ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਮਨੁੱਖੀ ਖੁਫੀਆ

ਮਨੁੱਖੀ ਸੂਝ ਬੂਝ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਬੌਧਿਕ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਬੋਧਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਜਾਗਰੂਕਤਾ।[1] ਸਵੈ-ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ।

ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ, ਇਨਸਾਨ ਸਿੱਖਣ, ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ, ਸਮਝਣ, ਤਰਕ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਤਰਕ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ, ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ, ਨਵੀਨਤਾ, ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੱਲ ਕਰਨ, ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ, ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ

ਸੋਧੋ

ਖੁਫੀਆ ਟੈਸਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਮਾਪਿਆ ਵਜੋਂ, ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਉਪਯੋਗੀ ਧਾਰਣਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਢੁੱਕਵੇਂ ਰੂਪਾਂ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਦੁਰਘਟਨਾ, ਤਨਖਾਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਹਿਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ।[2]

ਸਿੱਖਿਆ

ਬੁੱਧੀ ਤੇ 2018 ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਮੈਟਾਸਟੂਡੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਖਿਆ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ “ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਿਰੰਤਰ, ਮਜ਼ਬੂਤ, ਅਤੇ ਟਿਕਾ ਵਿਧੀ” ਜਾਪਦੀ ਹੈ।[3]

ਮਾਇਓਪੀਆ

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਆਈ ਕਿਯੂ ਅਤੇ ਮਾਇਓਪੀਆ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ।[4] ਕੁਝ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸੰਬੰਧ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਲੋਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਨ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਲੋਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੈਨੇਟਿਕ ਲਿੰਕ ਮੌਜੂਦ ਹੈ।[5]

ਬੁੱਢਾਪਾ

ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਬੁਢਾਪਾ ਗਿਆਨ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਰਾਸ-ਵਿਭਾਗੀ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ, 20 ਤੋਂ 50 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਜ਼ੈੱਡ-ਸਕੋਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਗਿਆਨ-ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ, ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਦੀ ਗਤੀ, ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਮੈਮੋਰੀ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੈਮੋਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[6]

ਵੰਸ - ਕਣ

ਮਨੁੱਖੀ ਡੀਐਨਏ ਵਿਚਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਿੰਗਲ-ਨਿਯੂਕਲੀਓਟਾਈਡ ਪੌਲੀਮੋਰਫਿਜ਼ਮ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।[7]

ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ, ਮਨੁੱਖੀ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਆਈਕਿਯੂ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਈਕਿਯੂ ਟੈਸਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਈਕਿਯੂ ਟੈਸਟ ਦੇ ਆਲੋਚਕ ਹਨ ਜੋ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਆਈਕਿਯੂ ਟੈਸਟ ਸਕੋਰਾਂ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ 'ਤੇ ਵਿਵਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਜਾਂ ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਕੁਝ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਹ ਬਹਿਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਈਕਿਯੂ ਤੇ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਨੂੰ ਅਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ। ਇਕੱਲੇ ਟੈਸਟ ਅੰਕ ਮਾਨਸਿਕ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਨਾ ਹੈ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਲਿੰਡਾ ਐਸ ਗੋਟਫ੍ਰੈਡਸਨ (2006) ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਲਈ ਆਈਕਿਯੂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ (ਸ਼ਮਿਟ ਐਂਡ ਹੰਟਰ, 2004 ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਵੇਖੋ)। ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਈਕਿਯੂ ਕਈ ਹੋਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਜਾਂ ਸੰਬੰਧ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਗੈਰ-ਜੀ ਬੁੱਧੀ ਲਈ ਅਨੁਭਵੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ ਜਾਂ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਹੈ।[8]

ਕਈ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

ਹਾਵਰਡ ਗਾਰਡਨਰ ਦਾ ਮਲਟੀਪਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਧਾਰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਅਤੇ ਬਾਲਗਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀਆਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਖੌਤੀ " ਸੇਵੈਂਟਸ " ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ), ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਮਾਹਰਾਂ ਅਤੇ ਵਰਚੁਓਸੋਸ, ਅਤੇ ਦੇ ਅਧਿਐਨਾਂ' ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀ। ਗਾਰਡਨਰ ਨੇ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਮਨ (1983) ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਫਰੇਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਸੱਤ ਵੱਖ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਰਣਨ ਖੁਫੀਆ-ਲਾਜ਼ੀਕਲ-ਗਣਿਤ, ਭਾਸ਼ਾਈ, ਵੱਖਰੇ, ਸੰਗੀਤ, ਕਿਨੈਸਟੈਟਿਕ, ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ। ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਸੰਸਕਰਣ ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਦੋ ਹੋਰ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਸੂਝ-ਬੂਝੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ - ਕੁਦਰਤਵਾਦੀ ਅਤੇ ਹੋਂਦ ਦੀ ਬੁੱਧੀ। ਉਹ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਈਕੋਮੈਟ੍ਰਿਕ (ਆਈਕਿਯੂ) ਟੈਸਟ ਸਿਰਫ ਭਾਸ਼ਾਈ ਅਤੇ ਤਰਕਪੂਰਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਕੁਝ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਗਾਰਡਨਰ ਦੇ ਥਿਊਰੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਲੋਚਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਦੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇਖ, ਗਾਰਡਨਰਜ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਅਧੀਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਹੈ ਹੈ ਨਿਰਪੱਖ।[9] ਹੋਰ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਲਾੱਕ, 2005) ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖਾਸ ਢੰਗਾਂ (ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਐਪਟੀਟਿਯੂਡ ਥਿਯੂਰੀ) ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣਾ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ - ਨਾ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਕ — ਏਜੰਡੇ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਮਰੱਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸਹੀ ਅਤੇ ਸਾਰਥਕ ਅੰਤਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਦੀ ਕਦਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਹੈ। ਸਮਿੱਟ ਐਂਡ ਹੰਟਰ (2004) ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਮਾਨਸਿਕ ਯੋਗਤਾ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਉੱਪਰ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਯੋਗਤਾ, ਜਾਂ "ਜੀ", ਨੂੰ ਅਨੁਭਵੀ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ. ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਜੇਰੋਮ ਬਰੂਨਰ ਗਾਰਡਨਰ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋਏ ਕਿ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ "ਉਪਯੋਗੀ ਕਲਪਨਾ" ਸਨ, ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਦੱਸੀਆਂ ਕਿ "ਉਸਦੀ ਪਹੁੰਚ ਮਾਨਸਿਕ ਜਾਂਚਕਰਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਘਾਟ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਖੁਸ਼ ਹੋਣ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹੈ।"[10]

ਹਾਵਰਡ ਗਾਰਡਨਰ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਸੱਤ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਇਸ ਤਰਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ:[11]

  • ਭਾਸ਼ਾਈ ਸੂਝ-ਬੂਝ: ਭਾਸ਼ਾਈ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਉੱਚ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਲਈ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦੋਵਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
  • ਲਾਜ਼ੀਕਲ-ਗਣਿਤ ਦੀ ਬੁੱਧੀ: ਇਹ ਲਾਜ਼ੀਕਲ ਅਤੇ ਗਣਿਤ ਦੀਆਂ ਕਾਬਲੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
  • ਸਥਾਨਕ ਬੁੱਧੀ: ਸਥਾਨਿਕ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਮਾਨਸਿਕ ਨਮੂਨਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਉਸ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਚਲਾਉਣ ਅਤੇ ਚਲਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਦੀ।
  • ਸੰਗੀਤਕ ਬੁੱਧੀ: ਸੰਗੀਤਕ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਕੋਲ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਉੱਚਾਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।
  • ਸਰੀਰਕ-ਕਿਨੈਸਟੈਟਿਕ ਬੁੱਧੀ: ਕਿਸੇ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ, ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਜਾਂ ਫੈਸ਼ਨ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਯੋਗਤਾ। ਇਸ ਬੁੱਧੀ ਵਿੱਚ ਹੋਣਹਾਰ ਲੋਕ ਚੰਗੇ ਡਾਂਸਰ, ਐਥਲੀਟ, ਸਰਜਨ, ਕਾਰੀਗਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
  • ਆਪਸੀ ਸਮਝਦਾਰੀ: ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਵੇਖਣ ਦੀ, ਜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਮਦਰਦੀ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਝਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ। ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਅਧਿਆਪਕ, ਰਾਜਨੇਤਾ, ਕਲੀਨਸ਼ੀਅਨ, ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ, ਆਦਿ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਖਤ ਪਰਸਪਰ ਅੰਤਰਮੁਖੀ ਬੁੱਧੀ ਇੱਕ ਸੰਪਤੀ ਹੋਵੇਗੀ।
  • ਇੰਟਰਾਪਰਸੋਨਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ: ਇਹ ਇੱਕ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਇੱਕ ਸਹੀ, ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਨਮੂਨਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਸ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ।

ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਤਿਕੋਣੀ ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

ਰਾਬਰਟ ਸਟਰਨਬਰਗ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਵਿਭਿੰਨ ਜਾਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬੌਧਿਕ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ ਵੇਰਵੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਤਿਕੋਣੀ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ।[12] ਟ੍ਰਾਈਅਰਚਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪਹਿਲੂਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਬੁੱਧੀ ਮਾਨਸਿਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਤਮਕ ਬੁੱਧੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਲਗਭਗ ਹੈ, ਪਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ, ਨਾਵਲ ਹੈ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਕਾਰਜ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਵੈਚਾਲਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਇੱਕ ਸਮਾਜਕ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਮਿਲਿਓ ਵਿੱਚ ਬੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਫਿੱਟ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲਤਾ, ਚੋਣ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਟ੍ਰਾਈਅਰਚਿਕ ਸਿਧਾਂਤ ਆਮ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਕਾਰਕ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਹਿਸ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ; ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਥਿਯੂਰੀ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਆਮ ਬੁੱਧੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਤਿੰਨੋਂ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹੀ ਬੌਧਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਪੂਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਟ੍ਰਾਈਅਰਚਿਕ ਥਿਯੂਰੀ ਨੂੰ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸਟਰਨਬਰਗ ਦੁਆਰਾ ਥਿਯੂਰੀ ਆਫ਼ ਸਫਲਤਾਪੂਰਣ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[13][14] ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਹੁਣ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਦੇ ਆਪਣੇ (ਮੁਹਾਵਰੇਦਾਰ) ਮਿਆਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਦੇ ਸਮਾਜਕ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਮੁਲਾਂਕਣ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਫਲਤਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ, ਰਚਨਾਤਮਕ ਅਤੇ ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਸੰਯੋਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪਹਿਲੂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਹੁਨਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਤੱਤ ਸਨ: ਕਿਸੇ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਅਨੁਕੂਲ, ਆਕਾਰ, ਅਤੇ ਚੁਣਨਾ।।ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਵਰਤਣ ਵਾਲੇ ਢੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀਆਂ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਦੀ ਭਰਪਾਈ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।

ਸਟਰਨਬਰਗ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਵਿਗਿਆਨਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।[15][16][17][18]

ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਪਾਸ ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

ਏਆਰ ਲੂਰੀਆ (1966)[19] ਅਧਾਰ ਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਰੂਪਾਂਤਰਣ, ਅਤੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਨਿਯੂਰੋਇਮੈਜਿੰਗ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਸਹਿਯੋਗੀ, ਪਾਸ ਥਿਯੂਰੀ ਆਫ਼ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ[20] ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਬੋਧਤਾ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗਠਿਤ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਿਤ ਕਰਨ, ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਣ, ਅਤੇ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜਾ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਤਣਾਅ ਦੇ ਪੱਧਰ ਅਤੇ ਜਾਗਰੁਕਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਢੁੱਕਵੀਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਅਗਲੇ ਦੋ ਨੂੰ ਸਿਮਟਲ ਅਤੇ ਸਫਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਏਨਕੋਡਿੰਗ, ਟ੍ਰਾਂਸਫੋਰਮਿੰਗ, ਅਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਸਤੂਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਪੂਰੀ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਏਕੀਕਰਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਿਕੋਣ ਬਨਾਮ ਇੱਕ ਤਿਕੋਣ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਚੱਕਰ, ਜਾਂ 'ਨਾਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਸ਼ਾਵਰ ਕੀਤਾ ਸੀ' ਅਤੇ 'ਸ਼ਾਵਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਨਾਸ਼ਤਾ ਕੀਤਾ ਸੀ'। ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਤਰ. ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰੰਤਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਬਦਾਂ ਜਾਂ ਕ੍ਰਮਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਚਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਚਾਰ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜ ਹਨ। ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਅਗਲੇ ਹਿੱਸੇ, ਫਰੰਟਲ ਲੋਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹਜਨਕ ਫਰੰਟਲ ਲੋਬ ਅਤੇ ਕਾਰਟੈਕਸ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਕਾਰਜ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੈਰੀਟਲ ਲੋਬ ਵੀ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਦੀ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਪਿਛਲੇ ਭਾਗ ਜਾਂ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਿਮਟਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਓਸੀਪੀਟਲ ਅਤੇ ਪੈਰੀਟਲ ਲੋਬਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਫਰੰਟ-ਟੈਂਪੋਰਲ ਲੋਬਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਾਸ (ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ / ਧਿਆਨ / ਸਿਮਟਲ / ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ) ਸਿਧਾਂਤ ਦੋਵੇਂ ਲੂਰੀਆ (1966, 1973[21]), ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਬੋਧਵਾਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰਿਣੀ ਹਨ।[22]

ਪਾਈਜੇਟ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਨੀਓ-ਪਾਈਗਿਸ਼ੀਅਨ ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

ਪਾਈਜੇਟ ਦੇ ਬੋਧਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿੱਚ ਧਿਆਨ ਮਾਨਸਿਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਮਾਨਸਿਕ ਮਾਡਲਾਂ' ਤੇ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਜਿਵੇਂ ਇੱਕ ਬੱਚਾ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਹੀ ਮਾਡਲਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਨਾਲ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਇਕਾਈ ਦੀ ਸਥਾਈਤਾ ਜਿਥੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਚੀਜ਼ਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਵੇਖੀਆਂ, ਸੁਣੀਆਂ ਜਾਂ ਛੂਹ ਨਹੀਂ ਸਕਦੀਆਂ।

ਪਿਅਗੇਟ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਪੜਾਅ ਅਤੇ ਕਈ ਉਪ ਪੜਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਪੜਾਅ ਹਨ:

  • ਸੰਵੇਦੀ ਮੋਟਰ ਪੜਾਅ (ਜਨਮ -2ਸਾਲ);
  • ਪੂਰਵ-ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਪੜਾਅ (2ਸਾਲ-7ਸਾਲ);
  • ਠੋਸ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਪੜਾਅ (7ਸਾਲ-11ਸਾਲ); ਅਤੇ
  • ਰਸਮੀ ਕਾਰਜ ਪੜਾਅ (11 ਸਾਲ -16 ਸਾਲ)[23]

ਇਹਨਾਂ ਪੜਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਰੱਕੀ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਆਈਕਿਯੂ ਨਾਲ ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਨਹੀਂ।[24][25] ਪਾਈਜੇਟ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਮਰੱਥਾ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਗਤੀਵਿਧੀ ਵਜੋਂ ਸੰਕਲਪਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਪਾਈਜੇਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਧਿਐਨ ਦੋਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਵਿਤਕਰਾਤਮਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਅਧਿਐਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਰੱਖ ਕੇ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਮਿਠਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਫੈਲ ਗਈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਇਕੋ ਜਿਹੀਆਂ ਮਿਠਾਈਆਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨਾਲ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਉਸਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ, "2 ਸਾਲ, 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਅਤੇ 3 ਸਾਲ, 2 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਬੱਚੇ, ਦੋ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਬਜੈਕਟ ਦੀ ਅਨੁਸਾਰੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਖਾਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ; 3 ਸਾਲ, 2 ਮਹੀਨੇ ਅਤੇ 4 ਸਾਲ, 6 ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਉਹ ਲੰਬੇ ਕਤਾਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ "ਹੋਰ" ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ; 4 ਸਾਲ, 6 ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਫਿਰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ "।[26] ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਜੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਬੱਚਾ ਸ਼ਾਇਦ ਮੰਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਨਤੀਜੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਬੱਚੇ ਜੋ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਅਤੇ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਇਹ ਗੁਣ ਗੁਆ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ. ਇਹ ਗੁਣ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਰਣਨੀਤੀਆਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰਤਾ ਕਾਰਨ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ' ਤੇ ਗੁੰਮ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਵਧੇਰੇ ਕੈਂਡੀ ਨੂੰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕੈਂਡੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਉਲਟ ਸਥਿਤੀਆਂ ਲਈ ਅਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਕਾਰਨ।[23] ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਨਤੀਜੇ ਮਿਲ ਗਏ. ਪਹਿਲਾਂ, ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਵੇਕਸ਼ੀਲ ਯੋਗਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੋਧਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸਮਰੱਥਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਬੋਧਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਕੁਝ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰਜ ਦੀ ਬਣਤਰ ਕਿੰਨੀ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਖੋਜ ਇਹ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚੇ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਸਮਝ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਬੱਚਾ ਮਿਠਾਈਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਕੋਲ ਵਧੇਰੇ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸਮੁੱਚੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜੱਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਪਾਈਜੇਟ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਮਾਡਲ ਦੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮਰ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਸਤੂ ਸਥਾਈਤਾ, ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣਾ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਟੈਸਟਿੰਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (ਆਬਜੈਕਟ ਸਥਾਈਤਾ ਬਾਰੇ ਲੇਖ ਦੇਖੋ)। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਤੌਰ' ਤੇ ਪਰਖਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਿ ਮਾਨਸਿਕ ਮਾਡਲ ਟੈਸਟਿੰਗ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ।[27]

