ਅਸਾਗਾ
ਅਸਾਗਾ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਦਿਗੰਬਰ ਜੈਨ ਕਵੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਕੰਨੜ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ।[1] ਉਹ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦ ਰਚਨਾ ਵਰਧਮਾਨ ਚਰਿੱਤਰ (ਵਰਧਮਾਨ ਦਾ ਜੀਵਨ) ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਕਵਿਤਾ ਜੋ ਅਠਾਰਾਂ ਸੰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲਦੀ ਹੈ, 853 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਜੈਨ ਧਰਮ ਦੇ ਆਖਰੀ ਤੀਰਥੰਕਰ ਮਹਾਵੀਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਜੀਵਨੀ ਹੈ। ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਉਸਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਅੱਠ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ। ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਕੁਮਾਰਸੰਭਵ ਕਾਵਿਆ (ਕਾਲੀਦਾਸ ਦੀ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਕਵਿਤਾ ਕੁਮਾਰਸੰਭਵਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪਾਂਤਰ) ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਜਿਸ ਦਾ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕਵੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ (ਨਾਗਵਰਮਾ II ਸਮੇਤ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਾਵਯਵਲੋਕਨ ਵਿੱਚ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਤੋਂ ਕੁਝ ਹਵਾਲੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਜਾਪਦੇ ਹਨ) ਬਚ ਗਏ ਹਨ।[2][3]
ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੇ ਕੰਨੜ ਕਵੀ ਸ਼੍ਰੀ ਪੋਨ, ਰਾਸ਼ਟਰਕੂਟ ਰਾਜਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੀਜੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦਰਬਾਰੀ ਕਵੀ ਅਤੇ ਜੈਨ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਉੱਤੇ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੇਸਰਜਾ (1260 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦਾਮਨੀਦਾਰਪਨਾ ਦਾ ਲੇਖਕ) ਇੱਕ ਕੰਨੜ ਵਿਆਕਰਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਨੇ ਅਸਾਗਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕੰਨੜ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਹੋਰ ਮਾਸਟਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਹੈ।
ਜੀਵਨੀ
ਸੋਧੋਅਸਾਗਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਨਾਮ ਅਸ਼ੋਕ ਜਾਂ ਅਸੰਗਾ ਦਾ ਇੱਕ ਅਪ੍ਰਮਸ਼ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3] ਰਾਸ਼ਟਰਕੂਟ ਰਾਜਾ ਅਮੋਘਵਰਸ਼ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸੀ. ਈ. ਅਸਾਗਾ ਆਧੁਨਿਕ ਕਰਨਾਟਕ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। 8 ਵੀਂ ਅਤੇ 10 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਏ ਗਏ ਰਾਸ਼ਟਰਕੂਟ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ। ਕੰਨੜ ਲੇਖਕ ਗੁਣਵਰਮਾ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਾਗਾ ਨੇ ਕੋਈ ਸਿੱਧੀ ਸ਼ਾਹੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਆਪਣੀ ਵਰਧਮਾਚਾਰੀਤਾ ਵਿੱਚ ਅਸਾਗਾ ਨੇ ਅੱਠ ਕਲਾਸਿਕ ਲਿਖਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੋਰ ਰਚਨਾ ਬਚੀ ਹੈ। ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਾਣ[4] ਅਸਾਗਾ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਰਾਜਾ ਸ਼੍ਰੀਨਾਥ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਲਾ (ਧਾਰਾਲਾ) ਕੋਡਾ ਵਿਸਾ (ਕੋਲਾ ਦੇਸਾ ਜਾਂ ਕੋਡਾ ਲੈਂਡਜ਼) ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਸਨ। ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰਕੂਟ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਸੀ। ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਾਣ ਦੇ ਉਪ-ਲੇਖ ਕਵੀਪ੍ਰਸਤੀਪ੍ਰਦਿਆਣੀ ਵਿੱਚ ਅਸਗਾ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੈਨ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਜੈਨ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਭਵਕੀਰਤੀ ਸਮੇਤ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।[3]
ਕੰਮ
ਸੋਧੋ- ਸ਼ਾਂਤੀਪੁਰਾਣਾ
ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ
ਸੋਧੋ- ਅਸਾਗਾ ਵਰਧਮਾਨਚਾਰੀਤਾ, ਐਡੀ. ਪੀ. ਜੈਨ, ਸ਼ੋਲਾਪੁਰ, 1974.
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Singh, Nagendra Kr; Baruah, Bibhuti (2004), Encyclopaedic Dictionary of Pali Literature, Global Vision Publishing, p. 96, ISBN 978-81-87746-67-6
- ↑
{{cite book}}: Empty citation (help) - ↑ 3.0 3.1 3.2
{{cite book}}: Empty citation (help) ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid<ref>tag; name "dig" defined multiple times with different content - ↑ . New Delhi.
{{cite book}}: Missing or empty|title=(help)
<ref> tag with name "SinghBaruah2003" defined in <references> is not used in prior text.