ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ
ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ।[1] ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਹੱਤਤਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।[2] ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਪਿੰਡ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾਡ਼ੀਆਂ ਦੇ ਨੇਡ਼ੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਪੇਂਡੂ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਕਸਤ ਸਡ਼ਕ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪਾਂ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[3][3]
ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ | |
|---|---|
ਪਿੰਡ | |
  ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ  ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ (ਭਾਰਤ) | |
| ਗੁਣਕ: 31°34′24″N 75°53′29″E / 31.57325°N 75.8915°E | |
| Country |  ਭਾਰਤ |
| ਰਾਜ | ਪੰਜਾਬ |
| ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ |
| ਖੇਤਰ | |
| • ਕੁੱਲ | 78.53 km2 (30.32 sq mi) |
| ਆਬਾਦੀ (2020) | |
| • ਕੁੱਲ | 12,212 |
| • ਘਣਤਾ | 160/km2 (400/sq mi) |
| ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | |
| • ਅਧਿਕਾਰਤ | ਪੰਜਾਬੀ |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (IST) |
| ਪਿੰਨ ਕੋਡ | 144223 |
| ਟੈਲੀਫੋਨ ਕੋਡ | 01883 |
ਜਨਸੰਖਿਆ
ਸੋਧੋਇਹ ਪਿੰਡ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤੀਬਾਡ਼ੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਛੋਟੇ ਵਪਾਰਕ ਉੱਦਮਾਂ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ, ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। 2020 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 12212 ਹੈ। ਪੁਰਸ਼ 6173 ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਆਬਾਦੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 6039 ਹੈ।[4]
ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ ਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ।[5] ਮਾਂ ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ (ਦੇਵੀ ਦੁਰਗਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ) ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨਵਰਾਤਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤੀਰਥ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੀਡ਼੍ਹੀਆਂ ਤੋਂ ਲੰਘੇ ਮਿਥਿਹਾਸ ਅਤੇ ਕਥਾਵਾਂ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।[6]
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਕਥਾ
ਸੋਧੋਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਦੌਰਾਨ ਇੱਥੇ ਮਾਂ ਦੇਵੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਰਾਟਨਾਗਰੀ ਦਸੂਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪਾਂਡਵ ਯੁਧਿਸ਼ਟਰ ਨੇ ਇੱਥੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇਵੀ ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਖਤਰਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਚਮਤਕਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਦੇਵੀ ਦੀ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ ਵਜੋਂ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਇੱਕ ਇਮਾਰਤ ਹੈ ਜੋ ਦੇਵੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸਨ। ਮੁੱਖ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਰਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨ ਵਧ ਗਈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਮੰਦਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹਨ, ਪਰ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਪੀਡ਼੍ਹੀ ਦਰ ਪੀਡ਼੍ਹੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਜੀਵਿਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ।[7]
ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਅਤੇ ਲੇਆਉਟ
ਸੋਧੋਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ ਰਵਾਇਤੀ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਮੰਦਰ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਮੂਨਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨ (ਗਰਭਗ੍ਰਹਿ) ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੈਨ-ਇੰਡੀਅਨ ਬਣਤਰ ਵਿੱਚ ਹੈ ਪਰ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਕਈ ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਰਸਮ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ, ਇੱਕ ਸ਼ੰਖ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਪਰ ਹਮਦਰਦੀ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ, ਹਨੂੰਮਾਨ ਅਤੇ ਗਣੇਸ਼ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਈ ਛੋਟੇ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਅਤੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਨੱਕਾਸ਼ੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।[8]
ਤਿਉਹਾਰ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ
ਸੋਧੋਕਾਮਾਹੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਨਵਰਾਤਰੀ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਭੀੜ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਬਸੰਤ ਅਤੇ ਪਤਝੜ ਵਿੱਚ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਮੰਦਰ ਹਰ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲਾਂ ਅਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀਆਂ ਨਾਲ ਚਮਕਦਾ ਹੈ, ਹਰ ਰੋਜ਼ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਸਮਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਰਤ ਰੱਖਣਾ ਅਤੇ ਰਸਮ ਆਰਤੀ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਗੀਤ ਅਤੇ ਭਜਨ ਗਾਉਣਾ ਦੇਵੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀਆਂ ਆਮ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਹਨ।
ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਸਾਲਾਨਾ ਮੇਲਾ (ਮੇਲਾ) ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨਾਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਥਾਨਕ ਦਸਤਕਾਰੀ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵੇਚਣ ਵਾਲੇ ਸਟਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮੇਲਾ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਲਾਲ ਚੁੰਨੀ ਨਾਰੀਅਲ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈਆਂ ਭੇਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "kamahi devi". wikimapia.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ).
- ↑ "NIDHI+". nidhi.tourism.gov.in.
- ↑ 3.0 3.1 "Punjab: गुड न्यूज! कमाही देवी से चंडीगढ़ के लिए सरकारी बस सेवा 12 जनवरी से शुरू, सालों से बंद पड़ी थी सर्विस - Government bus from Kamahi Devi to Chandigarh from 12th January". Jagran (in ਹਿੰਦੀ).
- ↑ "144223 - Kamahi Devi | Pincode | GeoIQ". geoiq.io.
- ↑ "Kamahi Devi Temple | District Hoshiarpur, Government of Punjab, India | India".
- ↑ "Kamahi Devi Temple Hoshiarpur, Famous Devi Temple in Hoshiarpur".
- ↑ "पंजाब के होशियारपुर में है मां कामाक्षी देवी का भव्य मंदिर, यहीं पर युधिष्ठिर ने की थी तपस्या - Kamakshi Devi Temple here Yudhishthira did penance Hoshiarpur Punjab News". Jagran (in ਹਿੰਦੀ).
- ↑ "कामाक्षी देवी मंदिर, यहां युधिष्ठिर ने की थी तपस्या - Kamakshi Devi Temple, where Yudhishthira did penance, is held during Navratri - Punjab Hoshiarpur General News". Jagran (in ਹਿੰਦੀ).