ਫਜ਼ਲ ਇਲਾਹੀ ਚੌਧਰੀ
ਫਜ਼ਲ ਇਲਾਹੀ ਚੌਧਰੀ ( Urdu: فضل الہی چودھری ; 1 ਜਨਵਰੀ 1904 [1] – 2 ਜੂਨ 1982) ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸੀ। ਉਹ 1973 ਤੋਂ 1978 ਤੱਕ, [2] [3] ਚੀਫ਼ ਆਫ਼ ਆਰਮੀ ਸਟਾਫ਼ ਜਨਰਲ ਜ਼ਿਆ-ਉਲ-ਹੱਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ।ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਿਹਾ [4] ਉਸਨੇ 1965 ਤੋਂ 1969 ਤੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ 1972 ਤੋਂ 1973 ਤੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦੇ ਅੱਠਵੇਂ ਸਪੀਕਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਫਜ਼ਲ ਇਲਾਹੀ ਚੌਧਰੀ ਦਾ ਜਨਮ 1 ਜਨਵਰੀ 1904 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਗੁੱਜਰ ਪਰਿਵਾਰ [5] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਖਾਰੀਆਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮਰਾਲਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ 1920 ਵਿੱਚ ਵੱਕਾਰੀ ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ, [6] ਅਤੇ 1924 ਵਿੱਚ ਸਿਵਲ ਲਾਅ ਵਿੱਚ ਐਲਐਲਬੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਧਰੀ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪੋਸਟ-ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਿਆ। ਚੌਧਰੀ ਨੇ 1925 ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ ਅਤੇ 1927 ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਐਡਵਾਂਸਡ ਐਲਐਲਐਮ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।
ਆਪਣੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਸਿਵਲ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀਆਂ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਾਅ ਫਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਾਪਸ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਸਿਆਸੀ ਕੈਰੀਅਰ
ਸੋਧੋਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ (1942-1956)
ਸੋਧੋ1930 ਵਿੱਚ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਲੈਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਬੋਰਡ ਲਈ 1930 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨਿਰਵਿਰੋਧ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। [7] ਉਹ 1942 ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। 1945 ਵਿੱਚ ਉਹ ਗੁਜਰਾਤ ਤੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀ ਟਿਕਟ 'ਤੇ 1946 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਸੂਬਾਈ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ ਸੰਸਦੀ ਸਕੱਤਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਲਿਆਕਤ ਅਲੀ ਖਾਨ ਦੀ ਕੈਬਨਿਟ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਹ 1951 ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। [8] 1951 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੀ ਟਿਕਟ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1952 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ।
ਸਪੀਕਰ ਅਤੇ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ (1956-1972)
ਸੋਧੋ1956 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਸੈਂਬਲੀ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਚੌਧਰੀ ਨੇ 20 ਮਈ 1956 ਤੋਂ 7 ਅਕਤੂਬਰ 1958 ਤੱਕ ਪੱਛਮੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸਪੀਕਰ ਰਿਹਾ। 1962 ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਯੂਬ ਖਾਨ ਨੇ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਨੂੰ ਸੰਸਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬੇ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਸਦਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਉਪਨੇਤਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਚੌਧਰੀ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਗਿਆ, ਅਤੇ 1965 ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ 1969 ਤੱਕ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਰਿਹਾ।
ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਟਿਕਟ 'ਤੇ 1970 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1972 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਸਪੀਕਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। [9] ਅੰਤ ਉਹ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ (1973-1978)
ਸੋਧੋਉਸਨੇ 1973 ਦੀਆਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੋਣਾਂ NAP ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖਾਨ ਅਮੀਰਜ਼ਾਦਾ ਖ਼ਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜੀਆਂ, ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ (ਖ਼ਾਨ ਦੀਆਂ 45 ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਉਸਨੂੰ 139 ਵੋਟਾਂ ਮਿਲ਼ੀਆਂ)। [10] ਉਦੋਂ ਪੀਪੀਪੀ ਮੁਖੀ ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ। ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸਨ।
ਚੌਧਰੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਾਮ ਮਾਤਰ ਮੁੱਖੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲ਼ਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਗੱਲ 1973 ਦੇ ਨਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ, ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਰਹੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ਼ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਫੇਅਰ ਪਲੇ - ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਨੂੰ ਸੱਤਾ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਕੋਡ ਨਾਂ - ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਧਰੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਫੌਜ ਨਾਲ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਸੰਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਫੌਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਜੁਆਇੰਟ ਚੀਫਸ ਆਫ ਸਟਾਫ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ [7] । 16 ਸਤੰਬਰ 1978 ਨੂੰ, ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਚਾਰਜ ਸੱਤਾਧਾਰੀ ਫੌਜੀ ਜਨਰਲ ਜ਼ਿਆ-ਉਲ-ਹੱਕ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਚੀਫ਼ ਮਾਰਸ਼ਲ ਲਾਅ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਟਰ ਅਤੇ ਚੀਫ਼ ਆਫ਼ ਆਰਮੀ ਸਟਾਫ਼ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਛੇਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣਿਆ।
ਮੌਤ
ਸੋਧੋ2 ਜੂਨ 1982 ਨੂੰ 78 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਚੌਧਰੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ [11] [7]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000D-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑ "The Democratically Elected and the Military Presidents of Pakistan". Dunya News. Retrieved 8 April 2022.
- ↑ "Dr Alvi is third Pak president to assume charge at the age of 69". www.thenews.com.pk (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 8 April 2022.
- ↑ "The Democratically Elected and the Military Presidents of Pakistan". Dunya News. Retrieved 8 April 2022.
- ↑ "Former president Fazal Ilahi remembered". Pakistan Today. 2 June 2012. Retrieved 23 April 2016.
- ↑ "Tareekh e Pakistan - Deat of Fazal Elahi Choudhry (فضل الٰہی چوہدری کی وفات) | Online History Of Pakistan". www.tareekhepakistan.com. Archived from the original on 7 ਮਾਰਚ 2022. Retrieved 8 April 2022.
- ↑ 7.0 7.1 7.2 "Former Pakistani President Chaudhry Fazal Elahi died Tuesday of..." UPI (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 8 April 2022.
- ↑ "Fazal Ilahi Chaudhry | The Asian Age Online, Bangladesh". The Asian Age (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 8 April 2022.
- ↑ "National Assembly of Pakistan". na.gov.pk. Retrieved 8 April 2022.
- ↑ "New President of Pakistan Named in Government Shift". The New York Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 11 August 1973. ISSN 0362-4331. Retrieved 8 April 2022.
- ↑ Upi (2 June 1982). "Fazal Elahi Dies at 78; Pakistani Ex-President". The New York Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). ISSN 0362-4331. Retrieved 8 April 2022.