ਲੋਕ ਸਭਾ

ਲੋਕ ਸਭਾ, ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦਾ ਹੇਠਲਾ ਸਦਨ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦਾ ਉਪਰਲਾ ਸਦਨ ਰਾਜ ਸਭਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਸਰਬ ਬਾਲਗ ਵੋਟ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਤੱਖ ਚੋਣ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਗਠਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਮੈਬਰਾਂ ਦੀ ਅਧਿਕਤਮ ਗਿਣਤੀ 552 ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ 530 ਮੈਂਬਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਅਤੇ 20 ਮੈਂਬਰ ਤੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਦਨ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੀ ਤਰਜਮਾਨੀ ਨਾ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜੇਕਰ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਐਂਗਲੋ ਇੰਡੀਅਨ ਸਮੁਦਾਏ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਲਈ ਨਾਮਜਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਲ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਇੱਕ ਰਾਜ ਨੂੰ ਅਲਾਟ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਵਹਾਰਕ ਅਨੁਪਾਤ ਹੋਵੇ, ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿੱਚ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਲਾਟ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਤਰਜਮਾਨੀ, ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹੈ।

ਲੋਕ ਸਭਾ
16ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ
ਕਿਸਮ
ਕਿਸਮ	ਹੇਠਲਾ ਸਦਨ of the ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਸਦ
ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ
ਸਪੀਕਰ	ਸੁਮਿਤਰਾ ਮਹਾਜਨ, ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ
ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ	ਐਮ. ਥੰਬੀਦੁਰਈ, ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਅੰਨਾ ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕੜਗਮ
ਸਦਨ ਦਾ ਆਗੂ	ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ, ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ
ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਆਗੂ	ਖਾਲੀ
ਬਣਤਰ
ਸੀਟਾਂ	545 (543 ਜੇਤੂ + 2 ਨਾਮਜਦ)
ਸਿਆਸੀ ਗਰੁੱਪ	ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (335)      ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ      ਤੇਲਗੂ ਦੇਸਮ ਪਾਰਟੀ ਹੋਰ ਪਾਰਟੀਆਂ ਸ਼ਿਵ ਸੇਨਾ ਲੋਕ ਜਨਸ਼ਕਤੀ ਪਾਰਟੀ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਲੋਕ ਸਮਤਾ ਪਾਰਟੀ ਆਪਣਾ ਦਲ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ (206)      ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ      ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਅੰਨਾ ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਮੁਨੇਤਰ ਕੜਗਮ      ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ      ਖੱਬਾ ਫਰੰਟ      ਬਿੱਜੂ ਜਨਤਾ ਦਲ      ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ਹੋਰ ਪਾਰਟੀਅਾਂ
ਚੋਣਾਂ
ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ	First past the post
ਆਖਰੀ ਚੋਣਾਂ	ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2014
ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ
Lok Sabha Chambers, Sansad Bhavan, Sansad Marg, New Delhi
ਵੈੱਬਸਾਈਟ
loksabha.gov.in

ਜਿੱਥੇ ਦੱਖਣ ਦੇ ਚਾਰ ਰਾਜਾਂ, ਤਮਿਲਨਾਡੁ, ਆਂਧ੍ਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ ਸਿਰਫ 21 % ਹੈ, ਨੂੰ 129 ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਅਲਾਟ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ , ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਜਨਸੰਖਿਆ ਵਾਲੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ੀ ਰਾਜ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਬਿਹਾਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ 25.1 % ਹੈ ਦੇ ਖਾਤੇ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ 120 ਸੀਟਾਂ ਹੀ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਐਂਗਲੋ - ਭਾਰਤੀ ਸਮੁਦਾਏ ਦੇ ਦੋ ਨਾਮਜਦ ਮੈਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਕੇ, ਸਦਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 545 ਹੈ ।

ਕਾਰਜਕਾਲ

ਜੇਕਰ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੰਗ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਬੈਠਕ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੱਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਭੰਗ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਜੇਕਰ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਕਨੂੰਨ ਮੁਤਾਬਕ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ , ਜਦੋਂ ਕਿ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।

ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਘੰਟੇ

ਪ੍ਰਧਾਨ

ਲੋਕ ਸਭਾ ਆਪਣੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਮੈਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਦੀ ਹੈ । ਕਾਰਜ ਸੰਚਾਲਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਚੋਣ ਵੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਮੈਂਬਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜ ਸੰਚਾਲਨ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ

ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਨੂੰ 28 ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ 7 ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੈ : -

ਵੰਡ	ਕਿਸਮ	ਨਿਰਵਾਚਨ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
ਅੰਡੇਮਾਨ ਨਿਕੋਬਾਰ ਦੀਪ ਸਮੂਹ	ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	1
ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	ਰਾਜ	42
ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	ਰਾਜ	2
ਅਸਮ	ਰਾਜ	14
ਬਿਹਾਰ	ਰਾਜ	40
ਚੰਡੀਗੜ	ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	1
ਛੱਤੀਸਗੜ	ਰਾਜ	11
ਦਾਦਰਾ ਅਤੇ ਨਗਰ ਹਵੇਲੀ	ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	1
ਦਮਨ ਅਤੇ ਦੀਵ	ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	1
ਦਿੱਲੀ	ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	7
ਗੋਵਾ	ਰਾਜ	2
ਗੁਜਰਾਤ	ਰਾਜ	26
ਹਰਿਆਣਾ	ਰਾਜ	10
ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	ਰਾਜ	4
ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ	ਰਾਜ	6
ਝਾਰਖੰਡ	ਰਾਜ	14
ਕਰਨਾਟਕ	ਰਾਜ	28
ਕੇਰਲ	ਰਾਜ	20
ਲਕਸ਼ਦਵੀਪ	ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	1
ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	ਰਾਜ	29
ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ	ਰਾਜ	48
ਮਣਿਪੁਰ	ਰਾਜ	2
ਮੇਘਾਲਏ	ਰਾਜ	2
ਮਿਜੋਰਮ	ਰਾਜ	1
ਨਾਗਾਲੈਂਡ	ਰਾਜ	1
ਉੜੀਸਾ	ਰਾਜ	21
ਪਾਂਡੀਚਰੀ	ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	1
ਪੰਜਾਬ	ਰਾਜ	13
ਰਾਜਸਥਾਨ	ਰਾਜ	25
ਸਿੱਕੀਮ	ਰਾਜ	1
ਤਮਿਲ ਨਾਡੁ	ਰਾਜ	39
ਤਰੀਪੁਰਾ	ਰਾਜ	2
ਉਤਰਾਖੰਡ	ਰਾਜ	5
ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼	ਰਾਜ	80
ਪੱਛਮ ਬੰਗਾਲ	ਰਾਜ	42