ਗਿਆਨ-ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਿਓ-ਪਾਈਗਿਸ਼ੀਅਨ ਸਿਧਾਂਤ ਪਾਈਜੇਟ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਵਰਗੇ ਕਾਰਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਗਤੀ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਮੈਮੋਰੀ, "ਹਾਇਪਰਸੈਨਗਨਟਿਵ" ਕਾਰਕ ਜਿਵੇਂ ਸਵੈ-ਨਿਗਰਾਨੀ, ਵਧੇਰੇ ਪੜਾਅ, ਅਤੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਕਿ ਤਰੱਕੀ ਕਿਵੇਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਵੱਖਰੇ ਡੋਮੇਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਥਾਨਿਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਕ।[28][29]

ਪੈਰੀਟੋ-ਫਰੰਟਲ ਏਕੀਕਰਣ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

37 ਨਿਯੂਰੋਇਮੈਜਿੰਗ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਜੰਗ ਅਤੇ ਹਾਇਰ (2007) ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਾਰ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਅਗਲੇ ਅਤੇ ਪੈਰੀਟਲ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕਿੰਨੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਵਿਵਾਦ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।[30] ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਨਿਯੂਰੋਇਮੇਜਿੰਗ ਅਤੇ ਜਖਮ ਅਧਿਐਨ ਸਿਧਾਂਤ ਨਾਲ ਆਮ ਸਹਿਮਤੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।[31][32][33] ਨਿਯੂਰੋ ਸਾਇੰਸ ਅਤੇ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੈਰੀਟੋ-ਫਰੰਟਲ ਏਕੀਕਰਣ ਸਿਧਾਂਤ ਮਨੁੱਖੀ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਅੰਤਰਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਪਲਬਧ ਵਿਆਖਿਆ ਹੈ।[34]

ਨਿਵੇਸ਼ ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

ਕੈਟਲ – ਹੌਰਨ – ਕੈਰਲ ਥਿਯੂਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਅਕਸਰ ਸੰਬੰਧਤ ਅਧਿਐਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਟੈਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਲ ਦੀ ਯੋਗਤਾ (ਜੀਐੱਫ) ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਸਮਰੱਥਾ (ਜੀਸੀ) ਦੇ ਉਪਾਅ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ; ਜਿਹੜੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[35] ਕੈਟੇਲ[36] ਦੁਆਰਾ 'ਨਿਵੇਸ਼ ਸਿਧਾਂਤ' ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨ (ਜੀਸੀ) ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਗਏ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅੰਤਰ ਅੰਤਰਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੀਐਫ ਦੇ' ਨਿਵੇਸ਼ 'ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖਣ ਦੇ ਹਰ ਪਹਿਲੂ ਵਿੱਚ ਤਰਲ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦੇ ਹਨ. ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ।[37] ਇਹ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਨਿਵੇਸ਼ ਸਿਧਾਂਤ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਗੁਣ 'ਅਸਲ' ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਆਈਕਿਯੂ ਟੈਸਟ 'ਤੇ ਅੰਕ ਨਹੀਂ।[38] ਸੰਗਠਨ ਵਿਚ, ਹੇਬ ਦੇ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਭਾਜਨ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ, ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਏ (ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਈਜ਼ਡ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦੇ ਸਮਾਨ ਤਰਲ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬੀ (ਤਜਰਬੇਕਾਰ) ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[39]

ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਸਿਧਾਂਤ (ਆਈਸੀਟੀ)

ਸੋਧੋ

ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਸਿਧਾਂਤ (ਵੁੱਡ ਐਂਡ ਐਂਗਲਰਟ, 2009 ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਸ਼ਬਦ)[40] ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਘੱਟ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵਧੇਰੇ ਵਿਧੀਵਤ ਤੌਰ ਤੇ, ਟੀਚਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ, ਮੁਆਵਜ਼ਾ ਦੇਣ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਦ੍ਰਿੜ ਅਤੇ ਪੂਰੀ (ਵਧੇਰੇ ਜ਼ਮੀਰਵਾਨ) ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਜਦਕਿ ਹੋਰ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਗੁਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਨਾ ਭੁੱਲੋ 'ਖੁਫੀਆ ਦੀ ਘਾਟ' ਲਈ / ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਫੈਕਟਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਹਾਰ ਜ਼ਮੀਰ ਤਰੱਕੀ ਕਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਬਣਤਰ ਜ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੋਧ ਕਾਬਲੀਅਤ ਦੀ ਤਾਕਤ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ।[41][42] ਸਿਧਾਂਤ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਕਾਰਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਗੁਣ ਜ਼ਮੀਰ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਬੁੱਧੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਲਟ ਕਾਰਣ ਸੰਬੰਧ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ;[43] ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਬੰਧ ਤਰਲ ਦੀ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ (ਜੀਐੱਫ) ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਰ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧੇਰੇ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੀਐੱਫ, ਜੀਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਓ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਦੋਂ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਗੁਣ ਵਿਕਸਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਈਜ਼ਡ ਬੁੱਧੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਯੁੱਗਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਵਧੇਰੇ ਵਿਵੇਕਸ਼ੀਲ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਦੁਆਰਾ ਵਧੇਰੇ ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਈਜ਼ਡ ਬੁੱਧੀ (ਗਿਆਨ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਧੇਰੇ ਕੁਸ਼ਲ, ਸੰਪੂਰਨ, ਮਿਹਨਤੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਬਣਨਗੇ।[44]

ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸਬੂਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਨਮੂਨੇ ਦੀ ਚੋਣ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ, ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਕੁਝ ਥ੍ਰੈਸ਼ਹੋਲਡ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਨੂੰ ਪੱਖਪਾਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮੰਨਣਾ।[45]

ਬਾਂਦੁਰਾ ਦਾ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਬੋਧ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਰੱਖੀ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮੌਜੂਦਾ ਪਰਿਪੇਖ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਮ ਸਮਰੱਥਾ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸਿਰਫ ਬੋਧਵਾਦੀ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਪ੍ਰੇਰਣਾਦਾਇਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਪੱਖ ਵੀ ਹਨ। ਇਹ ਪੱਖ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੁਨਰ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਅਨੁਭਵ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸੋਚ ਅਤੇ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਨੂੰ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਦੇ ਕੇ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਬੰਡੁਰਾ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਮੁਹਾਰਤਾਂ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅੰਤਰ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਥਿਯੂਰੀ ਸੁਝਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਮਾੜੇ ਸਤਨ ਜਾਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਅਨੁਭਵ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖਵਾਣੀ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣਾ ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਢੰਗ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ। ਇਹ ਹੁਨਰ ਉਤੇਜਕ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ। ਸੰਬੰਧਿਤ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਣ ਲਈ, ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕਲਪਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ, ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਆਨ ਦੇ ਰਿਜ਼ਰਵ 'ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਤਜ਼ੁਰਬੇ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸਿਖਲਾਈ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵਾਲੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਕਾਰਜਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਰਹਿਣ ਲਈ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਸਥਿਰ ਭਾਵਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।[46]

ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਦੱਸਣ ਲਈ, ਬਾਂਦੁਰਾ ਦਾ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਵੈ-ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਭਾਵਨਾ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣਗੇ। ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਉਦੋਂ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਖਤਰੇ ਵਜੋਂ ਸਮਝਦੇ ਹਨ. ਜਦੋਂ ਅਸਫਲਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਸ ਤੋਂ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲੋੜੀਂਦੀ ਯੋਗਤਾ ਲਈ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਉੱਚ-ਪੱਧਰੀ ਸਵੈ-ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਟਾਸਕ-ਡਾਇਗਨੌਸਟਿਕ ਟੀਚਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜੋ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।[47]

ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ, ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਸਿਧਾਂਤ (ਪੀਪੀਆਈਕੇ)

ਸੋਧੋ
 
ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਲਈ ਵਿਕਾਸ ਦਰ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ, ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਈਜ਼ਡ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ, ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਏਕਰਮੈਨ ਦੇ ਪੀਪੀਆਈਕੇ ਥਿ .ਰੀ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਐਵੋਕੇਸ਼ਨਲ ਗਿਆਨ।[ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2018)">ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ</span> ][ <span title="This claim needs references to reliable sources. (March 2018)">ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ</span> ]

ਅਕਰਮੈਨ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ, ਪੀਪੀਆਈਕੇ (ਕਾਰਜ ਨੂੰ, ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ, ਖੁਫੀਆ ਅਤੇ ਗਿਆਨ) ਦੀ ਥਿਊਰੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਖੁਫੀਆ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਤੌਰ ਕੈਟੇਲ, ਕੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਵਿਕਸਤ ਨਿਵੇਸ਼ ਥਿਊਰੀ ਅਤੇ ਹੈਬ, ਗਿਆਨ ਅਤੇ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਖੁਫੀਆ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਫੀਆ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫ਼ਰਕ ਸੁਝਾਅ (ਦੋ ਸੰਕਲਪ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਹਨ ਅਤੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਜੀਸੀ ਅਤੇ ਜੀਐਫ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ, ਪਰ ਹੇਬ ਦੇ "ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਏ" ਅਤੇ "ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬੀ" ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਨੇੜਲੇ) ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਅਤੇ ਰੁਚੀਆਂ ਵਰਗੇ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ।[48][49]

ਏਕਰਮੈਨ ਗਿਆਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਮਗਰੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਯੋਗਤਾ ਟੈਸਟ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ।[48][49][50] ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਗੁਣ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਪਹਿਲੂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਬੁੱਧੀ ਨਾਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਇਸ ਸਧਾਰਨਕਰਣ ਦਾ ਇੱਕ ਅਪਵਾਦ ਹੈ ਬੋਧ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਅੰਤਰਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ, ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਸਥਾਨਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਬਲੀਅਤ।[51] ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਗਿਆਨ ਦੇ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਖੁੱਲੇਪਣ ਅਤੇ ਖਾਸ ਬੌਧਿਕ ਰੁਝੇਵਿਆਂ,[52][53] ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਕਾਬਲੀਅਤਾਂ (ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਈਜ਼ਡ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ) ਨਾਲ ਵੀ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੁੱਕਵਾਂ ਹੈ।

ਦੇਰੀ ਰੋਕ

ਸੋਧੋ

ਇਹ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੇਟੈਂਟ ਅੜਿੱਕਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਰਚਨਾਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਕਿਉਂਕਿ ਬੁੱਧੀ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ ਜੀਨ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੈਨੇਟਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਲਪਨਾ ਵਿੱਚ ਜੀਵ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਉੱਨਤੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਚੂਹੇ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੇ ਵਿਹਾਰਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।[54]

ਆਈ ਕਿQ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਸਫਲਤਾ ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ,[55] ਪਰ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਆਈ ਕਿQ ਦੇ ਅੰਕ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ.[56] ਇੱਕ 2017 ਦਾ ਮੈਟਾ-ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ 1-5 ਅੰਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਈ ਕਿQ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਾਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਆਈਕਿਯੂ ਟੈਸਟ ਲੈਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ.[57]

ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਨਾਲ ਆਈਕਿਯੂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਪਹਿਲੂਆਂ 'ਤੇ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ - ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ - ਪਰ ਇਹ ਅਜੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਇਹ ਵਾਧਾ ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਕਿੰਡ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ।[58][59]

2008 ਦੇ ਇੱਕ ਖੋਜ ਪੱਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਦੋਹਰੇ ਐੱਨ-ਬੈਕ ਕੰਮ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਨਾਲ ਤਰਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਜੀਐਫ) ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਟੈਂਡਰਡ ਟੈਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[60] ਇਸ ਖੋਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਕੁਝ ਧਿਆਨ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੇਖ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[61] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਖ਼ਬਾਰ ਦੀ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਉੱਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਅਤੇ ਟੈਸਟ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਟੈਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਮੁੱਦਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।[62] ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਰੇਵੇਨ ਦੇ ਐਡਵਾਂਸਡ ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ (ਏਪੀਐਮ) ਦੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀਸ਼ੀਲ ਸੁਭਾਅ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ (ਜਿਵੇਂ, 10 ਮਿੰਟ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ 45 ਮਿੰਟ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ) ਦੁਆਰਾ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਉਹ ਪਦਾਰਥ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਮੁੱਢਲੀ ਤੌਰ ਤੇ ਬੁੱਧੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਮਾਨਸਿਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨੂਟ੍ਰੋਪਿਕਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਮੈਟਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਓਮੇਗਾ 3 ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਬੋਧ ਘਾਟੇ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬੋਧਿਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ।[63] ਇੱਕ ਮੈਟਾ-ਰੈਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਓਮੇਗਾ 3 ਫੈਟੀ ਐਸਿਡ ਵੱਡੇ ਉਦਾਸੀ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ (ਵੱਡੀ ਉਦਾਸੀ ਮਾਨਸਿਕ ਘਾਟ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ)।[64] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਸਰਤ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ, ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਗੈਰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਲਈ ਮਾਨਤਾ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ।[65]

ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਮੋਰਚੇ 'ਤੇ, ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚੇਤੰਨ ਯਤਨ ਨੈਤਿਕ ਮੁੱਦੇ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ।।ਨਿਯੂਰੋਥੈਸਟਿਕਸ ਨਿਯੂਰੋਸਾਇੰਸ ਦੇ ਨੈਤਿਕ, ਕਾਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫਰਕ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਦੌਲਤ ਨਿਯੂਰੋ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਨਿਯੂਰੋਥੈਥੀਕਲ ਮੁੱਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੈਨੇਟਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਟ੍ਰਾਂਸੁਮੈਨਿਸਟ ਸਿਧਾਂਤਕਾਰ ਮਨੁੱਖੀ ਕਾਬਲੀਅਤਾਂ ਅਤੇ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਯੁਜਨੀਕਸ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਦਰਸ਼ਨ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵੰਸ਼ਵਾਦੀ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਸੁਧਾਰ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[66] ਯੁਜੇਨਿਕਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਦੌਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੋਣਹਾਰ ਜਾਂ ਦੁਖੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਦੂਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਦਨਾਮ ਹੋ ਗਿਆ। [ <span title="This claim needs references to reliable sources. (September 2010)">ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ</span> ]

ਮਾਪਣ

ਸੋਧੋ
 
1916 ਸਟੈਨਫੋਰਡ-ਬਿਨੇਟ ਟੈਸਟ ਤੇ ਟੈਸਟ ਕੀਤੇ 905 ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਨਮੂਨਿਆਂ ਲਈ ਸਕੋਰ ਵੰਡਣ ਦਾ ਚਾਰਟ

ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਰਥਕਾਂ ਅਤੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਛਾਪੀ ਖੋਜ ਨਾਲ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਟੈਸਟਿੰਗ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਇਹ ਹੁਣ ਤੱਕ ਵਿਹਾਰਕ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਕੁਆਇੰਟ (ਆਈਕਿਯੂ) ਦੇ ਟੈਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੈਨਫੋਰਡ-ਬਿਨੇਟ, ਰੈਵੇਨਜ਼ ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ, ਵੇਚਲਸਰ ਐਡਲਟ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਸਕੇਲ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਕੌਫਮੈਨ ਅਸੈਸਮੈਂਟ ਬੈਟਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਟੈਸਟ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਮਾਪਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹਨ ਬਲਕਿ ਕੁਝ ਨੇੜਲੇ ਸਬੰਧਿਤ ਉਸਾਰੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਦਿਅਕ ਯੋਗਤਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਉਦਾਹਰਣ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਸਕੈਂਡਰੀ ਸਕੂਲ ਦਾਖਲਾ ਟੈਸਟ, ਸਤਿ,ਐਕਟ, ਵਿਕਲਪ, ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਦਾਖਲਾ ਟੈਸਟ, ਐਲਐਸਏਟ, ਅਤੇ ਜੀਮੈਟ। ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਢੰਗ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਤਕਰੀਬਨ ਕੋਈ ਵੀ ਟੈਸਟ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਖਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਤਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਸਕੋਰ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ ਆਮ ਤੌਰ ' ਤੇ ਆਮ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[67][68]

