ਨੰਦਿਨੀ ਸਤਪਥੀ
ਨੰਦਿਨੀ ਸਤਪਥੀ (9 ਜੂਨ 1931) – 4 ਅਗਸਤ 2006) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਉਹ ਜੂਨ 1972 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ 1976 ਤੱਕ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਹੀ।
ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ
ਸੋਧੋਨੰਦਿਨੀ ਸਤਪਥੀ ਨੀ ਪਾਨੀਗ੍ਰਹੀ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਜੂਨ 1931 ਨੂੰ ਕਾਲਿੰਦੀ ਚਰਨ ਪਾਣਿਗ੍ਰਹੀ ਅਤੇ ਰਤਨਮਣੀ ਪਾਣਿਗ੍ਰਹੀ ਦੇ ਘਰ ਤੱਟਵਰਤੀ ਪੁਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਪੀਥਾਪੁਰ, ਕਟਕ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਸੀ।[1] ਸਤਪਥੀ ਦੇ ਚਾਚਾ ਭਗਵਤੀ ਚਰਨ ਪਾਣਿਗ੍ਰਹੀ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਓਡੀਸ਼ਾ ਸ਼ਾਖਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਨੇਤਾ ਜੀ ਐਸਸੀ ਬੋਸ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਾਥੀ ਸਨ।
ਸਿਆਸੀ ਕਰੀਅਰ
ਸੋਧੋਸਾਲ 1939 ਵਿੱਚ ਅੱਠ (8) ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਖਿੱਚਣ ਅਤੇ ਕਟਕ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਪੋਸਟਰ ਚਿਪਕਾਉਣ ਲਈ ਉਸਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਚਰਚਾ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਲਈ ਅੱਗ 'ਤੇ ਤੇਲ ਪਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਰੇਵੇਨਸ਼ਾ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਓਡੀਆ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਆਫ਼ ਆਰਟਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਉਹ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿੰਗ, ਸਟੂਡੈਂਟ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ। 1951 ਵਿੱਚ, ਕਾਲਜ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਖਰਚਿਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਿਰੋਧ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੌਜਵਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ। ਨੰਦਿਨੀ ਇਸ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਆਗੂ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਨੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ 'ਚ ਨੰਦਿਨੀ ਸਤਪਥੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੇਵੇਂਦਰ ਸਤਪਥੀ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਉਸ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।
1962 ਵਿਚ ਉੜੀਸਾ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ; 140 ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਾਲੀ ਉੜੀਸਾ ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੇ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਵਿਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਹੋਇਆ। ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੇ ਨੰਦਿਨੀ ਸਤਪਥੀ (ਉਸ ਵੇਲੇ ਮਹਿਲਾ ਫੋਰਮ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ) ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੇ ਉਪਰਲੇ ਸਦਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਦੋ ਵਾਰ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। 1966 ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਤਪਥੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇੱਕ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਗਏ, ਉਸਦੇ ਖਾਸ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਵਿੱਚ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਮੰਤਰਾਲਾ ਹੈ।
ਬੀਜੂ ਪਟਨਾਇਕ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਛੱਡਣ ਕਾਰਨ ਖਾਲੀ ਪਈਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਕਾਰਨ ਸਤਪਥੀ 1972 ਵਿੱਚ ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ, ਅਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਗਿਆ।[2] 25 ਜੂਨ 1975 ਦੀ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ - 21 ਮਾਰਚ 1977, ਉਸਨੇ ਨਬਕਰੁਸ਼ਨਾ ਚੌਧਰੀ ਅਤੇ ਰਮਾ ਦੇਵੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕੀਤਾ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸਤਪਥੀ ਨੇ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੌਰਾਨ ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।[3] ਸਤਪਥੀ ਨੇ ਦਸੰਬਰ 1976 ਵਿੱਚ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ[2] 1977 ਵਿੱਚ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਜਗਜੀਵਨ ਰਾਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਜੋ ਲੋਕਤੰਤਰ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ (CFD) ਪਾਰਟੀ ਬਣ ਗਈ। ਮਈ 1977 ਵਿੱਚ CFD ਦਾ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਨੰਦਿਨੀ ਸਤਪਥੀ ਜੂਨ 1977 ਵਿੱਚ ਢੇਨਕਨਾਲ ਤੋਂ ਉੜੀਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ[4] 1980 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਕਾਂਗਰਸ (ਉਰਸ) ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ 1985 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਇਹ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ। 1990 ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੁੱਤਰ ਤਥਾਗਤ ਸਤਪਥੀ ਨੇ ਜਨਤਾ ਦਲ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਢੇਕਨਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ।
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ 'ਤੇ ਨੰਦਿਨੀ ਸਤਪਥੀ 1989 ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਈ। ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦੋ ਵਾਰ ਮਿਸ ਸ਼ਾਸਨ (ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਜਾਨਕੀ ਬੱਲਭ ਪਟਨਾਇਕ ਦੇ ਅਧੀਨ) ਦੇ ਕਾਰਨ, ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਗੋਂਡੀਆ, ਢੇਕਨਾਲ[5] ਤੋਂ ਰਾਜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 2000 ਤੱਕ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਰਹੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ; ਉਸਨੇ 2000 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਨਹੀਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਓਡੀਸ਼ਾ ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸੀ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Cultural Heritage of [Orissa]: Dhenkanal (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). State Level Vyasakabi Fakir Mohan Smruti Samsad. 2002. ISBN 978-81-902761-5-3.
- ↑ 2.0 2.1 "Number 13 is lucky for Mamata Banerjee". NDTV. 14 May 2011. Retrieved 9 May 2012.
- ↑ "The 'Iron lady' of Odisha politics | news.outlookindia.com". news.outlookindia.com. 2012. Archived from the original on 22 February 2014. Retrieved 2 July 2012.
Satpathy's differences with the party high command widened as she criticised the Emergency
- ↑ "Orissa Assembly Election Results in 1977".
- ↑ "Public Representatives | Dhenkanal District : Odisha | India".