇ ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਲੜੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇੱਕ ਰੇਲਗੱਡੀ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਯਾਤਰੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। [10] ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੇਲਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਕਤਲੇਆਮ ਨਾਲ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। [4]
| 1947 Amritsar train massacre | |
|---|---|
 A train full of refugees traveling between India and Pakistan in 1947 | |
| ਟਿਕਾਣਾ | Amritsar |
| ਗੁਣਕ | 31°38′00″N 74°52′02″E / 31.63325°N 74.86717°E |
| ਮਿਤੀ | 22 September 1947 |
| ਟੀਚਾ | Muslim refugees |
ਹਮਲੇ ਦੀ ਕਿਸਮ | Massacre |
| ਮੌਤਾਂ | 3,000 |
| ਜਖ਼ਮੀ | 1,000 |
| ਅਪਰਾਧੀ | Punjabi Hindus and Sikhs |
ਕਤਲੇਆਮ
ਸੋਧੋਸੋਮਵਾਰ, 22 ਸਤੰਬਰ 1947 ਨੂੰ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ 30 ਮੀਲ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਇੱਕ ਰੇਲਗੱਡੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਨਾਕਾਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਫੌਜੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਜਾ ਰਹੀਆਂ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਲੰਘੀਆਂ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। [4]
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਉਹੀ ਰੇਲ ਗੱਡੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪਹੁੰਚੀ ਤਾਂ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਨੇ ਟਰੈਕ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਇਸ 'ਤੇ ਗੋਲੀਆਂ ਚਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ। [4] ਹਿੰਦੂ ਜਾਟਾਂ, ਰੇਲਗੱਡੀ ਦੇ ਐਸਕਾਰਟ, ਨੂੰ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫਸਰ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ 'ਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਖੁੰਝਾਉਣ ਲਈ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ। [4] ਟਰੇਨ ਦਾ ਕਮਾਂਡਿੰਗ ਅਫਸਰ ਟਰੇਨ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਲਾ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ 'ਤੇ ਮਸ਼ੀਨ ਗਨ ਨਾਲ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਅਸਲਾ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਬੰਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [4] ਰੇਲਗੱਡੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਮਰਦਾਂ, ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਥਿਆਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਲਵਾਰਾਂ, ਬਰਛੇ ਅਤੇ ਰਾਈਫਲਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਹ ਕਤਲੇਆਮ ਤਕਰੀਬਨ ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਚੱਲਿਆ। [4]
ਪ੍ਰਭਾਵ
ਸੋਧੋਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਦੌਰਾਨ ਹੋਏ ਹੋਰ ਹਮਲਿਆਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧਵਾਰ, 24 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ 25 ਮੀਲ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ-ਹਿੰਦੂ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਲਿਜਾ ਰਹੀ ਕਾਮੋਕੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਰੇਲਗੱਡੀ ਦਾ ਹਮਲਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਹਮਲਾ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀਆਂ 340 ਹੋਰ ਮੌਤਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਹੋਰ 250 ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ ਸਨ [4] ਕਤਲੇਆਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਦੇ ਕਾਫਲਿਆਂ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। [5]
ਹੋਰ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੀਟਿੰਗ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਬੁਲਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਟਿਡ ਪ੍ਰੈਸ ਦੁਆਰਾ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਫੌਜੀ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਧਦੇ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਅਤੇ ਕਾਫਲਿਆਂ 'ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਹਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ। [4]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ 1.0 1.1 Aguiar, Marian (2011). "Partition and the Death Train". Tracking Modernity: India's Railway and the Culture of Mobility. Minneapolis and London: University of Minnesota Press. p. 75. ISBN 978-0-8166-6560-0.
The trains were not safe, however, for they did not have proper state protection, and the soldiers who did travel on-board often had their own communal allegiances. An article in an October 1947 issue of the British Railway Gazette noted that 3,000 passengers had been killed on a Muslim refugee train in Amritsar. (Footnote 8, Notes to Chapter 3: "Indian Railways," British Railway Gazette, October 3, 1947, 390.)
- ↑ 2.0 2.1 "Indian Railway". Railway Gazette. 87 (October): 390. 1947.
(Footnote *) Since this article was received, an attack on a Muslim refugee train at Amritsar resulted in 3,000 passengers being killed; and 340 Hindus and Sikhs were killed when several thousand Muslims made a reprisal attack on a refugee train at Kamoke, 25 miles from Lahore, on September 24—Ed. R. G.