ਬੁੱਧੀ ਟੈਸਟ ਵਿਦਿਅਕ,[69] ਕਾਰੋਬਾਰ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਵਹਾਰ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਹੈ. ਆਈਕਿਯੂ ਅਤੇ ਜੀ (ਅਗਲੇ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰੇ ਗਏ) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਮਾਜਿਕ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਘੱਟ ਆਈਕਿਯੂ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਤਲਾਕਸ਼ੁਦਾ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਬੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕੈਦ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਉੱਚ ਆਈਕਿਯੂ ਵਧੇਰੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਸਾਲਾਂ, ਉੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਉੱਚ ਆਮਦਨੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।[70] ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨਾਲ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸੰਬੰਧ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਈਕਿਯੂ / ਜੀ ਸਫਲ ਨੌਕਰੀ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਹੈ।[71]

ਜਨਰਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਫੈਕਟਰ ਜਾਂ ਜੀ

ਸੋਧੋ

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਆਈਕਿਯੂ ਟੈਸਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਟੈਸਟ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਟੈਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕੋ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੰਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਦੂਸਰੇ ਕੰਮਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭੰਡਾਰ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਗਰੀ (ਵਿਜ਼ੂਅਲ-ਸਪੈਸ਼ਲ,[72] ਮੌਖਿਕ, ਸੰਖਿਆਤਮਕ) ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਿਆਨ-ਸੰਬੰਧੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ (ਜਿਵੇਂ, ਤਰਕ, ਮੈਮੋਰੀ, ਤੇਜ਼ ਫੈਸਲੇ, ਵਿਜ਼ੂਅਲ) ਤੁਲਨਾਵਾਂ, ਸਥਾਨਿਕ ਰੂਪਕ, ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਆਮ ਗਿਆਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ)। 20 ਵੀ ਸਦੀ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਚਾਰਲਸ ਸਪੀਅਰਮੈਨ ਨੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਟੈਸਟ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਸਮੀ ਕਾਰਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਸਾਰੇ ਟੈਸਟਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਬੰਧ ਜੋੜਨ ਦਾ ਰੁਝਾਨ ਪਾਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕਈ ਗੁਣਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਪੀਅਰਮੈਨ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਇਕੋ ਆਮ ਕਾਰਕ ਟੈਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਸਪੀਅਰਮੈਨ ਇਸ ਨੂੰ "ਲਈ ਜੀ ਨਾਮ ਆਮ ਖੁਫੀਆ ਫੈਕਟਰ "। ਉਸਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖੀ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਵਜੋਂ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਹੱਦ ਤੱਕ, ਸਾਰੇ ਬੋਧਕ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕਈ ਗੁਣਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਾਂਚ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੇ ਆਮ ਕਾਰਨ ਵਜੋਂ ਜੀ ਦੀ ਇਹ ਵਿਆਖਿਆ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਪ੍ਰਬਲ ਹੈ। (ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਿਕ ਵਿਆਖਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਵੈਨ ਡੇਰ ਮਾਅਸ ਅਤੇ ਸਹਿਕਰਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।[73] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਸੀ ਤਾਲਮੇਲ ਮਾਡਲ ਇਹ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧੀ ਕਈ ਸੁਤੰਤਰ ਢੰਗਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਸਾਰੇ ਗਿਆਨਵਾਦੀ ਟੈਸਟਾਂ' ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਇਹ ਵਿਧੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਕੁਸ਼ਲ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੋਣ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਸੰਭਾਵਨਾ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕਈ ਗੁਣਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।)

ਆਈਕਿਯੂ ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਟੈਸਟਾਂ ਨੂੰ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜੀ ਕਾਰਕ ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਉੱਚਾ ਭਾਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉੱਚ ਜੀ- ਲੋਡਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਟੈਸਟ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦੂਜੇ ਟੈਸਟਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਟੈਸਟਾਂ ਅਤੇ ਟਾਸਕਾਂ[74] ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਰੇਵੇਨਜ਼ ਪ੍ਰੋਗਰੈਸਿਵ ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਰ ਟੈਸਟਾਂ ਅਤੇ ਕਾਰਜਾਂ ਨਾਲ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਉੱਚ ਸੰਬੰਧ ਹੈ। ਰੇਵਨ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਦਿੱਖ ਸਮੱਗਰੀ ਨਾਲ ਤਰਕ ਦਾ ਇੱਕ ਟੈਸਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਵਧਦੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੁਆਰਾ ਲਗਭਗ ਕ੍ਰਮਬੱਧ। ਹਰੇਕ ਸਮੱਸਿਆ ਇੱਕ ਖਾਲੀ ਸੈੱਲ ਦੇ ਨਾਲ ਐਬਸਟ੍ਰੈਕਟ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ 3 x 3 ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ; ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਇੱਕ ਨਿਯਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਨਿਯਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿ 8 ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਹੜਾ ਵਿਕਲਪ ਖਾਲੀ ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਫਿੱਟ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਟੈਸਟਾਂ ਨਾਲ ਇਸਦੇ ਉੱਚ ਸੰਬੰਧ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਰੇਵੇਨ ਦੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਆਮ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਸੂਚਕ ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਮੁਸਕਿਲ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਰੇਵੇਨਜ਼,[75] 'ਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਲਿੰਗਕ ਅੰਤਰ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਉਦੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਜਦੋਂ ਜੀ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ' ਤੇ ਟੈਸਟਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਆਮ ਕਾਰਕ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰਕੇ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[76]

ਆਮ ਸਮੂਹਕ ਖੁਫੀਆ ਕਾਰਕ ਜਾਂ ਸੀ

ਸੋਧੋ

ਸਮੂਹਕ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਇੱਕ ਤਾਜ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ, ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਮਰੱਥਾ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ,[77] ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨ ਢੰਗਾਂ ਅਤੇ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦਿਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਖੁਫੀਆ ਖੋਜ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ, ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਢੰਗ ਆਮ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ ਜਿਥੇ ਗਿਆਨ-ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਰਜਾਂ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਮੂਹ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਫੈਕਟਰ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੁਆਰਾ ਕੱਢੀ ਗਈ ਜਨਰਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਫੈਕਟਰ <i id="mwAbM">ਜੀ</i> ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।[78] ਉਸੇ ਨਾੜੀ ਵਿੱਚ, ਸਮੂਹਕ ਖੁਫੀਆ ਖੋਜ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਇੱਕ ' ਸੀ ਫੈਕਟਰ' ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਮੂਹ-ਸਮੂਹ ਦੇ ਅੰਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਸਦੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਅਤੇ ਸਮੂਹ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਨਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।[79]

ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਿਧਾਂਤ

ਸੋਧੋ

ਬੁੱਧੀ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵੱਖਰੀਆਂ ਸਿਧਾਂਤ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਅਕਸਰ ਉਹ ਜੀ ਫੈਕਟਰ ਵਰਗੇ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਕਾਰਕਾਂ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।

ਕੈਟਲ – ਹੌਰਨ – ਕੈਰਲ ਥਿਯੂਰੀ

ਸੋਧੋ

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਆਪਕ, ਹਾਲੀਆ ਆਈਕਿਯੂ ਦੇ ਟੈਸਟ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਟਲ - ਹੌਰਨ – ਕੈਰੋਲ ਥਿਯੂਰੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਖੋਜ ਤੋਂ ਬੁੱਧੀ ਬਾਰੇ ਜੋ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖੀ ਬੁੱਧੀ ਲਈ ਕਾਰਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੀ ਚੋਟੀ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਤਹਿਤ 10 ਵਿਆਪਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ 70 ਤੰਗ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਪਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਹਨ:

