ਬਸੰਤ (ਮੌਸਮ)
ਵਸੰਤ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ' ਬਸੰਤ ' ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਸੰਤ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਰਤੀ ਬਸੰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।[1] ਵਸੰਤ ਰੁੱਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ( Sanskrit ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ), ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ ਬਸੰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ, ਹਿੰਦੂ ਮਹੀਨੇ ਮਾਘ (ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਰੀ) ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਦਿਨ (ਪੰਚਮੀ) ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੂਲ ਸੋਧੋ
ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਵਸੰਤ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਬਸੰਤ । ਪੰਚਮੀ ਸ਼ੁਕਲ ਪੱਖ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਦਿਨ ਹੈ, ਮਾਘ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹੀਨੇ (ਜਨਵਰੀ - ਫਰਵਰੀ) ਵਿੱਚ ਮੋਮ ਦੇ ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ ਪੰਦਰਵਾੜਾ। ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ, ਜੋ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਦੇਵੀ ਸਰਸਵਤੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਦੀ ਦੀ ਦੇਵੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਪਾਣੀ ਹਿਮਾਲਿਆ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਯਮੁਨਾ (ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ) ਦੇ ਸੰਗਮ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪ੍ਰਯਾਗ ਵਿਖੇ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਰਸਵਤੀ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਵਿੱਦਿਆ ਦੀ ਦੇਵੀ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਵਚ (ਸ਼ਬਦ), ਭਜਨ, ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਦੌਲਤ ਨਾਲ ਅਸੀਸ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।[2][3] ਇਸ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਸਕੂਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਭ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ, ਵੇਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਸਰਸਵਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਚਿੱਟੇ ਮੋਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰਿਆ ਇੱਕ ਚਿੱਟੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪਾਣੀ ਦੇ ਇੱਕ ਚੌੜੇ ਹਿੱਸੇ ( ਨੇਲੁਹਿਨੀ ) ਵਿੱਚ ਖਿੜਦੇ ਇੱਕ ਚਿੱਟੇ ਕਮਲ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਇੱਕ ਵੀਣਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਸਿਤਾਰ ਵਰਗਾ ਇੱਕ ਤਾਰ ਵਾਲਾ ਸਾਜ਼। ਕਿਸੇ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਬਲੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਰਸਵਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ,
- "ਹੇ ਮਾਂ ਸਰਸਵਤੀ, ਮੇਰੇ ਮਨ ਦਾ ਹਨੇਰਾ (ਅਗਿਆਨਤਾ) ਦੂਰ ਕਰੋ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੋ।"
ਭਾਰਤ ਸੋਧੋ
ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਵਸੰਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਛੁੱਟੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਪਣੇ ਪੂਜਾ ਸਥਾਨ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਅਤੇ ਤਿਆਰੀ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਜਸ਼ਨ ਤੋਂ ਕੁਝ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ, ਸਕੂਲ ਸੰਗੀਤ, ਵਾਦ-ਵਿਵਾਦ, ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਲਾਨਾ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਦੇ ਦਿਨ ਇਨਾਮ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲ ਸਰਸਵਤੀ ਪੂਜਾ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਮਾਪੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਹਿੰਦੂ ਤਿਉਹਾਰ ਸੋਧੋ
ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ[4] ਦਿਨ, ਹਰ ਕੋਈ ਨਹਾਉਣ ਲਈ ਜਲਦੀ ਉੱਠਦਾ ਹੈ, ਪੀਲੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਮੱਥੇ ਨੂੰ ਹਲਦੀ ਦੇ ਪੀਲੇ ( ਤਿਲਕ ) ਨਾਲ ਸਜਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇਵਤਾ, ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਤਾਬਾਂ, ਲੇਖ, ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਯੰਤਰ, ਕਲਾ ਦੇ ਸੰਦ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਅਤੇ ਬਾਂਸ ਦੀਆਂ ਰੂੰਆਂ, ਦੇਵੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਉਸ ਦਾ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿਆਹੀ ਬਿਨਾਂ ਉਬਾਲੇ ਦੁੱਧ ਦੇ ਪਾਣੀ, ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਚਮਕ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਐਵਰੋ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਭ ਹੈ, ਪਰ ਹਰ ਕੋਈ ਦੇਵੀ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਮ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੂਫੀ ਤਿਉਹਾਰ ਸੋਧੋ
ਸੂਫ਼ੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਤਿਉਹਾਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਤੱਕ, ਬਸੰਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੂਫੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤਿਉਹਾਰ ਸੀ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਨਿਜ਼ਾਮ ਔਲੀਆ ਕੀ ਬਸੰਤ, ਖਵਾਜਾ ਬਖਤਿਆਰ ਕਾਕੀ ਕੀ ਬਸੰਤ, ਖੁਸਰੋ ਕੀ ਬਸੰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡ ਹਨ; ਇਨ੍ਹਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੂਫੀ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ (1253-1325) ਅਤੇ ਨਿਜ਼ਾਮੂਦੀਨ ਔਲੀਆ ਨੇ ਬਸੰਤ (ਤਿਉਹਾਰ) ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ।[5] ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸੂਫ਼ੀ-ਕਵੀ ਖੁਸਰੋ ਨੇ ਵਸੰਤ ਬਾਰੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ:
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਸੋਧੋ
ਬੰਗਾਲੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਬੰਗਲਾ ਮਹੀਨੇ ਫਾਲਗੁਨ ਦੇ ਬਸੰਤ (ਬੋਸ਼ੋਂਤੋ) ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਦਿਨ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼[6] ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਜਲੂਸਾਂ, ਮੇਲਿਆਂ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ, ਪਹੇਲਾ ਦਾ ਅਰਥ 'ਪਹਿਲਾ' ਹੈ ਅਤੇ 'ਫਾਲਗੁਨ' ਬੰਗਾਲੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਗਿਆਰਵਾਂ ਮਹੀਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਰੰਗੀਨ ਜਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਔਰਤਾਂ ਇਸ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਪੀਲੀਆਂ ਸਾੜੀਆਂ ਪਹਿਨਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਜਸ਼ਨ ਬੋਸ਼ੋਂਤੋ ਉਤਸ਼ੋਬ ( ਬੰਗਾਲੀ: বসন্ত উৎসব ਵਜੋਂ ਵੀ ਹੈ ; ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ ).
