ਓਰਿਅਨ (ਮਿਥਿਹਾਸ)
ਯੂਨਾਨੀ ਮਿਥਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਓਰਿਅਨ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Orion; ਲਾਤੀਨੀ: ਓਰਿਓਨ) ਇੱਕ ਦੈਂਤ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜ਼ੀਅਸ (ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਆਰਟੀਮਿਸ) ਨੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਰਾਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਓਰੀਅਨ ਦਾ ਤਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਰੋਤ ਓਰਿਅਨ ਬਾਰੇ ਕਈ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੱਸਦੇ ਹਨ; ਉਸਦੇ ਜਨਮ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਸੰਸਕਰਣ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਕਈ ਸੰਸਕਰਣ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਦਰਜ ਐਪੀਸੋਡ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਕਿਤੇ ਕਿਤੇ ਬੂਓਟੀਆ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਚਿਓਸ ਫੇਰੀ ਸੀ ਜਿਥੇ ਉਹ ਮੇਰੋਪ ਨਾਲ ਮਿਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਓਨੋਪਿਅਨ ਦੁਆਰਾ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਲੇਮਨੋਸ ਵਿਖੇ ਉਸਦੀ ਨਜ਼ਰ ਦੀ ਰਿਕਵਰੀ, ਕ੍ਰੀਟ 'ਤੇ ਅਰਤਿਮਿਸ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਉਸਦਾ ਅਰਤਿਮਿਸ ਦੇ ਕਮਾਨ ਜਾਂ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਕਾਰਪੀਓ ਦੇ ਡੰਗ ਨਾਲ ਮੌਤ ਜੋ ਸਕਾਰਪੀਓ ਬਣ ਗਈ, ਅਤੇ ਅਕਾਸ਼ ਵੱਲ ਉਸਦੀ ਉਚਾਈ। ਬਹੁਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਰੋਤ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੱਖ ਵੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ, ਅਸੰਬੰਧਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਛੋਟਾਂ ਅਸਾਨ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸਲ ਅਸਹਿਮਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।[1]
ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਮਰ ਦੇ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਓਡੀਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਓਡੀਸੀਅਸ ਆਪਣੀ ਛਾਂ ਨੂੰ ਅੰਡਰਵਰਲਡ ਵਿੱਚ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਓਰਿਓਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਨੰਗੀਆਂ ਹੱਡੀਆਂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦੇ ਹੈਲੇਨਿਸਟਿਕ ਅਤੇ ਰੋਮਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਹੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਪਰੰਤੂ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਸ ਦਾ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਕੋਈ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਰੋਡਜ਼ ਦੇ ਅਰਗੋਨਾਟਿਕਾ ਜਾਂ ਯੂਰਿਪੀਡਜ਼ ਮੇਡੀਆ ਦੇ ਅਪੋਲੋਨੀਅਸ ਵਿੱਚ ਜੇਸਨ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾਤਮਕ; 11 ਮਈ ਨੂੰ ਓਵੀਡ ਦੀ ਫਾਸੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਓਰਿਅਨ ਦੇ ਜਨਮ ਉੱਤੇ ਕਵਿਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਇਕੋ ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਸਕਰਣ ਹੈ। ਕਥਾ ਦੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਟੁਕੜਿਆਂ ਨੇ ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਤੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਬਾਰੇ ਕਿਆਸ ਅਰਾਈਆਂ ਲਈ ਉਪਜਾਊ ਖੇਤਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।
ਓਰੀਅਨ ਨੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ। ਓਰੀਅਨ, ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦੇ ਸਾਹਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਉਹ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਬੂਤ ਹਨ (ਅਤੇ ਇਸ' ਤੇ ਵੀ, ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਹੀਂ); ਉਹ ਇਕੋ ਨਾਮ ਦੇ ਤਾਰਾ ਦਾ ਰੂਪ ਵੀ ਹੈ; ਉਹ ਯੂਨਾਨ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ, ਬੂਟੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਨਾਇਕ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ; ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਈਟੀਓਲੋਜੀਕਲ ਅੰਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਓਰੀਅਨ ਸਿਸਲੀ ਸਟ੍ਰੇਟ ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਕਲ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ।
ਦੰਤਕਥਾ ਸੋਧੋ
ਹੋਮਰ ਅਤੇ ਹੇਸਿਓਡ ਸੋਧੋ
ਓਰੀਅਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਜੀਵਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ 7 ਵੀਂ ਜਾਂ 8 ਵੀਂ ਬੀ ਸੀ ਤਕ ਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੁੱਢ ਨਾਲ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਉਤਪਾਦ ਹਨ। ਹੋਮਰ ਦੇ ਇਲੀਅਡ ਓਰਿਅਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਤਜੁਰਬੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਿਤਾਰਾ ਸਿਰੀਅਸ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਕੁੱਤੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[2] ਓਡੀਸੀ ਵਿੱਚ, ਓਡੀਸੀਅਸ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਪਿੱਤਲ ਦੇ ਕਲੱਬ ਨਾਲ, ਅੰਡਰਵਰਲਡ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਕਤਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਵੇਖਦਾ ਹੈ; ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਾਰਾਮੰਡਲ, ਦੇਵੀ ਡਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀ, ਅਰਤਿਮਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸੁੰਦਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[3] ਹੇਸਿਓਡ ਦੇ ਕਾਰਜਾਂ ਅਤੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ, ਓਰੀਅਨ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਚੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਨਾਲ ਡੁੱਬਣ ਨੂੰ ਸਾਲ ਗਿਣਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[4]
ਓਰੀਅਨ ਦੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੇਸੀਓਡ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਗੁਆਚੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ, ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ਤੇ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮਿਆ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸੰਸਕਰਣ ਤਾਰਿਆਂ ਉੱਤੇ ਈਰਾਤੋਥਨੀਜ਼ ਦੇ ਕੰਮ ਦੁਆਰਾ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਓਰੀਅਨ ਉੱਤੇ ਹੇਸੀਓਡ ਦੇ ਐਪੀਸੋਡ ਦਾ ਕਾਫ਼ੀ ਲੰਬਾ ਸੰਖੇਪ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਸਕਰਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਓਰੀਅਨ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਦੇਵਤਾ ਪੋਸੀਡਨ ਅਤੇ ਕ੍ਰੀਟ ਦੇ ਰਾਜਾ ਮਿਨੋਸ ਦੀ ਧੀ ਯੂਰੀਅਲ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। ਓਰਿਅਨ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਹਿਰਾਂ 'ਤੇ ਤੁਰ ਸਕਦਾ ਸੀ; ਉਹ ਚੀਓਸ ਟਾਪੂ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ ਜਿਥੇ ਉਹ ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਉਥੇ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਓਨੋਪਿਓਨ ਦੀ ਧੀ ਮੇਰੋਪ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਵਿਚ, ਓਨੋਪੀਅਨ ਨੇ ਓਰਿਅਨ ਨੂੰ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ। ਓਰਿਅਨ ਲੈਮਨੋਸ ਨੂੰ ਠੋਕਰ ਲੱਗਿਆ ਜਿਥੇ ਹੇਫ਼ੇਸਟਸ - ਲੰਗੜਾ ਸਮਿੱਥ-ਦੇਵਤਾ - ਉਸਦਾ ਝੂਠ ਸੀ। ਹੇਫੇਸਟਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕ, ਸੇਡਲਿਅਨ ਨੂੰ ਓਰਿਅਨ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਜਾਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਿਥੇ ਸੂਰਜ, ਹੇਲੀਓਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਕੀਤਾ; ਓਰੀਅਨ ਨੇ ਸਿਡਾਲੀਅਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ। ਓਰੀਓਨ ਓਯੋਨੋਪੀਅਨ ਨੂੰ ਸਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਚਾਇਓਸ ਵਾਪਸ ਆਇਆ, ਪਰ ਰਾਜਾ ਭੂਮੀਗਤ ਰੂਪ ਤੋਂ ਲੁਕ ਗਿਆ ਅਤੇ ਓਰੀਅਨ ਦੇ ਕ੍ਰੋਧ ਤੋਂ ਬਚ ਗਿਆ। ਓਰਿਅਨ ਦੀ ਅਗਲੀ ਯਾਤਰਾ ਉਸਨੂੰ ਕ੍ਰੀਟ ਲੈ ਗਈ ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਅਰਤਿਮਿਸ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਲੈਟੋ ਨਾਲ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਹਰ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਜਾਨ ਤੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ। ਮਦਰ ਅਰਥ ਨੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਓਰਿਯਨ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬਿਛੂ ਭੇਜਿਆ। ਜੀਵ ਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੇ ਜ਼ੀਅਸ ਨੂੰ ਓਰਿਅਨ ਨੂੰ ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਜ਼ੀਅਸ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ, ਹੀਰੋ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਵਜੋਂ, ਸਕਾਰਪੀਅਨ ਨੂੰ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ।[5][6][7]
ਹਵਾਲੇ ਸੋਧੋ
- ↑ Scholia on Homer, Iliad 18.486 citing Pherecydes
- ↑ Il.Σ 486–489, on the shield of Achilles, and Χ 29, respectively.
- ↑ λ 572–577 (as a hunter); ε 273–275, as a constellation (= Σ 487–489); ε 121–124; λ 572–77; λ 309–310; Rose (A Handbook, p.117) notes that Homer never identifies the hunter and the constellation, and suggests that they were not originally the same.
- ↑ ll. 598, 623
- ↑ The summary of Hesiod simply says Euryale, but there is no reason to conflate her with Euryale the Gorgon, or to Euryale the Amazon of Gaius Valerius Flaccus; other ancient sources say explicitly Euryale, daughter of Minos.
- ↑ Apparently unrelated to the Merope who was one of the Pleiades.
- ↑ Scorpion is here a type of creature, Greek σκορπίος, not a proper name. The constellation is called Scorpius in astronomy; colloquially, Scorpio, like the related astrological sign — both are Latin forms of the Greek word. Cicero used Nepa, the older Latin word for "scorpion." See Kubiak's paper in the bibliography.