  • ਤਰਲ ਅਕਲ (ਜੀਐੱਫ): ਵਿੱਚ ਅਣਜਾਣ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜਾਂ ਨਾਵਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤਰਕ ਕਰਨ, ਸੰਕਲਪਾਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਯੋਗਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।
  • ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਈਜ਼ਡ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ (ਜੀਸੀ): ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਅਤੇ ਡੂੰਘਾਈ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ, ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖੇ ਹੋਏ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
  • ਕੁਆਂਟਿਵੇਟਿਵ استدلال (ਜੀਕਿਯੂ): ਮਾਤਰਾਤਮਕ ਧਾਰਣਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੋਧਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ।
  • ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ (ਗਰੂ): ਮੁੱਢਲੇ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦੇ ਹੁਨਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।
  • ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮੈਮੋਰੀ (ਜੀਐਸਐਮ): ਤੁਰੰਤ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਫੜਣ ਅਤੇ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੁਝ ਸਕਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੈ।
  • ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਟੋਰੇਜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤੀ (ਗੈਲਰ): ਸੋਚ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੈ।
  • ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ (ਜੀਵੀ): ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਯਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਸਮੇਤ ਦਰਸ਼ਨੀ ਪੈਟਰਨਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝਣ, ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ, ਸਿੰਥੇਸਾਈਜ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੋਚਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੈ।
  • ਆਡੀਟੋਰੀਅਲ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ (ਗਾ): ਆਡੀਟਰੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਸੰਸਲੇਸ਼ਣ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦੀਆਂ ਅਵਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨਾ ਅਤੇ ਵਿਗਾੜਨਾ ਵਾਲੀਆਂ ਸਥਿਤੀਆਂ ਅਧੀਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
  • ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੀ ਗਤੀ (ਜੀਐੱਸ): ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਬੋਧਵਾਦੀ ਕਾਰਜ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਜਦੋਂ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦਬਾਅ ਹੇਠ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
  • ਫੈਸਲਾ / ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਦਾ ਸਮਾਂ / ਗਤੀ (ਜੀਟੀ): ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਉਸ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਜਾਂ ਕੰਮ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ (ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਕਿੰਟਾਂ ਦੇ ਸਕਿੰਟਾਂ ਜਾਂ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਜੀਐਸ ਨਾਲ ਉਲਝਣ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ 2– ਦੇ ਅੰਤਰਾਲ ਵਿੱਚ ਮਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) 3 ਮਿੰਟ)।ਮਾਨਸਿਕ ਕ੍ਰੋਮੋਮੈਟਰੀ ਵੇਖੋ।

ਆਧੁਨਿਕ ਟੈਸਟ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਦਾ ਮਾਪ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਜੀਕਿਯੂ ਅਤੇ ਗਰੂ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਉਪਾਅ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਆਈਕਿਯੂ। ਜੀ ਟੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਪਕਰਣਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਾਪਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਜੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਅਕਸਰ ਸਿਰਫ ਜੀਐਡ ਅਤੇ ਜੀਸੀ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵੇਚਲਰ ਆਈਕਿਯੂ ਟੈਸਟ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਜ਼ਬਾਨੀ ਜਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਉਪਸੈਟਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਸਬਸੈੱਟਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਹੋਰ ਤਾਜ਼ਾ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ।

ਵਿਵਾਦ

ਸੋਧੋ

ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿ ਖੁਦ ਸਾਈਕੋਮੈਟ੍ਰਿਕ ਪਹੁੰਚ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਵਿਵਾਦ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਈ ਵਿਵਾਦ ਹਨ।

ਇਕ ਆਲੋਚਨਾ ਮੁੱਢਲੀ ਖੋਜ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕ੍ਰੈਨੀਓਮੈਟਰੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ।[80] ਇਸਦਾ ਉੱਤਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੁਢਲੀ ਖੁਫੀਆ ਖੋਜ ਤੋਂ ਸਿੱਟੇ ਕੱਟਣਾ ਮਾਡਲ ਟੀ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਦਿਆਂ ਆਟੋ ਉਦਯੋਗ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।[81]

ਕਈ ਆਲੋਚਕ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਟੀਫਨ ਜੇ ਗੋਲਡ, ਜੀ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅੰਕੜਾਤਮਕ ਕਲਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਅਤੇ ਆਈਕਿਯੂ ਦੇ ਟੈਸਟ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਸੰਬੰਧਿਤ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਪਦੇ ਹਨ।[80][82] ਅਮੈਰੀਕਨ ਸਾਈਕੋਲੋਜੀਕਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ " ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ: ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਅਤੇ ਅਣਜਾਣ " ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਆਈਕਿਯੂ ਟੈਸਟ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹੈ ਕਿ ਜੀ ਇੱਕ ਅੰਕੜਾਤਮਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਹੈ ਇੱਕ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਹੈ।

ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧੀ

ਸੋਧੋ

ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਉਸ ਸਭਿਆਚਾਰ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰੌਬਰਟ ਸਟਰਨਬਰਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਅੱਗੇ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨਾ ਦੁਨੀਆ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਖੋਜ-ਰਹਿਤ ਅਤੇ ਅਣਜਾਣੇ ਵਿੱਚ ਅਹੰਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਨਕਾਰਨ ਲਈ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀਆਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ:

  1. ਸਫਲ ਬੁੱਧੀ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਮਾਜਕ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ, ਸਫਲਤਾ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦੇ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਹੈ।
  2. ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਤਮਕ ਬੁੱਧੀ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਅੰਸ਼ਾਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਜੋ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰੀ ਪਰ ਜਾਣੂ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
  3. ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਸਥਿਤੀਆਂ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਖੁਫੀਆ ਤੱਤ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ।
  4. ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ ਅਨੁਕੂਲਣ, ਆਕਾਰ ਅਤੇ ਚੋਣ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਅਨੁਭਵ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[83]

ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਦੀ ਪੱਛਮੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੁਆਰਾ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕਈ ਅਧਿਐਨ ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਅਰਥ ਕੱਢਦੀ ਹੈ। ਕਈ ਪੂਰਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਬੁੱਧੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਚੀਨ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰਾਂ ਨਾਲ ਹਮਦਰਦੀ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰੇਗੀ - ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਕਈ ਅਫਰੀਕੀ ਕਮਿਯੂਨਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਬੁੱਧੀ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਇੱਕ ਸਮਾਜਕ ਲੈਂਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੂਰਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਾਂਗ, ਸਮਾਜਿਕ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦਾ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਚੀ-ਚੀਵਾ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ, ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੇ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਲਗਭਗ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਬੁੱਧੀ ਲਈ ਬਰਾਬਰ ਦੀ ਮਿਆਦ ਨਾ ਸਿਰਫ ਚਤੁਰਾਈ, ਬਲਕਿ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਨਿਭਾਉਣ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ. ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਅਮਰੀਕੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਵਿਆਖਿਆਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ. ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧੀ ਬਾਰੇ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਇਸਨੂੰ ਸਮੱਸਿਆ-ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਦੇ ਹੁਨਰਾਂ, ਕਟੌਤੀਪੂਰਨ ਤਰਕ ਦੇ ਹੁਨਰਾਂ, ਅਤੇ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਕਾਵਾਂਇਟ (ਆਈਕਿਯੂ) ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ ਅਮਰੀਕੀ ਸਮਾਜ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਜ਼ਮੀਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰਨਾ ਉਹ ਕੌਣ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਲਾਹ ਜਾਂ ਬੁੱਧੀ ਦੇਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ।[84]

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

ਸੋਧੋ
  • ਜੀਨੀਅਸ
  • ਬੁੱਧੀ
  • ਤੰਤੂ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ § ਮਨੁੱਖ
  • ਮਨੁੱਖੀ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ
  • ਨਸਲ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ
  • ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਦੀ ਸਵੈ-ਜਾਂਚ
  • ਸੈਕਸ ਅਤੇ ਬੁੱਧੀ
  • ਵਹਿਮ
  • ਕਈ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੀ ਸਿਧਾਂਤ
  • ਭਾਗ (ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ)

