ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ (
ਉਚਾਰਨ (ਮਦਦ·ਫ਼ਾਈਲ)) ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ 22 ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਪਾਣੀਪਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ 1,268 km2 (490 sq mi) ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ ਪੰਚਕੂਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 19ਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | |
|---|---|
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | |
 ਕਾਲਾ ਅੰਬ, ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ ਦਾ ਸਥਾਨ | |
 ਹਰਿਆਣਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ | |
| ਦੇਸ਼ |  ਭਾਰਤ |
| ਰਾਜ | ਹਰਿਆਣਾ |
| ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ | ਪਾਣੀਪਤ |
| ਤਹਿਸੀਲ | 1. ਪਾਣੀਪਤ, 2. ਸਮਾਲਖਾ, 3. ਇਸਰਾਣਾ, 4. ਮਡਲੌਡਾ, 5. ਬਪੋਲੀ |
| ਖੇਤਰ | |
| • ਕੁੱਲ | 1,268 km2 (490 sq mi) |
| ਆਬਾਦੀ (2011) | |
| • ਕੁੱਲ | 12,05,437 |
| • ਘਣਤਾ | 950/km2 (2,500/sq mi) |
| • ਸ਼ਹਿਰੀ | 5,55,085 |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ) |
| ਹਾਈਵੇ | NH1, NH71A, NH709AD, SH16 |
| ਲੋਕ ਸਬਾ ਹਲਕਾ | ਕਰਨਾਲ (ਕਰਨਾਲ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ) |
| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ | 1. ਪਾਣੀਪਤ ਰੂਰਲ, 2. ਪਾਣੀਪਤ ਸ਼ਹਿਰ, 3. ਇਸਰਾਣਾ, 4. ਸਮਲਖਾ |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | panipat |
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ ਆਈਨ-ਏ-ਅਕਬਰੀ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੁਬਾਹ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ 1803 ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। 1819 ਦੇ ਪੁਨਰਗਠਨ ਵਿੱਚ, ਪਾਣੀਪਤ, ਕਰਨਾਲ ਅਤੇ ਸੋਨੀਪਤ ਖੇਤਰ ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ। 1851 ਵਿੱਚ ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀਪਤ ਅਤੇ ਕਰਨਾਲ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਪਾਣੀਪਤ ਅਤੇ ਘਰੌਂਡਾ ਵਿਖੇ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਕਰਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਕਈ ਅੰਤਰ-ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ।
ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ 1 ਨਵੰਬਰ 1989 ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 24 ਜੁਲਾਈ 1991 ਨੂੰ ਇਹ ਦੁਬਾਰਾ ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1 ਜਨਵਰੀ 1992 ਨੂੰ ਇਹ ਫਿਰ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਣ ਗਿਆ।
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
ਸੋਧੋTਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਰੋਹਤਕ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਦੋ ਉਪ-ਮੰਡਲ ਦਫ਼ਤਰ ਪਾਣੀਪਤ ਅਤੇ ਸਮਾਲਖਾ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਪਾਣੀਪਤ, ਇਸਰਾਨਾ ਅਤੇ ਸਮਾਲਖਾ ਹਨ। ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਬਲਾਕ ਮਡਲੌਦਾ, ਪਾਣੀਪਤ, ਇਸਰਾਨਾ, ਸਮਾਲਖਾ ਅਤੇ ਬਾਪੌਲੀ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਨ।
ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ 1991 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀਪਤ ਅਤੇ ਅਸਾਂਧ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਹ ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ, ਪਾਣੀਪਤ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ 186 ਪਿੰਡ ਸਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀਪਤ ਦੇ ਦੋ ਨੋਟੀਫਾਈਡ ਕਸਬੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸਮਾਲਖਾ ਅਤੇ ਅਸੰਧ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ 46 ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਸਬਾ ਸੀ, ਅਰਥਾਤ, ਅਸੰਧ। ਇਸਰਾਨਾ ਅਤੇ ਸਮਾਲਖਾ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਦਸੰਬਰ, 1991 ਵਿੱਚ ਪਾਣੀਪਤ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚੋਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਜੁਲਾਈ, 1991 ਵਿੱਚ ਅਸਾਂਧ ਤਹਿਸੀਲ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰਨਾਲ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ 3 ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਹਨ, ਅਰਥਾਤ, ਪਾਣੀਪਤ (76 ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਪਾਣੀਪਤ MCL, ਕਚਰੌਲੀ ਸੀ.ਟੀ., ਕਬਰੀ ਸੀ.ਟੀ., ਸਿਕੰਦਰਪੁਰ ਸੀ.ਟੀ., ਸੀ.ਟੀ., ਸੀ.ਟੀ. ਪਾਣੀਪਤ ਤਰਫ ਅੰਸਾਰ ਸੀ.ਟੀ., ਪਾਣੀਪਤ ਤਰਫ, ਮਖਦੂਮ ਜ਼ਦਗਨ ਸੀ.ਟੀ., ਉਗਰਾ ਖੇੜੀ ਸੀ.ਟੀ., ਪਾਣੀਪਤ ਤਰਫ਼ ਰਾਜਪੂਤਾਨ ਸੀ.ਟੀ., ਸੈਕਸ਼ਨ 11 ਅਤੇ 12 ਭਾਗ II ਸੀ.ਟੀ., ਅਤੇ ਖੇੜੀ ਨੰਗਲ ਸੀ.ਟੀ.), ਇਸਰਾਨਾ (28 ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਕੋਈ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਨਹੀਂ) ਅਤੇ ਸਮਾਲਖਾਲ (28 ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਕੋਈ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰ ਨਹੀਂ) MC)।
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਆਮ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਇੰਚਾਰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁਲੈਕਟਰ ਦੀਆਂ ਡਿਊਟੀਆਂ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵਧੀਕ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਆਦਿ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸਬ-ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ
ਸੋਧੋਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ (DC) ਦੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਇੱਕ ਆਈਏਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ 2 ਸਬ-ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਰੇਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇੱਕ ਉਪ-ਮੰਡਲ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ (SDM) ਕਰਦਾ ਹੈ: ਪਾਣੀਪਤ ਅਤੇ ਸਮਾਲਖਾ।
ਮਾਲ ਤਹਿਸੀਲਾਂ
ਸੋਧੋਉਪਰੋਕਤ 2 ਸਬ-ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂ ਨੂੰ 5 ਮਾਲ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ, ਪਾਣੀਪਤ, ਸਮਾਲਖਾ, ਇਸਰਾਨਾ, ਬਾਪੋਲੀ ਅਤੇ ਮਦਲੌਦਾ।
ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ
ਸੋਧੋਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਹਨ:
- ਪਾਣੀਪਤ ਦਿਹਾਤੀ
- ਪਾਣੀਪਤ ਸ਼ਹਿਰ
- ਇਸਰਾਣਾ
- ਸਮਾਲਖਾ
ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕਰਨਾਲ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ) ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।
ਸਿੱਖਿਆ
ਸੋਧੋਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਕਾਲਜ ਹਨ:
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ
ਸੋਧੋ- ਨੀਰਜ ਚੋਪੜਾ - ਭਾਰਤੀ ਐਥਲੀਟ
- ਅਸੀਸ ਕੌਰ - ਪਿਠਵਰਤੀ ਕਲਾਕਾਰ
- ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ (ਕਬੱਡੀ) - ਕਬੱਡੀ ਖਿਡਾਰੀ