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸੋਧੋ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਜਸ਼ਨ-ਏ-ਬਹਾਰਾਂ ( ਉਰਦੂ ) ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਸੰਤ ਲਾਹੌਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਹੈ,[7][8] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦ "ਬਸੰਤ" ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਲਾਨਾ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਤੰਗ ਨਿਰਮਾਤਾ ਫਰਵਰੀ ਜਾਂ ਮਾਰਚ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਬਸੰਤ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪਤੰਗ ਉਡਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਬਸੰਤ ਮੇਲਾ, ਲਾਹੌਰ ਸੋਧੋ
ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੇਲੇ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਇੱਕ ਮੇਲਾ ਹਕੀਕਤ ਰਾਏ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਾਲੂ ਰਾਮ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ।[9] ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੇਲੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ[10] ਅਜਿਹੇ ਮੇਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਉਸਨੇ ਸੂਫੀ ਦਰਗਾਹਾਂ ਤੇ ਵੀ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ।[11]
ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਸੋਧੋ
ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਸੋਧੋ
ਪੰਜਾਬ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਬਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਸਬਿਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ, ਵਸੰਤ ਪੰਚਮੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਮੌਸਮੀ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਪਤੰਗਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖ ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਰ੍ਹੋਂ ਦੇ ਖੇਤ ਸਾਰੇ ਪੇਂਡੂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰੰਗੀਨ ਨਜ਼ਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਇ ਬਸੰਤ ਪਾਲਾ ਉਦੰਤ ਵਾਕੰਸ਼ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, "ਬਸੰਤ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਰਦੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅਲਵਿਦਾ"।[12][13]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ ਸੋਧੋ
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ www.wisdomlib.org (2014-08-03). "Vasanta, Vasantā, Vasamta: 32 definitions". www.wisdomlib.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2022-10-11.
- ↑ "Hindu festivals." Archived 3 March 2016 at the Wayback Machine. Hindu kids website
- ↑ "Basant Pachami." Archived 4 March 2016 at the Wayback Machine. India site website.
- ↑ "बसंत पंचमी (Basant Panchami) के बारे में विस्तारपूर्वक जानकारी - One Hindu Dharma". One Hindu Dharma (in ਹਿੰਦੀ). onehindudharma.org. 19 January 2022. Retrieved 19 January 2022.
- ↑ Blum S. and Neuman D. M. "Ethnomusicology and modern music history." University of Illinois Press 1993.
- ↑ "Pohela Falgun celebrated". The Daily Star. 14 February 2011. Archived from the original on 4 ਮਾਰਚ 2016. Retrieved 23 ਫ਼ਰਵਰੀ 2023.
- ↑ "Basant." Daily Times 15 March 2009.
- ↑ "Pakistan's Basant festival." Things Asian photoessay.
- ↑ Nijjar B. S. Punjab under the later Mughals. Patyala p279.
- ↑ Camille Mirepoix (1967) Now Pakistan
- ↑ Ansari, Shahab (26 March 2011) The News Festival of Lights kicks off
- ↑ "Punjab fairs." Web India 123.
- ↑ "Basant muse colours itself in diverse hues." The Times of India 20 January 2010.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ਸੋਧੋ
- "ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਬਸੰਤ ਤਿਉਹਾਰ." ਸੀਸੀ ਇੰਡੀਆ।
- "ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਨ, ਬਸੰਤ." Archived 2019-04-01 at the Wayback Machine. ਚਪਾਤੀ ਰਹੱਸ ਵੈਬਸਾਈਟ
- "ਬਸੰਤ 2007, ਲਾਹੌਰ।" Wired.com ਵੈੱਬਸਾਈਟ.