" - ↑ Khosla, Gopal Das (1989). Stern Reckoning: A Survey of the Events leading up to and following the Partition of India. Delhi: Oxford University Press. p. 286. ISBN 9780195624175. OCLC 22415680.
Two great tragedies were enacted during the last week of September. One was an attack on a Muslim refugee train at Amritsar on the evening of September 22. Mention has been made of the non-Muslim refugee train from Pind Dadan Khan which was attacked at three different places. When this train arrived at Amritsar, the news of the attack and the heavy loss of non-Muslim life spread through Amritsar and caused bitter resentment. On the evening of September 22, a Muslim refugee train on its way to Lahore was held up and attacked. It is feared that the loss of Muslim life was very heavy.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 "3000 Dead in Indian Train Massacre - Australian Associated Press New Delhi, September 25th". The Advertiser (Australia). 27 September 1947. Archived from the original on 2016-04-23.
- ↑ 5.0 5.1 "India's worst train massacre". Northern Advocate. 24 September 1947. Retrieved 15 March 2023.
- ↑ Revill, George (2012). Railway. London: Reaktion Books. p. 98. ISBN 978-1-86189-874-6.
Yet at the close of colonialism, when British India was in the process of partition, railway carriages provided little protection from physical violence and political turmoil. In October 1947, amid large-scale migration between Hindu and Muslim regions, 3,000 passengers were killed on a Muslim refugee train in Amritsar.
- ↑ Asbrink, Elisabeth (2016). "1947 September". 1947: Where Now Begins. Translated by Fiona Graham. New York: Other Press. pp. 203–204. ISBN 9781590518960. LCCN 2017040450.
Amritsar: Sikhs armed with rifles, swords, and spears attack seven trains of Muslim refugees. Men, women, and children: 3,000 people are murdered. The Pakistani Government now stops all trains between the Indian Punjab and the Pakistani Punjab.
- ↑ Talbot, Ian (2008). "Partition of India". In Stone, Dan (ed.). Historiography of Genocide. London: Palgrave Macmillan UK. p. 429.
The jathas led the attacks on Muslims that ethnically cleansed them from the East Punjab. From May onwards, there had been a widespread collection of funds, manufacture and import of weapons and the establishment of an organization of 'dictators', 'company commanders' and village 'cells'. Little is known about their total numbers, the second rank of leaders or their composition, save that many ex-servicemen from both the British Indian Army and the Indian National Army were in their ranks. During the final days before the publication of the Radcliffe Boundary award, jathas commenced heavy raids on Muslim villages in 'border' areas. The jathas were ruthlessly efficient killing machines which carefully targeted their victims. They were well armed with Sten guns, rifles, pistols, spears, swords and kirpans (steel sword/dagger) and were well organized. The largest was around 3,000 strong. They later preyed on refugee foot columns and trains. An attack on a Pakistan bound Special just outside Khalsa College, Amritsar that was marked by military precision, resulted in the massacre of over 1,000 Muslims.(Footnote: 80. Civil and Military Gazette (Lahore) 19 September 1947.)
- ↑ Talbot, Ian (2008). "Partition of India". In Stone, Dan (ed.). Historiography of Genocide. London: Palgrave Macmillan UK. p. 427.
The violence was at its greatest in East Punjab.(Footnote 63): British observers commented that refugees fleeing from Jullundur and Ludhiana experienced, 'far worse treatment than anything ... in Montgomery and Lahore'. Report of Mr Hadow's Tour of Jullundur, Hoshiarpur, Ludhiana and Ferozepore Districts. 7 January 1948. East Punjab Affairs 1947–50. G2275/80 Do. 35,3181, Dominions Office and Commonwealth Relations Office PRO.
- ↑ Thomas, Martin (2014). Fight or flight: Britain, France, and their Roads from Empire. Oxford, UK: Oxford University Press. p. 104. ISBN 9780199698271. LCCN 2013937985.
Muslim refugees heading in the opposite direction from East to West Punjab faced similar perils. A spate of attacks in the Jullundur and Amritsar districts between 21 and 23 September 1947 culminated in the killing of every person aboard a packed refugee train making for the border.34 (Footnote 34. IOR, MSS EUR, Mudie papers, F164/16, Colonel, Advanced HQ/ME Pakistan, Amritsar, 'Report on East Punjab Situation', 24 Sept. 1947.)
ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ
ਸੋਧੋ- Kaur, Navdip (2011). "VIOLENCE AND MIGRATION: A STUDY OF KILLING IN THE TRAINS DURING THE PARTITION OF PUNJAB IN 1947". Proceedings of the Indian History Congress. 72: 947–954. ISSN 2249-1937.