ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਪਾਣੀਪਤ

ਹਰਿਆਣਾ (ਭਾਰਤ) ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ

ਪਾਣੀਪਤ (ਉਚਾਰਨ (ਮਦਦ·ਫ਼ਾਈਲ)) ਹਰਿਆਣਾ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ।[3] ਇਹ NH-1 'ਤੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ 95 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਤੋਂ 169 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਹੈ। 1526, 1556 ਅਤੇ 1761 ਵਿਚ ਲੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਿੰਨ ਵੱਡੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਈਆਂ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ "ਬੁਣਕਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ" ਅਤੇ "ਕਪੜਾ ਸ਼ਹਿਰ" ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। "ਕਪੜਾ ਰੀਸਾਈਕਲਿੰਗ ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਸੈਂਟਰ" ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸਨੂੰ "ਕਾਸਟ-ਆਫ ਕੈਪੀਟਲ" ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[4] ਪਾਣੀਪਤ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਉਦਯੋਗਿਕ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਸੂਚਕ ਅੰਕ (CEPI) ਅੰਕਲੇਸ਼ਵਰ (ਗੁਜਰਾਤ) ਦੇ 88.50 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ 71.91 ਹੈ।[5] ਪਾਣੀਪਤ ਦਾ ਘਾਤਕ ਮੈਦਾਨ ਤਿੰਨ ਲੜਾਈਆਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮੁਗਲ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ, ਨਾਲ ਹੀ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਰਾਠਾ ਸੰਘ ਦੀ ਨਿਰਣਾਇਕ ਹਾਰ ਹੋਈ।

ਪਾਣੀਪਤ
ਪਾਂਡੂਪ੍ਰਸਥਾ
ਸ਼ਹਿਰ
ਉਪਨਾਮ: 
ਲੜਾਈਆਂ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ
ਦੇਸ਼ਭਾਰਤ
ਰਾਜਹਰਿਆਣਾ
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾਪਾਣੀਪਤ
ਬਾਨੀਪਾਂਡਵ
ਸਰਕਾਰ
 • ਕਿਸਮਮਹਾਂਨਗਰ ਪਾਲਿਕਾ
 • ਬਾਡੀਪਾਣੀਪਤ ਮਹਾਂਨਗਰ ਪਾਲਿਕਾ
ਖੇਤਰ
[1]
 • ਕੁੱਲ1,754 km2 (677 sq mi)
ਉੱਚਾਈ
219 m (719 ft)
ਆਬਾਦੀ
 (2011)[2]
 • ਕੁੱਲ12,02,811
 • ਘਣਤਾ690/km2 (1,800/sq mi)
ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
 • ਸਰਕਾਰੀਹਿੰਦੀ
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰਯੂਟੀਸੀ+5:30 (ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ)
ਪਿੰਨ ਕੋਡ
132103
ਟੈਲੀਫੋਨ ਕੋਡ0180
ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨHR-06 (ਨਿੱਜੀ ਵਾਹਨ)
HR-67 (ਵਪਾਰਕ ਵਾਹਨ)
ਵੈੱਬਸਾਈਟpanipat.gov.in

ਇਤਿਹਾਸ

ਸੋਧੋ
 
ਪਾਣੀਪਤ ਵਿਖੇ 1556 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸਮਰਾਟ ਹੇਮ ਚੰਦਰ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤ ਦੀ ਮੂਰਤੀ, ਜੋ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਮੁੱਖ ਲੇਖ: ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ, ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜਾਈ, ਅਤੇ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ

ਪਾਣੀਪਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ 1 ਨਵੰਬਰ 1989 ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 24 ਜੁਲਾਈ 1991 ਨੂੰ ਇਹ ਦੁਬਾਰਾ ਕਰਨਾਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1 ਜਨਵਰੀ 1992 ਨੂੰ ਇਹ ਫਿਰ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬਣ ਗਿਆ।[6]

ਪਾਣੀਪਤ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲੜਾਈਆਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੀ। ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ 21 ਅਪ੍ਰੈਲ 1526 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਅਫਗਾਨ ਸੁਲਤਾਨ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਅਤੇ ਤੁਰਕੋ-ਮੰਗੋਲ ਜੰਗੀ ਬਾਬਰ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬਾਬਰ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਇਬਰਾਹਿਮ ਦੀ ਇੱਕ ਲੱਖ (ਇੱਕ ਲੱਖ) ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਫ਼ੌਜ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ। ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਬਹਿਲੂਲ ਲੋਧੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ 'ਲੋਦੀ ਰਾਜ' ਦਾ ਅੰਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਗਲ ਰਾਜ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।

ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜਾਈ 5 ਨਵੰਬਰ 1556 ਨੂੰ ਅਕਬਰ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਹਿੰਦੂ ਸਮਰਾਟ ਹੇਮ ਚੰਦਰ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਿਆ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ।[7][8]ਹੇਮ ਚੰਦਰ, ਜਿਸ ਨੇ ਅਕਬਰ ਦੀ ਫੌਜ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਆਗਰਾ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਰਗੇ ਰਾਜਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1556 ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲਾ ਵਿਖੇ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਕੋਲ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਸੀ, ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਜਿੱਤਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਅਚਾਨਕ ਉਹ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਅੱਖ ਵਿੱਚ ਤੀਰ ਮਾਰ ਕੇ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋ ਗਿਆ। ਹਾਥੀ ਦੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਾਉਡੇ ਵਿਚ ਨਾ ਦੇਖ ਕੇ, ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਭੱਜ ਗਈ। ਬੇਹੋਸ਼ ਹੇਮੂ ਨੂੰ ਅਕਬਰ ਦੇ ਡੇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਬੈਰਮ ਖਾਨ ਨੇ ਉਸਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[9] ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਦਿੱਲੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਫਾਂਸੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕਾਬੁਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਧੜ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਲਟਕਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਜਾ ਹੇਮੂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਾ ਸਥਾਨ ਹੁਣ ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਸਥਾਨ ਹੈ।

ਪਾਣੀਪਤ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪਰਗਨੇ ਵਜੋਂ ਆਈਨ-ਏ-ਅਕਬਰੀ ਵਿੱਚ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਸ਼ਾਹੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਲਈ 10,756,647 ਡੈਮਾਂ ਦਾ ਮਾਲੀਆ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 1000 ਪੈਦਲ ਅਤੇ 100 ਘੋੜਸਵਾਰ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਟਾਂ ਦਾ ਕਿਲਾ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[10]

ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ 14 ਜਨਵਰੀ 1761 ਨੂੰ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਅਤੇ ਬਲੋਚ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੜੀ ਗਈ ਸੀ। ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸਦਾਸ਼ਿਵਰਾਓ ਭਾਉ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਅਫਗਾਨਾਂ ਕੋਲ ਕੁੱਲ 110,000 ਸੈਨਿਕ ਸਨ, ਅਤੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਕੋਲ 75,000 ਸਿਪਾਹੀ ਅਤੇ 100,000 ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਹੋਰ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦੇ ਅਸਹਿਯੋਗ ਕਾਰਨ ਮਰਾਠਾ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਫਗਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਲਈ ਨਜੀਬ-ਉਦ-ਦੌਲਾ ਅਤੇ ਸ਼ੁਜਾ-ਉਦ-ਦੌਲਾ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਰਾਠਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰੀ ਸਨ, ਜੋ ਲੜਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। 14 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ, ਅਫਗਾਨਾਂ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 100,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੈਨਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਰਹੇ ਅਫਗਾਨ, ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵੱਲ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ। ਇਸ ਲੜਾਈ ਨੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੰਪਨੀ ਸ਼ਾਸਨ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੂਚਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ।[11]

ਭੂਗੋਲ

ਸੋਧੋ

ਪਾਣੀਪਤ 29°23′15″N 76°58′12″E / 29.3875°N 76.9700°E / 29.3875; 76.9700 ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।[12] ਇਸਦੀ ਔਸਤ ਉਚਾਈ 219 ਮੀਟਰ (718 ਫੁੱਟ) ਹੈ।

