ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ
ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ ਉਹ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੀ ਸੋਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਇੱਕ “ਪੰਘੂੜਾ” ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਕਈ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਸਨ ਜੋ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਕਸਤ ਹੋਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਜਾਊ ਕ੍ਰੈਸੇਂਟ (ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਿਸਰ, ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ), ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਚੀਨ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸਮਝੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। [1][2][3] ਨੇੜ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ (ਦੂਰ ਪੂਰਬ) ਦੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਆਕਾਰ ਬਾਰੇ ਵਿਵਾਦ ਹੈ। ਵਿਦਵਾਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੇਰੂ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਕੇਂਦਰੀ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਮੈਕਸੀਕੋ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮੇਸੋਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ, ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਵਾਲੀਆਂ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਭਰੀਆਂ।[4]
ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਲਿਖਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਸ਼ਹਿਰ, ਇੱਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਅਧਾਰਤ ਸਮਾਜ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ, ਜਨਤਕ ਇਮਾਰਤਾਂ, ਧਾਤੂ-ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਸਮਾਰਕ ਢਾਂਚੇ।[5][6] ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ ਅਕਸਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤਰਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨਜ਼ਦੀਕ ਪੂਰਬੀ ਚੈਲਕੋਲਿਥਿਕ (ਉਬੇਦ ਕਾਲ) ਅਤੇ ਉਪਜਾਊ ਕ੍ਰੈੱਸੈਂਟ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਚੀਨ' ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਨਾਤੋਲੀਆ, ਲੇਵੈਂਟ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਪਠਾਰ ਤੇ ਵੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਪੂਰਵਜਾਂ - ਜਿਵੇਂ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨ ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪੂਰਵਜ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਲਈ, ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰ ਵਿਕਾਸ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਲਈ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7]
ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
ਸੋਧੋ"ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ" ਸੰਕਲਪ ਬਹੁਤ ਬਹਿਸ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਪੰਘੂੜੇ ਦੀ ਲਾਖਣਿਕ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਉਹ ਸਥਾਨ ਜਾਂ ਖੇਤਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਪਾਲਿਆ ਜਾਂ ਪਨਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ"।ਇਸ ਅਰਥ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਕਸਫੋਰਡ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਨੇ ਸਪੈਨਸਰ (1590) ਵਿੱਚ ਲੱਭੀ ਹੈ। ਚਾਰਲਸ ਰੋਲਿਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ (1734) ਵਿੱਚ "ਮਿਸਰ ਜਿਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪਵਿੱਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪੰਘੂੜੇ ਦਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ" ਲਿਖਿਆ ਹੈ।
"ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ" ਵਾਕੰਸ਼ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਹੱਸਵਾਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਸ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ (ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪੰਘੂੜੇ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ 1995) ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ (ਚੀਨੀ; - ਸਭਿਅਤਾ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ[7]
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ Charles Keith Maisels (1993). The Near East: Archaeology in the "Cradle of Civilization. Routledge. ISBN 978-0-415-04742-5.
- ↑ Singh, Upinder (2008). A History of Ancient and Early medieval India: from the Stone Age to the 12th century. New Delhi: Pearson Education. p. 137. ISBN 9788131711200.
- ↑ Cradles of Civilization-China: Ancient Culture, Modern Land, Robert E. Murowchick, gen. ed. Norman: University of Oklahoma Press, 1994
- ↑ Mann, Charles C. (2006) [2005]. 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus. Vintage Books. pp. 199–212. ISBN 978-1-4000-3205-1.
- ↑ Haviland, William; et al. (2013). Cultural Anthropology: The Human Challenge. Cengage Learning. p. 250. ISBN 978-1285675305.
- ↑ Understanding Early Civilizations: A Comparative Study, Trigger, Bruce G., Cambridge University Press, 2007
- ↑ 7.0 7.1 Lin (林), Shengyi (勝義); He (何), Xianrong (顯榮) (2001). 臺灣--人類文明原鄉 [Taiwan — The Cradle of Civilization]. Taiwan gu wen ming yan jiu cong shu (臺灣古文明研究叢書) (in Chinese). Taipei: Taiwan fei die xue yan jiu hui (台灣飛碟學硏究會). ISBN 978-957-30188-0-3. OCLC 52945170.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link)