ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦਰਗਾਹ

ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦਰਗਾਹ (ਉਰਦੂ: لال شہباز قلندر مزار; ਸਿੰਧੀ: لال شهباز قلندرجيممزار) 13 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਸੰਤ, ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਅਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੂਬੇ ਸਿੰਧ ਦੇ ਸਹਿਵਨ ਸ਼ਰੀਫ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 10 ਲੱਖ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।[1]

Shrine of Lal Shahbaz Qalandar
لال شہباز قلندر مزار
The shrine of Lal Shahbaz Qalandar is one of Pakistan's most important Sufi shrines
ਧਰਮ
ਮਾਨਤਾIslam
ਜ਼ਿਲ੍ਹਾJamshoro
ਸੂਬਾSindh
ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤੀ1356 C.E.
ਟਿਕਾਣਾ
ਟਿਕਾਣਾSehwan Sharif
ਦੇਸ਼Pakistan ਪਾਕਿਸਤਾਨ
Lua error in ਮੌਡਿਊਲ:Location_map at line 522: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Sindh" does not exist.
ਗੁਣਕ26°25′10″N 67°51′34″E / 26.4193143°N 67.8593731°E / 26.4193143; 67.8593731
ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ
ਕਿਸਮMosque and Sufi mausoleum
ਸ਼ੈਲੀPerso-Islamic
ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
Dome(s)1
Dome height (outer)110 feet
Dome dia. (outer)56 feet
Minaret(s)4

ਇਤਿਹਾਸ

ਸੋਧੋ

ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਫ਼ਿਰੋਜ ਸ਼ਾਹ ਤੁਗ਼ਲਕ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ,[2] ਜਿਸ ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸੰਤ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਹਿਵਾਨ ਸ਼ਰੀਫ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ।[3] ਮਕਬਰੇ ਦਾ ਕੰਪਲੈਕਸ 1356 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ,[4] ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦਾ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[5] ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ ਨੇ ਚੌਦਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।[6] 1639 ਵਿੱਚ ਤਰਖਾਨ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਾਨੀ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[7]

ਇਮਾਰਤ

ਸੋਧੋ
 
ਦਰਗਾਹ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦਿੱਖ
 
ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਗੁੰਬਦ 1994 ਵਿਚ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਮੂਲ ਅਸਥਾਨ 1356 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੂਰੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਿੱਸੇ ਹੁਣ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਫੈਦ ਸੰਗਮਰਮਰ, ਚਮਕਦਾਰ ਟਾਈਲਾਂ, ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਢਕੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਦਰਗਾਹ ਦਾ ਸੋਨੇ ਦੀ ਪਰਤ ਵਾਲਾ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ਾ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਾਹ ਮੁਹੰਮਦ ਰਜ਼ਾ ਪਹਿਲਵੀ ਦੁਆਰਾ ਦਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਤ ਦੀ ਕਬਰ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਗੁੰਬਦ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਰੋਸ਼ਨੀ ਛੋਟੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਤੇਲ ਦੇ ਦੀਵਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਰਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।[4]

ਸਾਰਥਕਤਾ

ਸੋਧੋ

ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਤਿਕਾਰਤ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ,[8] ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ 10 ਲੱਖ ਸਰਧਾਲੂਆਂ ਆਉਂਦੇ ਹੈ।[1] ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਵੀ ਹੈ।[9]

ਸੂਫੀ

ਸੋਧੋ
 

ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਮਲੰਗਾਂ ਅਤੇ ਕਲੰਦਰਾਂ ਲਈ ਮੁੱਖ ਅਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸੂਫੀ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਪੈਰੋਕਾਰ ਇਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।[10] ਮਲੰਗਾਂ ਦੇ ਜਟਾਂ ਵਾਲੇ ਵਾਲ ਅਤੇ ਫਟੇ ਹੋਏ ਕੱਪੜੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ੈਵ ਯੋਗੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਹਿਵਨ ਸ਼ਰੀਫ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੈਵ ਹਿੰਦੂ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਸੀ।[11]