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ Tirri, Nokelainen (2011). Measuring Multiple Intelligences and Moral Sensitivities in Education. Moral Development and Citizenship Education. Springer. ISBN 978-94-6091-758-5.
  2. ↑ Triglia, A.; Regader, B.; & García-Allen, J.; (2018). "¿Qué es la inteligencia? Del CI a las inteligencias múltiples". Barcelona: EMSE.
  3. ↑ "How Much Does Education Improve Intelligence? A Meta-Analysis". Psychological Science. 28 (8): 1358–1369. 2018-06-18. doi:10.1177/0956797618774253. PMC 6088505. PMID 29911926.
  4. ↑ Rosenfield, Mark; Gilmartin, Bernard (1998). Myopia and nearwork. Elsevier Health Sciences. p. 23. ISBN 978-0-7506-3784-8.
  5. ↑ Czepita, D.; Lodygowska, E.; Czepita, M. (2008). "Are children with myopia more intelligent? A literature review". Annales Academiae Medicae Stetinensis. 54 (1): 13–16, discussion 16. PMID 19127804.
  6. ↑ Denise C. Park; Gérard N. Bischof. "The aging mind: neuroplasticity in response to cognitive training". Archived from the original on 8 ਨਵੰਬਰ 2018. Retrieved 24 November 2017. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  7. ↑ Hsu, Stephen (2014-10-16). "Super-Intelligent Humans Are Coming". Nautilus. Archived from the original on 2020-01-09. Retrieved 2020-01-04. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (help)
  8. ↑ Gottfredson, L. S. (2006). Social consequences of group differences in cognitive ability (Consequencias sociais das diferencas de grupo em habilidade cognitiva). In C. E. Flores-Mendoza & R. Colom (Eds.), Introducau a psicologia das diferencas individuais (pp. 433-456). Porto Allegre, Brazil: ArtMed Publishers.
  9. ↑ "Psychology Department - SUNY Cortland". www2.cortland.edu. Archived from the original on January 13, 2010.
  10. ↑ Bruner, Jerome S. "State of the Child". The New York Review of Books (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2018-10-16.
  11. ↑ Multiple Intelligences: The Theory in Practice, A Reader. New York: Basic Books. 1993. ISBN 978-0-465-01822-2.
  12. ↑ Sternberg, R.J. (1985). Beyond IQ: A triarchic theory of human intelligence. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-26254-5.
  13. ↑ Sternberg, R.J. (1978). "The theory of successful intelligence". Review of General Psychology. 3 (4): 292–316. doi:10.1037/1089-2680.3.4.292.
  14. ↑ Sternberg, R.J. (2003). "A broad view of intelligence: The theory of successful intelligence". Consulting Psychology Journal: Practice and Research. 55 (3): 139–154. doi:10.1037/1061-4087.55.3.139.
  15. ↑ Brody, N. (2003). "Construct validation of the Sternberg Triarchic Abilities Test: Comment and reanalysis". Intelligence. 31 (4): 319–329. doi:10.1016/S0160-2896(01)00087-3.
  16. ↑ Brody, N. (2003). "What Sternberg should have concluded". Intelligence. 31 (4): 339–342. doi:10.1016/S0160-2896(02)00190-3.
  17. ↑ Gottfredson, L.S. (2003). "Dissecting practical intelligence theory: Its claims and evidence". Intelligence. 31 (4): 343–397. doi:10.1016/S0160-2896(02)00085-5.
  18. ↑ Gottfredson, L.S. (2003). "On Sternberg's 'Reply to Gottfredson[[:ਫਰਮਾ:'-]]". Intelligence. 31 (4): 415–424. doi:10.1016/S0160-2896(03)00024-2. {{cite journal}}: URL–wikilink conflict (help)
  19. ↑ Luria, A. R. (1966). Higher cortical functions in man. New York: Basic Books.
  20. ↑ Das, J. P., Naglieri, J. A., & Kirby, J. R. (1994). Assessment of cognitive processes. Needham Heights, MA: Allyn & Bacon.
  21. ↑ Luria, A. R. (1973). The working brain: An introduction to neuropsychology. New York.
  22. ↑ Das, J.P. (2002). "A Better look at Intelligence". Current Directions in Psychology. 11 (1): 28–32. doi:10.1111/1467-8721.00162.
  23. ↑ 23.0 23.1 Piaget, J. (2001). Psychology of intelligence. Routledge.
  24. ↑ Elkind, D., & Flavell, J. (1969). Studies in cognitive development: Essays in honor of Jean Piaget. New York: Oxford University Press
  25. ↑ Weinberg, Richard A. (1989). "Intelligence and IQ, Landmark Issues and Great Debates". American Psychologist. 44 (2): 98–104. doi:10.1037/0003-066x.44.2.98.
  26. ↑ Piaget, J. (1953). The origin of intelligence in the child. New Fetter Lane, New York: Routledge & Kegan Paul.
  27. ↑ Kitchener, R. F. (1993). "Piaget's epistemic subject and science education: Epistemological vs. Psychological issues". Science and Education. 2 (2): 137–148. Bibcode:1993Sc&Ed...2..137K. doi:10.1007/BF00592203.
  28. ↑ Demetriou, A. (1998). Cognitive development. In A. Demetriou, W. Doise, K.F.M. van Lieshout (Eds.), Life-span developmental psychology (pp. 179-269). London: Wiley.
  29. ↑ Demetriou, A., Mouyi, A., & Spanoudis, G. (2010). The development of mental processing. Nesselroade, J.R. (2011). Methods in the study of life-span human development: Issues and answers. In W.F. Overton (Ed.), Biology, cognition and methods across the life-span. Volume 1 of the Handbook of life-span development (pp. 36-35), Editor-in-chief: R.M. Lerner. Hoboken, NJ: Wiley.
  30. ↑ Jung, R. E.; Haier, R. J. (2007). "The parieto-frontal integration theory (P-FIT) of intelligence: converging neuroimaging evidence". Behavioral and Brain Sciences. 30 (2): 135–187. doi:10.1017/s0140525x07001185. PMID 17655784.
  31. ↑ Colom, R.; Haier, R. J.; Head, K.; Alvarez-Linera, J.; Ouiroga, M. A.; Shih, P. C.; Jung, R. E. (2009). "Gray matter correlates of fluid, crystallized, and spatial intelligence: testing the P-FIT model". Intelligence. 37 (2): 124–135. doi:10.1016/j.intell.2008.07.007.
  32. ↑ Vakhtin, A. A.; Ryman, S. G.; Flores, R. A.; Jung, R. E. (2014). "Functional brain networks contributing to the parieto-frontal integration theory of intelligence". NeuroImage. 103: 349–354. doi:10.1016/j.neuroimage.2014.09.055. PMID 25284305.
  33. ↑ Gläscher, J.; Rudrauf, D.; Colom, R.; Paul, L. K.; Tranel, D.; Damasio, H.; Adolphs, R. (2010). "Distributed neural system for general intelligence revealed by lesion mapping". Social Cognitive and Affective Neuroscience. 9 (3): 265–72. Bibcode:2010PNAS..107.4705G. doi:10.1093/scan/nss124. PMC 3980800. PMID 23171618.
  34. ↑ Deary, I. J.; Penke, L.; Johnson, W. (2010). "The neuroscience of human intelligence differences" (PDF). Nature Reviews Neuroscience. 11 (3): 201–211. doi:10.1038/nrn2793. PMID 20145623.
  35. ↑ Horn, J. L.; Cattell, R. B. (1966). "Refinement and test of the theory of fluid and crystallized general intelligences". Journal of Educational Psychology. 57 (5): 253–270. doi:10.1037/h0023816. PMID 5918295.
  36. ↑ Cattell, R. B. (1987). Intelligence: Its structure, growth and action. New York: North-Holland.
  37. ↑ Kvist, A. V.; Gustafsson, J. E. (2008). "The relation between fluid intelligence and the general factor as a function of cultural background: A test of Cattell's investment theory". Intelligence. 36 (5): 422–436. doi:10.1016/j.intell.2007.08.004. {{cite journal}}: |hdl-access= requires |hdl= (help)
  38. ↑ Cattell, R. B. (1971). Abilities: their structure, growth, and action. Boston: Houghton Mifflin.
  39. ↑ Hebb. D.O. (1939). Intelligence in man after large removals of cerebral tissue: Report of four frontal lobe cases. Journal qf'Gcneru/ Pswho/o~\: 21. 73-87.
  40. ↑ Wood, P.; Englert, P. (2009). "Intelligence compensation theory: A critical examination of the negative relationship between conscientiousness and fluid and crystallised intelligence". The Australian and New Zealand Journal of Organisational Psychology. 2: 19–29. doi:10.1375/ajop.2.1.19.
  41. ↑ Chamorro-Premuzic, T.; Furnham, A. (2004). "A possible model for explaining the personality–intelligence interface". British Journal of Psychology. 95 (2): 249–264. doi:10.1348/000712604773952458. PMID 15142305.
  42. ↑ Moutafi, J.; Furnham, A.; Crump, J. (2003). "Demographic and Personality Predictors of Intelligence: A study using the Neo Personality Inventory and the Myers-Briggs Type Indicator". European Journal of Personality. 17: 79–94. doi:10.1002/per.471.
  43. ↑ Moutafi, J.; Furnham, A.; Paltiel, L. (2004). "Why is conscientiousness negatively correlated with intelligence?". Personality and Individual Differences. 37 (5): 1013–1022. doi:10.1016/j.paid.2003.11.010.
