ਹਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ

ਹਰਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Harbinder Singh; ਜਨਮ 8 ਜੁਲਾਈ 1943) ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਫੀਲਡ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 1961 ਵਿੱਚ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ [ਟੀਮ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਮੈਂਬਰ] ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਨਾਲ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇ ਦੌਰੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। 1961 ਤੋਂ 1972 ਤੱਕ ਦੇ 12 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਤਿੰਨ ਓਲੰਪਿਕਸ ਵਿੱਚ ਟੋਕੀਓ 1964 ਵਿੱਚ - ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ [ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੋਲ - 9 ਵਿੱਚੋਂ 5 ਗੋਲ], ਮੈਕਸੀਕੋ 1968 - ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗਮਾ [ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੋਲ) - 6 ਵਿੱਚੋਂ 11, ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੈਟ੍ਰਿਕ ਸਮੇਤ] ਅਤੇ ਮਿਊਨਿਖ 1972 ਵਿੱਚ - " ਵਰਲਡ ਇਲੈਵਨ " ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ ਵਜੋਂ ਵੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ - ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗਮਾ।

ਉਸਨੇ ਬੈਂਕਾਕ 1966 ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ - ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ, ਫਿਰ ਬੈਂਕਾਕ 1970 ਵਿਚ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ ਅਤੇ ਟੀਮ ਦੀ ਕਪਤਾਨ ਰਹੀ ਅਤੇ ਸੋਲ 1986 ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੋਚ ਵਜੋਂ ਅਤੇ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ।

ਉਸਨੇ 1963 ਵਿਚ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਲਿਓਨਜ਼ ਵਿਖੇ ਅਤੇ 1966 ਵਿਚ ਹੈਮਬਰਗ, ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ 1966 ਵਿਚ ਦੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਾਕੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟਾਂ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ, ਦੋਵਾਂ ਸਥਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਹੈਮਬਰਗ ਵਿਖੇ, ਟੂਰਨਾਮੈਂਟਾਂ ਵਿਚ 8 ਫੀਲਡ ਗੋਲ ਵਿਚੋਂ 4 ਗੋਲ ਕੀਤੇ। ਉਸਨੇ 1967 ਵਿਚ ਲੰਡਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰੀ-ਓਲੰਪਿਕ ਹਾਕੀ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ।

ਸਿੰਘ ਨੇ 1961–1972 ਤੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਾਕੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਖਿਡਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ 8 ਗੋਲਡ ਅਤੇ 2 ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤੇ ਅਤੇ 1975–1993 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਰੇਲਵੇ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੇ ਕੋਚ ਵਜੋਂ 8 ਗੋਲਡ ਅਤੇ 4 ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤੇ।

ਉਸਨੇ 1959 ਵਿਚ ਤ੍ਰਿਵੇਂਦਰਮ ਵਿਖੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਥਲੈਟਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜੂਨੀਅਰਾਂ ਵਿਚ 4x100 ਐਮ ਰਿਲੇਅ ਰੇਸ ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਉਸਨੇ 1967 ਵਿਚ ਸੰਗਰੂਰ [ਪੰਜਾਬ] ਵਿਖੇ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਓਪਨ ਅਥਲੈਟਿਕ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿਚ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 4x100 ਐਮ ਰਿਲੇਅ ਰੇਸ ਵਿਚ ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਦੋ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਡਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਾਕੀ ਅਤੇ ਐਥਲੈਟਿਕਸ ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਗਮੇ ਜਿੱਤਣਾ ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਰਲੱਭ ਕਾਰਨਾਮਾ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1967 ਵਿਚ ' ਅਰਜੁਨ ਐਵਾਰਡ ', 1966 ਵਿਚ 'ਰੇਲ ਮੰਤਰੀ ਮੰਤਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ' ਅਤੇ 1972 ਵਿਚ 'ਬੈਸਟ ਸਪੋਰਟਸਮੈਨ ਆਫ਼ ਦਿ ਰੇਲਵੇ' ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਉਹ ਜੂਨੀਅਰਾਂ [1980 H1984 ਅਤੇ 1994–1998] ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕਮੇਟੀ ਅਤੇ ਜੂਨੀਅਰ ਅਤੇ ਸੀਨੀਅਰਜ਼ ਲਈ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ [2004-2009] ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਉਹ ‘ ਹਾਕੀ ਇੰਡੀਆ ’ ਦੀ ਚੋਣ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਡੀਅਨ ਜੂਨੀਅਰ ਪੁਰਸ਼ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੇ ਮੈਨੇਜਰ ਸਨ ਜੋ ਕਿ ਕੀਨੀਆ [1984] ਗਏ ਸਨ।

ਸਪ੍ਰਿੰਟਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਹ 1960 ਅਤੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ ਸੀ। ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ 1972 ਦੇ ਮਿਊਨਿਖ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਕੋਚ ਸ਼੍ਰੀ. ਕੇ.ਡੀ. ਸਿੰਘ ਬਾਬੂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ “ਹਰਬਿੰਦਰ ਅਜੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਫਾਰਵਰਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਤੇਜ਼ ਹੈ”। ਉਹ ਕਈਂ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਸੈਂਟਰ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਗੇਂਦ ਚੁੱਕ ਕੇ, ਡਿਜ਼ੈਂਡਰ ਦੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸਪੀਡ, ਡੈਸ਼ ਅਤੇ ਕਲਾਤਮਕਤਾ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ ਗੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਸੀ। ਹੈਮਬਰਗ 1966 ਵਿਚ 20 ਸਕਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅੰਦਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਰੁੱਧ ਗੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਗੋਲ ਹਨ, ਹਰ ਖਿਡਾਰੀ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕ ਨੂੰ ਹੈਰਾਨ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਾਲੈਂਡ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੀ ਦੋ ਗੋਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। 1967 ਵਿਚ ਲਾਰਡਜ਼ ਵਿਖੇ ਪ੍ਰੀ-ਓਲੰਪਿਕ ਵਿਚ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਦੋ ਗੋਲ ਕੀਤੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ “ਹਰਬਿੰਦਰ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਗੋਲਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਯਕੀਨਨ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ ਲਾਰਡਜ਼ ਵਿਖੇ ਲੋਂਗ ਰੂਮ ਵਿਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਏਕਾਧਿਕਾਰੀ ਨਾਲ ਉਸ ਨਾਲ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰੇਗਾ। ਗਰੇਵਨੀ ਅਤੇ ਸੋਬਰਜ਼ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਆਓ" ਅਤੇ 1968 ਦੇ ਮੈਕਸੀਕੋ ਓਲੰਪਿਕਸ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ 1 ਗੋਲ ਕੀਤਾ।

ਉਸਨੇ ਅਜਿਹੇ ਓਲੰਪਿਕ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰਵਰਡ ਨੂੰ ਮੇਜਰ ਧਿਆਨ ਚੰਦ ਅਤੇ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੀਨੀਅਰ ਵਜੋਂ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦਾ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।

ਉਸਨੇ 1961 ਤੋਂ ਹਾਕੀ ਦੀ ਖੇਡ ਨਾਲ ਪਿਛਲੇ 19 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਇੱਕ ਖਿਡਾਰੀ, ਕੋਚ, ਚੋਣਕਾਰ, ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਨਿਰੀਖਕ ਵਜੋਂ ਹਾਕੀ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।

ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਡ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿਚ 36 ਗੋਲਡ, 8 ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ 4 ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਤਗਮੇ ਜਿੱਤੇ।