ਹਿੰਦੂ

ਸੋਧੋ
 
ਅਸਥਾਨ ਮੁਸਲਿਮ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ

ਇਹ ਅਸਥਾਨ ਹਿੰਦੂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ,[12] ਜਦੋਂ ਕਿ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਦੋ ਸੱਜਾਦਾ ਨਸ਼ੀਨਾਂ, ਜਾਂ ਜੱਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ-ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ।[13] ਹਿੰਦੂ ਅਜੇ ਵੀ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਉਰਸ, ਜਾਂ ਮੇਲੇ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਸਮੇਂ ਮਹਿੰਦੀ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।[14] 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਨੇੜਲੇ ਸਿੰਧ ਨਦੀ ਦਾ ਵਹਾਅ ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[15] ਪਾਣੀ ਦੇ ਦੇਵਤਾ, ਝੂਲੇਲਾਲ ਦੇ ਸਿੰਧੀ ਹਿੰਦੂ ਰੂਪ ਦਾ ਨਾਮ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[16]

ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ

ਸੋਧੋ

ਕਵਾਲੀ ਦਾ ਗੀਤ ਦਮਾ ਦਮ ਮਸਤ ਕਲੰਦਰ ਪੂਰੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੂਫੀ ਸੰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[17] ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਅਕਸਰ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਲਾਲ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ ਕਲੰਦਰ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ,[18] ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿੰਧ ਦੀਆਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਕਸਰ ਦੌਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[18]

ਦਰਗਾਹ ਗਰੀਬ ਜਿਪਸੀ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੀ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਏ-ਵਾਲੀ ਜਾਂ ਲੋਟੇਵਾਲੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਮਾਮੂਲੀ ਦਾਨ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਭਗਤੀ ਦੇ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।[19] ਔਰਤ ਵੱਲੋਂ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚ ਭਗਤੀ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੰਧ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਇਸ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਕੁਝ ਜਿਪਸੀ ਗਾਇਕ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਏ ਹਨ।[17]

ਗੈਲਰੀ

ਸੋਧੋ
  •  
    ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜ਼ਾ
  •  
    ਰਾਤ ਸਮੇਂ ਦਰਗਾਹ
  •  
  •  
    ਦਰਗਾਹ ਵਿਚ ਸਰਧਾਲੂ
  •  
    ਗੁੰਬਦ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼
  •  
    ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਬਾਹਰਲੇ ਸਿੰਧੀ-ਸ਼ੈਲੀ
  •  
    ਦਰਗਾਹ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਦ੍ਰਿਸ਼

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ 1.0 1.1 "Pakistan's Shias defiant after Islamic State attack on shrine kills 83". Reuters. 17 February 2017. Retrieved 17 February 2017.
  2. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000020-QINU`"'</ref>" does not exist.
  3. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000021-QINU`"'</ref>" does not exist.
  4. ↑ 4.0 4.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000022-QINU`"'</ref>" does not exist.
  5. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000023-QINU`"'</ref>" does not exist.
  6. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000024-QINU`"'</ref>" does not exist.
  7. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000025-QINU`"'</ref>" does not exist.
  8. ↑ "Pakistan: IS attack on Sufi shrine in Sindh kills dozens". BBC. 17 February 2017. Retrieved 17 February 2017.
  9. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000027-QINU`"'</ref>" does not exist.
  10. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000028-QINU`"'</ref>" does not exist.
  11. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000029-QINU`"'</ref>" does not exist.
  12. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002A-QINU`"'</ref>" does not exist.
  13. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002B-QINU`"'</ref>" does not exist.
  14. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002C-QINU`"'</ref>" does not exist.
  15. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002D-QINU`"'</ref>" does not exist.
  16. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002E-QINU`"'</ref>" does not exist.
  17. ↑ 17.0 17.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000002F-QINU`"'</ref>" does not exist.
  18. ↑ 18.0 18.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000030-QINU`"'</ref>" does not exist.
  19. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000031-QINU`"'</ref>" does not exist.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਲਾਲ_ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼_ਕਲੰਦਰ_ਦਰਗਾਹ&oldid=725355" ਤੋਂ ਲਿਆ