ਭੂਮੀ ਚਿੰਨ੍ਹ

ਸੋਧੋ

ਹੇਮੂ ਦੀ ਸਮਾਧੀ ਸਥਲ

ਸੋਧੋ

ਜ਼ਖਮੀ ਹੇਮੂ ਨੂੰ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਸ਼ਾਹ ਕੁਲੀ ਖਾਨ ਨੇ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪਾਣੀਪਤ ਵਿਖੇ ਜੀਂਦ ਰੋਡ 'ਤੇ ਸ਼ੋਦਾਪੁਰ ਵਿਖੇ ਮੁਗਲ ਕੈਂਪ ਵਿਚ ਲੈ ਗਏ।[13] ਬਦਾਯੂਨੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ,[9] ਬੈਰਮ ਖਾਨ ਨੇ ਅਕਬਰ ਨੂੰ ਹੇਮੂ ਦਾ ਸਿਰ ਵੱਢਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਗਾਜ਼ੀ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਕਰ ਸਕੇ। ਅਕਬਰ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, "ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਸ ਵਿੱਚ ਲੜਾਈ ਦੀ ਤਾਕਤ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ।" ਅਕਬਰ ਦੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੇਮੂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਯੁੱਧ ਪਰੰਪਰਾ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬੈਰਮ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੇਮੂ ਦੇ ਸਿਰ ਨੂੰ ਕਾਬੁਲ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਇਸਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਲਟਕਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਮਰਥਕਾਂ, ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਉਸਦੀ ਪਰਜਾ ਸਨ, ਨੂੰ ਡਰਾਉਣ ਲਈ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਲਾ ਦੇ ਬਾਹਰ ਇੱਕ ਗਿਬਟ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[14]

ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ

ਸੋਧੋ

ਇਹ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਦੇ ਮਰਨ ਦੇ ਪਛਤਾਵੇ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਡਿੱਗੇ ਹੋਏ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਦੀ ਕਬਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਇਰਾਦੇ ਨੂੰ ਕਦੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਬਹੁਤ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, 1866 ਵਿੱਚ, ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਗ੍ਰੈਂਡ ਟਰੰਕ ਰੋਡ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੌਰਾਨ ਮਕਬਰੇ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਕਬਰ ਸੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਜੋੜਿਆ।[15][16][17]

ਬਾਬਰ ਦੀ ਕਾਬੁਲੀ ਬਾਗ ਮਸਜਿਦ

ਸੋਧੋ

ਕਾਬੁਲੀ ਬਾਗ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਨਾਲ ਕਾਬੁਲੀ ਬਾਗ ਦਾ ਬਾਗ ਅਤੇ ਇੱਕ ਟੈਂਕ ਬਾਬਰ ਦੁਆਰਾ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਬਰਾਹਿਮ ਲੋਧੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਹੁਮਾਯੂੰ ਨੇ ਪਾਣੀਪਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚਿਣਾਈ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਜੋੜਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ 'ਚਬੂਤਰਾ' ਫਤਹਿ ਮੁਬਾਰਕ ਕਿਹਾ, ਜਿਸਦਾ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ 934 ਹਿਜਰੀ (1557 ਈਸਵੀ) ਸੀ। ਇਹ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਗ ਅਜੇ ਵੀ ਕਾਬੁਲੀ ਦੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਬਾਬਰ ਦੀ ਪਤਨੀ - ਮੁਸੱਮਤ ਕਾਬੁਲੀ ਬੇਗਮ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਬਾਗ਼ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ।

 
ਕਾਲਾ ਅੰਬ ਮੈਮੋਰੀਅਲ

ਕਾਲਾ ਅੰਬ

ਸੋਧੋ

ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਣੀਪਤ ਤੋਂ 8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਕਰਨਾਲ ਤੋਂ 42 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ, ਜਿੱਥੇ ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਰਾਓ ਭਾਊ ਨੇ ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀਆਂ ਮਰਾਠਾ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਕਾਲੇ ਅੰਬ ਦੇ ਦਰੱਖਤ (ਕਾਲਾ ਅੰਬ) ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਗੂੜਾ ਰੰਗ ਸ਼ਾਇਦ ਨਾਮ ਦਾ ਮੂਲ ਸੀ। ਸਾਈਟ 'ਤੇ ਲੋਹੇ ਦੀ ਡੰਡੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੱਟ ਦਾ ਥੰਮ੍ਹ ਹੈ ਅਤੇ ਢਾਂਚਾ ਲੋਹੇ ਦੀ ਵਾੜ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਈਟ ਨੂੰ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਪਾਣੀਪਤ ਸਿੰਡਰੋਮ

ਸੋਧੋ

ਸ਼ਬਦ "ਪਾਣੀਪਤ ਸਿੰਡਰੋਮ" ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰਣਨੀਤਕ ਸੋਚ, ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਕਾਰਵਾਈ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਹਮਲਾਵਰ ਫੌਜ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਤੱਥ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ ਕਿ ਇੱਥੇ ਲੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਿੰਨ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ, ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਵਾਰ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਹਾਰ ਮਿਲੀ। ਇਸ ਨੂੰ ਏਅਰ ਕਮੋਡੋਰ ਜਸਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।[18][19][20][21]

ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ

ਸੋਧੋ

ਹਵਾਈ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਾ ਹੈ ਅਤੇ 99 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ। ਜੁੜਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਤੋਂ ਦੂਰੀ 160.5 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਤੁਸੀਂ ਕੈਬ, ਬੱਸ ਜਾਂ ਰੇਲਗੱਡੀ ਰਾਹੀਂ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਾਣੀਪਤ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹੋ।

ਰੇਲ ਦੁਆਰਾ ਪਾਣੀਪਤ ਜੰਕਸ਼ਨ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਰੇਲਵੇ ਨੈਟਵਰਕ ਦੁਆਰਾ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਂਚਾਹਰ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ, ਮਸੂਰੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ, ਜੇਹਲਮ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ, ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਕੁਝ ਟ੍ਰੇਨਾਂ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਜੰਕਸ਼ਨ 'ਤੇ ਰੁਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੇਲਵੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਲਈ 139 ਡਾਇਲ ਕਰੋ।

ਬੱਸ ਰਾਹੀਂ ਪਾਣੀਪਤ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਈਵੇਅ 1 'ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਕਸਬਿਆਂ ਲਈ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬੱਸ ਕਨੈਕਸ਼ਨ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਰੋਡਵੇਜ਼ ਦੀਆਂ ਵੋਲਵੋ ਬੱਸਾਂ ਪਾਣੀਪਤ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਰਿਆਣਾ ਬੱਸ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਲਈ: 0180-2646544 ਡਾਇਲ ਕਰੋ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਜਾਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਹਰਿਆਣਾ ਵੋਲਵੋ ਬੁਕਿੰਗ ਲਈ, www.hartrans.gov.in/online/index.asp 'ਤੇ ਲੌਗ ਆਨ ਕਰੋ। [22]

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ "Panipat City".
  2. ↑ "Panipat City Population Census 2011". panipat.gov.in/.
  3. ↑ "India", Wikipedia (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ), 2021-07-18, retrieved 2021-07-19
  4. ↑ "Panipat, the global centre for recycling textiles, is fading". The Economist. 7 September 2017.
  5. ↑ CPCB, New Delhi (December 2009). Comprehensive Environmental Assessment of Industrial Clusters. Delhi: Central Pollution Control Board Ministry of Environment and Forests. p. 25. Retrieved 16 September 2021.
  6. ↑ "Geographical Status | Panipat, Haryana | India" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2021-07-19.
  7. ↑ Richards, John F., ed. (1995) [1993]. The Mughal Empire. The New Cambridge History of India (7th ed.). Cambridge University Press. p. 13. ISBN 9780521566032. Retrieved 2013-05-29.
  8. ↑ Kolff, Dirk H. A. (2002). Naukar, Rajput, and Sepoy: The Ethnohistory of the Military Labour Market of Hindustan, 1450-1850. Cambridge University Press. p. 163. ISBN 9780521523059. Retrieved 2013-05-29.
  9. ↑ 9.0 9.1 Abdul Quadir Badayuni, Muntkhib-ul-Tawarikh, Volume 1, page 6
  10. ↑ Abu'l-Fazl ibn Mubarak; Jarrett, Henry Sullivan (translator) (1891). The Ain-i-Akbari. Calcutta: Asiatic Society of Bengal. p. 285. Retrieved 21 January 2021. {{cite book}}: |first2= has generic name (help)
  11. ↑ "The Third Battle of Panipat changed the power equation in India: Here's how". India Today. January 14, 2017.
  12. ↑ "Maps, Weather, and Airports for Panipat, India". www.fallingrain.com.
  13. ↑ Chandra, Satish (2004). Medieval India: From Sultanate To The Mughals: Part I: Delhi Sultanate (1206-1526). Har-Anand Publications. pp. 91–93. ISBN 9788124110669.
  14. ↑ George Bruce Malleson (2001). Akbar and the rise of the Mughal Empire. Genesis Publishing Pvt. Ltd. p. 71. ISBN 9788177551785.
  15. ↑ "Tomb of Ibrahim Lodi". Archived from the original on 14 May 2008.
  16. ↑ "Ibrahim Lodhi's Tomb in Panipat India". www.india9.com.
  17. ↑ The tale of the missing Lodi tomb The Hindu, 4 Jul 2005.
  18. ↑ "The Indian Army and the 'Panipat Syndrome'". 30 March 2008.
  19. ↑ "Raja Mandala: Breaking the Panipat syndrome". 4 October 2016.
  20. ↑ "Why India suffers from the Panipat Syndrome".
  21. ↑ "Indian Defence Philosophy: A 'no-win' Concept".
  22. ↑ "connectivity".

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

ਸੋਧੋ
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਪਾਣੀਪਤ&oldid=704876" ਤੋਂ ਲਿਆ