ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ
ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਾਰਤਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਗਈ ਕਵਿਤਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਾਵਿ ਗੁਣਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਚੇ ਚਿੱਤਰ, ਪਰਾਟੈਕਸਿਸ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਣ
ਸੋਧੋਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਗਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਿਨਾਂ ਕਵਿਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰਾਮ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਕਾਵਿਕ ਯੰਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਖੰਡਨ, ਸੰਕੁਚਨ, ਦੁਹਰਾਓ, ਤੁਕਬੰਦੀ,[1] ਅਲੰਕਾਰ, ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇ ਅੰਕੜੇ।[2]
ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋ17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ, ਮਾਤਸੂਓ ਬਾਸ਼ੋ ਨੇ ਹਾਇਬੂਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਾਇਕੂ ਨੂੰ ਵਾਰਤਕ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਸਦੀ ਕਿਤਾਬ ਓਕੂ ਨੋ ਹੋਸੋਮੀਚੀ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਬਹੁ-ਆਯਾਮੀ ਲਿਖਤ ਦੀ ਵਾਰਤ-ਅਤੇ-ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ।[3]
ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ, ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਵਿਤਾ ਲਾਈਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਜਰਮਨ ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਜੀਨ ਪੌਲ, ਨੋਵਾਲਿਸ, ਫ੍ਰੀਡਰਿਕ ਹੌਲਡਰਲਿਨ, ਅਤੇ ਹੇਨਰਿਕ ਹੇਨ ਨੂੰ ਗੱਦ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਯੂਰਪੀ ਗੱਦ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਮਜ਼ ਮੈਕਫਰਸਨ ਦਾ ਓਸੀਅਨ ਦਾ "ਅਨੁਵਾਦ" ਅਤੇ ਏਵਾਰਿਸਟੇ ਡੇ ਪਾਰਨੀ ਦਾ " ਚੈਨਸਨ ਮੈਡਕੇਸੇਸ " ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਨਾ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਫ੍ਰੈਂਚ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰੀਨ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਸਖਤ ਅਤੇ ਮੰਗ ਵਾਲਾ ਰੂਪ ਜੋ ਕਿ ਮੌਰੀਸ ਡੀ ਗੁਏਰਿਨ ( ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ "ਲੇ ਸੈਂਟੋਰ" ਅਤੇ "ਲਾ ਬੈਚਾਂਤੇ" ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਦਲੀਲ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਗਦ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਬਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਕਦੇ ਲਿਖਿਆ) ਅਤੇ ਐਲੋਸੀਅਸ ਬਰਟਰੈਂਡ ( ਗੈਸਪਾਰਡ ਡੇ ਲਾ ਨੂਟ ਵਿੱਚ) ਨੇ, ਲਗਭਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਵਿੱਚ, ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਚਾਰਲਸ ਬੌਡੇਲੇਅਰ, ਆਰਥਰ ਰਿਮਬੌਡ, ਅਤੇ ਸਟੀਫਨ ਮਲਾਰਮੇ ਨੇ ਪੈਰਿਸ ਸਪਲੀਨ ਅਤੇ ਇਲੂਮੀਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਵਰਗੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਦਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕੀਤਾ।[4][5] 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਮੈਕਸ ਜੈਕਬ, ਹੈਨਰੀ ਮਾਈਕੌਕਸ, ਗਰਟਰੂਡ ਸਟੇਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸਿਸ ਪੋਂਗ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ।
ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਕਵੀ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਮਾਰਸ਼ (1836-73) ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਅਰਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।[6] 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਤੋਂ, ਗੱਦ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਮਹਾਨ ਅਰਬ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ ਸੀਰੀਆਈ ਕਵੀ ਅਦੁਨਿਸ (ਅਲੀ ਅਹਿਮਦ ਸਈਦ ਐਸਬਰ, ਜਨਮ 1930), ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਸਦੀਵੀ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਸੀ।[7]
ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦੀ ਕਵੀ ਟੀ.ਐਸ. ਇਲੀਅਟ ਨੇ ਗੱਦ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਕਿ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ ਕੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋਨਾ ਬਾਰਨਜ਼ ਦੇ 1936 ਦੇ ਉੱਚ ਕਾਵਿ-ਰਚਨਾ ਵਾਲੇ ਨਾਵਲ ਨਾਈਟਵੁੱਡ ਦੀ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਇਸਨੂੰ "ਕਾਵਿ ਵਾਰਤਕ" ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਲੈਅ ਜਾਂ "ਸੰਗੀਤ ਪੈਟਰਨ" ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਗਰਟਰੂਡ ਸਟੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ੇਰਵੁੱਡ ਐਂਡਰਸਨ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਆਧੁਨਿਕ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਲਗਾਤਾਰ ਗੱਦ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ। ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਸਮਾਰਟ ਦਾ ਗ੍ਰੈਂਡ ਸੈਂਟਰਲ ਸਟੇਸ਼ਨ ਆਈ ਸੈਟ ਡਾਊਨ ਐਂਡ ਵੇਪਟ (1945) 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ-ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਗਦ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵੱਖਰੀ ਉਦਾਹਰਨ ਹੈ।
1950 ਈ. ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਕਵੀਆਂ ਐਲਨ ਗਿੰਸਬਰਗ, ਬੌਬ ਡਾਇਲਨ, ਜੈਕ ਕੇਰੋਆਕ, ਵਿਲੀਅਮ ਐਸ ਬਰੋਜ਼, ਰਸਲ ਐਡਸਨ, ਚਾਰਲਸ ਸਿਮਿਕ, ਰਾਬਰਟ ਬਲਾਈ, ਜੌਹਨ ਐਸ਼ਬੇਰੀ ਅਤੇ ਜੇਮਸ ਰਾਈਟ ਨਾਲ ਗਦ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕੀਤਾ। ਐਡਸਨ ਨੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਗੱਦ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਅਤਿ-ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਬੁੱਧੀ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। ਸਿਮਿਕ ਨੇ ਆਪਣੇ 1989 ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਦ ਵਰਲਡ ਡਜ਼ ਨਾਟ ਐਂਡ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਪੁਲਿਤਜ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।
1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ, ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾ ਨੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਰਸਾਲਿਆਂ ਨੇ ਵਾਰਤਕ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਜਾਂ ਮਾਈਕ੍ਰੋਫਿਕਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿੱਚ, ਸਟ੍ਰਾਈਡ ਬੁੱਕਸ ਨੇ 1993 ਵਿੱਚ ਗਦ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਉਤਸੁਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ।[8]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
ਸੋਧੋਛੰਦਬੱਧ ਗੱਦ ਮੁਫਤ ਕਵਿਤਾ
ਪ੍ਰੋਸੀਮੇਟ੍ਰਮ
ਗੀਤਕਾਰੀ ਲੇਖ
ਹੈਬੁਨ
ਫੂ (ਕਵਿਤਾ)
ਗਾਸਾ (ਕਵਿਤਾ)
ਵਿਗਨੇਟ (ਸਾਹਿਤ)
ਮਾਈਕਰੋ-ਕਹਾਣੀ
ਦੂਹਰਾ ਕਮਰਾ
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮੇਲ-ਕੋਚ
Suspiria de Profundis
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ "Poetic form: Prose poem", Poets.org, New York, Academy of American Poets.
- ↑ "Glossary of Terms", Poetry Magazine, Chicago, Poetry Foundation, 2015.
- ↑ Lowenstein, Tom, ed., Classic Haiku, London, Duncan Baird Publishers, 2007.
- ↑ Stuart Friebert and David Young (eds.) Models of the Universe: An Anthology of the Prose Poem. (1995)
- ↑ Gedichte in Prosa. Von der Romantik bis zur Moderne. Vorwort und Auswahl, Alexander Stillmark, Frankfurt a. Main (2013)
- ↑ Jayyusi, Salma Khadra (1977). Trends and Movements in Modern Arabic Poetry. Volume I. Brill. p. 23.
- ↑ Robyn Creswell, "Hearing Voices: How the doyen of Arabic poetry draws on—and explodes—its traditions", The New Yorker, 18 & 25 December 2017, pp. 106–9.
- ↑ A Curious Architecture: New British and American Prose Poetry, London, Stride Press, 1993.