  44. ↑ Brody, N. (1992). Intelligence (2nd ed.). New York: Academic Press.
  45. ↑ Murray, A. L.; Johnson, W.; McGue, M.; Iacono, W. G. (2014). "How are conscientiousness and cognitive ability related to one another? A re-examination of the intelligence compensation hypothesis". Personality and Individual Differences. 70: 17–22. doi:10.1016/j.paid.2014.06.014.
  46. ↑ Wood, R., & Bandura, A. (198913). Social cognitive theory of organizational management. Academy of Management Review, 14, 361-384.
  47. ↑ Bandura, A (1993). "Perceived self-efficacy in cognitive development and functioning". Educational Psychologist. 28 (2): 117–148. doi:10.1207/s15326985ep2802_3.
  48. ↑ 48.0 48.1 Ackerman, P. L. (1996). "A theory of adult intellectual development: Process, personality, interests, and knowledge". Intelligence. 22 (2): 227–257. doi:10.1016/S0160-2896(96)90016-1.
  49. ↑ 49.0 49.1 Ackerman, P.L. (1995, August). Personality, intelligence, motivation, and interests: Implications for overlapping traits. Address presented at the annual meeting of the American Psychological Association, New York.
  50. ↑ Detterman, D.K., & Andrist, C.G. (1990). Effect of instructions on elementary cognitive tasks sensitive to individual differences. American Journal of Psychology: 103. 367-390.
  51. ↑ Signorella, M.L.; Jamison, W. (1986). "Masculinity, femininity, androgyny and cognitive performance: A meta-analysis". Psychological Bulletin. 100 (2): 207–238. doi:10.1037/0033-2909.100.2.207.
  52. ↑ Rolfhus, E.L.. & Ackerman, P.L. (1996). Self-report knowledge: At the crossroads of ability. inter- est, and personality. Journal of Educational Psychology, 88. 174- 188.
  53. ↑ Rocklin, T. (1994). The relationship between typical intellectual engagement and openness: A comment on Goff and Ackerman (1992). Journal of Educational Psychology, 86. 145-149.
  54. ↑ "Genetic enhancement of learning and memory in mice". Nature. 401 (6748): 63–9. 1999. Bibcode:1999Natur.401...63T. doi:10.1038/43432. PMID 10485705.
  55. ↑ Johnson, W.; Brett, C. E.; Deary, I. J. (2010). "The pivotal role of education in the association between ability and social class attainment: A look across three generations". Intelligence. 38: 55–65. doi:10.1016/j.intell.2009.11.008.
  56. ↑ Brinch, C. N.; Galloway, T. A. (2012). "Schooling in adolescence raises IQ scores". Proceedings of the National Academy of Sciences USA. 109 (2): 425–30. Bibcode:2012PNAS..109..425B. doi:10.1073/pnas.1106077109. PMC 3258640. PMID 22203952.
  57. ↑ "How much does education improve intelligence? A meta-analysis".
  58. ↑ Shipstead, Zach; Redick, Thomas S.; Engle, Randall W. (2010). "Does Working Memory Training Generalize?". Psychologica Belgica. 50 (3–4): 245–276. doi:10.5334/pb-50-3-4-245.
  59. ↑ Simons, Daniel J.; Boot, Walter R.; Charness, Neil; Gathercole, Susan E.; Chabris, Christopher F.; Hambrick, David Z.; Stine-Morrow, Elizabeth A. L. (2016). "Do "Brain-Training" Programs Work?". Psychological Science in the Public Interest. 17 (3): 103–186. doi:10.1177/1529100616661983. PMID 27697851.
  60. ↑ Jaeggi, S. M., Buschkuehl, M., Jonides, J., Perrig, W. J. (2008), Improving fluid intelligence with training on working memory, Proceedings of the National Academy of Sciences, vol. 105 no. 19
  61. ↑ Alexis Madrigal, Forget Brain Age: Researchers Develop Software That Makes You Smarter, Wired, April 2008
  62. ↑ Moody, D. E. (2009). "Can intelligence be increased by training on a task of working memory?". Intelligence. 37 (4): 327–328. doi:10.1016/j.intell.2009.04.005.
  63. ↑ "Effects of ω-3 fatty acids on cognitive performance: a meta-analysis". Neurobiology of Aging. 33 (7): 1482.e17–29. July 2012. doi:10.1016/j.neurobiolaging.2011.12.014. PMID 22305186.
  64. ↑ "Meta-analysis and meta-regression of omega-3 polyunsaturated fatty acid supplementation for major depressive disorder". Translational Psychiatry. 6 (3): e756. March 2016. doi:10.1038/tp.2016.29. PMC 4872453. PMID 26978738.
  65. ↑ "Pills or Push-Ups? Effectiveness and Public Perception of Pharmacological and Non-Pharmacological Cognitive Enhancement". Frontiers in Psychology. 6: 1852. 2 December 2015. doi:10.3389/fpsyg.2015.01852. PMC 4667098. PMID 26696922.{{cite journal}}: CS1 maint: unflagged free DOI (link)
  66. ↑ Osborn, F. (1937). "Development of a Eugenic Philosophy". American Sociological Review. 2 (3): 389–397. doi:10.2307/2084871. JSTOR 2084871.
  67. ↑ Jensen, A. R. (1998). The g factor: The science of mental ability. Westport, CT: Praeger.
  68. ↑ Warne, R. T.; Godwin, L. R.; Smith, K. V. (2013). "Are there more gifted people than would be expected in a normal distribution? An investigation of the overabundance hypothesis". Journal of Advanced Academics. 24 (4): 224–241. doi:10.1177/1932202x13507969.
  69. ↑ Ritter, N.; Kilinc, E.; Navruz, B.; Bae, Y. (2011). "Test Review: Test of Nonverbal Intelligence-4 (TONI-4)". Journal of Psychoeducational Assessment. 29 (5): 384–388. doi:10.1177/0734282911400400.
  70. ↑ Geary, David M. (2004). The Origin of the Mind: Evolution of Brain, Cognition, and General Intelligence. American Psychological Association (APA). ISBN 978-1-59147-181-3. OCLC 217494183.
  71. ↑ Ree, M.J.; Earles, J.A. (1992). "Intelligence Is the Best Predictor of Job Performance". Current Directions in Psychological Science. 1 (3): 86–89. doi:10.1111/1467-8721.ep10768746.
  72. ↑ Delen, E.; Kaya, F.; Ritter, N. (2012). "Test review: Test of Comprehensive Nonverbal Intelligence-2 (CTONI-2)". Journal of Psychoeducational Assessment. 30 (2): 209–213. doi:10.1177/0734282911415614.
  73. ↑ van der Maas, H. L. J.; Dolan, C. V.; Grasman, R. P. P. P.; Wicherts, J. M.; Huizenga, H. M.; Raijmakers, M. E. J. (2006). "A dynamical model of general intelligence: The positive manifold of intelligence by mutualism". Psychological Review. 113 (4): 842–861. doi:10.1037/0033-295X.113.4.842. PMID 17014305.
  74. ↑ Marshalek, B.; Lohman, D. F.; Snow, R. E. (1983). "The complexity continuum in the radex and hierarchical models of intelligence". Intelligence. 7 (2): 107–127. doi:10.1016/0160-2896(83)90023-5.
  75. ↑ Lynnn, R.; Irving, P. (2004). "Sex differences on the progressive matrices: A meta-analysis". Intelligence. 32 (5): 481–498. doi:10.1016/j.intell.2004.06.008.
  76. ↑ Halpern, D. F.; LaMay, M. L. (2000). "The smarter sex: A critical review of sex differences in intelligence". Educational Psychology Review. 12 (2): 229–246. doi:10.1023/A:1009027516424.
  77. ↑ Woolley, Anita Williams; Chabris, Christopher F.; Pentland, Alex; Hashmi, Nada; Malone, Thomas W. (2010-10-29). "Evidence for a Collective Intelligence Factor in the Performance of Human Groups". Science. 330 (6004): 686–688. Bibcode:2010Sci...330..686W. doi:10.1126/science.1193147. ISSN 0036-8075. PMID 20929725.
  78. ↑ Spearman, C.E. (1904). ""General intelligence," objectively determined and measured". American Journal of Psychology. 15 (2): 201–293. doi:10.2307/1412107. JSTOR 1412107.
  79. ↑ Woolley, Anita Williams; Aggarwal, Ishani; Malone, Thomas W. (2015-12-01). "Collective Intelligence and Group Performance". Current Directions in Psychological Science. 24 (6): 420–424. doi:10.1177/0963721415599543. ISSN 0963-7214.
  80. ↑ 80.0 80.1 The Mismeasure of Man, Stephen Jay Gould, Norton, 1996
  81. ↑ Jensen, A.R. (1982). "The debunking of scientific fossils and straw persons". Contemporary Education Review. 1 (2): 121–135. Retrieved 2008-03-18.
  82. ↑ Schlinger, H.D. (2003). "The Myth of Intelligence". The Psychological Record. 53 (1): 15–33. Archived from the original on 2009-10-07. Retrieved 2008-03-18.
  83. ↑ Intelligence and Culture, Robert Sternberg, American Psychologist, American Psychological Association, 2004, Vol. 59, No. 5, pp. 325-338.
  84. ↑ Intelligence and Culture, Robert Serpell, Handbook of Intelligence, Cambridge University Press, 2000, pp. 549-578.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਮਨੁੱਖੀ_ਖੁਫੀਆ&oldid=743605" ਤੋਂ ਲਿਆ