ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼

ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ : ज्योती कलश ) ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਨਵਰਾਤਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੇਵੀ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਸਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ। ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ - ਜੋਤੀ (ਦੈਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼) ਅਤੇ ਕਲਸ਼ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ।

ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਦੀਵੇ (ਦੀਵੇ) ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਘਿਓ ਨਾਲ ਜਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨ (ਕਲਸ਼) ਉੱਤੇ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਢੱਕਣ ਨਾਲ ਢੱਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਗਨੀ (ਜੋਤੀ) ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਨੌਂ ਦਿਨ ਅਤੇ ਰਾਤਾਂ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਬਲਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਨੌਂ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਦੇਵੀ ਮਾਂ ਦੀ ਬ੍ਰਹਮ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ।^[1] ਮੁੱਖ ਮੰਦਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਹਾਲ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਭਗਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਨੌਂ ਦਿਨ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਨੌਂ ਦਿਨ ਘਿਓ ਦੇ ਦੀਵੇ ਬਾਲਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।^[1]

ਕਈ ਲੋਕ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਯੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਦਾ ਜਲੂਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਨੌਵੇਂ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਨਦੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਜਲ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਯੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਨੂੰ ਲੀਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।^[2]^[3]

ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਦਾ ਜਲੂਸ ਰਾਜਸਥਾਨ^[3] ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼,^[2] ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਜਯੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਸਥਾਪਨਾ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਬੰਬਲੇਸ਼ਵਰੀ, ਦੰਤੇਸ਼ਵਰੀ, ਮਹਾਮਾਇਆ, ਮਾਉਲੀ, ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਕਾਲੀਨ, ਅਸ਼ਟਭੁਜੀ ਮੰਦਿਰ, ਅਦਭਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ।^[1]^[4]

ਹਵਾਲੇ

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 "Chhattisgarh, a land of temples". The Daily Pioneer. 9 May 2012. Retrieved 10 August 2012.
↑ ^2.0 ^2.1 Shri H.S. Jain, learned counsel for the petitioner submits that the petitioner has arranged for Akhand Jyoti Kalash procession to immerse the same in river Kalyani. Procession is to be taken out from the prescribed route from temple of goddess Durga to the said river in village Safdarganj, district Barabanki. Vasudev Gupta v State Of U.P.,Thru. Princ. Secy., Home & Others
↑ ^3.0 ^3.1 "नवसंवत्सर की पूर्व संध्या पर निकाली झांकियां Jyoti Kalash procession taken out on eve of Navaratri festival - Rajasthan". Dainik Navajyoti. 23 March 2012. Archived from the original on 25 ਦਸੰਬਰ 2018. Retrieved 17 August 2012. {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
↑ "Janjgir Champa Heart of Chhattisgarh". Official Website of Janjgir Champa District, Chhattisgarh. Archived from the original on 2 May 2012. Retrieved 10 August 2012.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

[1] Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine. ਰਾਏਪੁਰ ਵਿਖੇ ਸੈਂਕੜੇ ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਦੀ ਫੋਟੋ।
[2] ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਦੀ ਸੁੰਦਰ ਫੋਟੋ।
[3] Archived 2013-06-22 at the Wayback Machine. ਰਤਨਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਮਹਾਮਾਯਾ ਮੰਦਰ ਵਿਖੇ ਜੋਤੀ ਕਲਸ਼ ਘਰ।

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

ਗਰਬਾ

[cg-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 "Chhattisgarh, a land of temples". The Daily Pioneer. 9 May 2012. Retrieved 10 August 2012.

[hc-2] 2.0 ^2.1 Shri H.S. Jain, learned counsel for the petitioner submits that the petitioner has arranged for Akhand Jyoti Kalash procession to immerse the same in river Kalyani. Procession is to be taken out from the prescribed route from temple of goddess Durga to the said river in village Safdarganj, district Barabanki. Vasudev Gupta v State Of U.P.,Thru. Princ. Secy., Home & Others

[dn-3] 3.0 ^3.1 "नवसंवत्सर की पूर्व संध्या पर निकाली झांकियां Jyoti Kalash procession taken out on eve of Navaratri festival - Rajasthan". Dainik Navajyoti. 23 March 2012. Archived from the original on 25 ਦਸੰਬਰ 2018. Retrieved 17 August 2012. {{cite news}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)

[4] "Janjgir Champa Heart of Chhattisgarh". Official Website of Janjgir Champa District, Chhattisgarh. Archived from the original on 2 May 2012. Retrieved 10 August 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]