ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਸ਼ਨੀ (ਗ੍ਰਹਿ)

ਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿ (ਚਿੰਨ੍ਹ: ♄) ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਛੇਵਾਂ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਦਾ ਦੂਜਾ ਵੱਡਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਸ਼ਨੀ ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਗੇਸ ਜਾਇੰਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਔਸਤ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ ਧਰਤੀ ਦਾ ਲਗਭਗ ੯ ਗੁਣਾ ਹੈ।[10][11] ਇਸਦੀ ਘਣਤਾ ਧਰਤੀ ਦੀ ਔਸਤ ਘਣਤਾ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ ਅੱਠਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਇਤਨ ਕਰਕੇ ਇਹ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ੯੫ ਗੁਣਾ ਵੱਡਾ ਹੈ।[12][13][14] ਸ਼ਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਰੋਮਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇਵਤਾ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਪਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਖਗੋਲੀ ਚਿੰਨ੍ਹ (♄) ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਦਾਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿ ♄
Saturn during Equinox.jpg
ਸ਼ਨੀ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਇਕੁਈਨੌਕਸ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਹੋਇਆ, ਫੋਟੋ ਕੈਸੀਨੀ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 2008 ਵਿੱਚ ਖਿੱਚੀ ਸੀ। ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਹੇਠਾਂ ਵਾਲਾ ਬਿੰਦੂ ਟਾਈਟਨ ਹੈ।
ਪੰਧ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ
ਉਚਾਰਨ/ˈsætərn/ ( ਸੁਣੋ)[1]
ਨਾਂ ਦਾ ਸੋਮਾ
ਸ਼ਨੀ
ਪਥ ਦੇ ਗੁਣ[5]
ਜ਼ਮਾਨਾ J2000.0
ਅਪਹੀਲੀਅਨ1,514.50 million km (10.1238 AU)
ਪਰੀਹੀਲੀਅਨ1,352.55 million km (9.0412 AU)
ਸੈਮੀ ਮੇਜ਼ਰ ਧੁਰਾ
1,433.53 million km (9.5826 AU)
ਅਕੇਂਦਰਤਾ0.0565


378.09 ਦਿਨ
9.68 km/s (6.01 mi/s)
317.020 °[3]
ਢਾਲ


113.665 °
339.392 °[3]
ਜਾਣੇ ਗਏ ਉਪਗ੍ਰਹਿ62[5]
ਭੌਤਿਕ ਗੁਣ
ਔਸਤ ਅਰਧ ਵਿਆਸ
58,232 km (36,184 mi)
ਭੂ-ਮੱਧ ਤੋਂ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ
  • 60,268 km (37,449 mi) Refers to the level of 1 bar atmospheric pressure</ref>
  • 9.449 Earths
ਧੁਰੇ ਤੋਂ ਅਰਧ-ਵਿਆਸ
  • 54,364 km (33,780 mi)
  • 8.552 Earths
ਸਮਤਲਤਾ0.09796
  • 4.27×1010 km2 (1.65×1010 sq mi)[6]
  • 83.703 Earths
ਆਇਤਨ
  • 8.2713×1014 km3 (1.9844×1014 cu mi)
  • 763.59 Earths
ਪੁੰਜ
  • 5.6834×1026 kg (1.2530×1027 lb)
  • 95.159 Earths
ਔਸਤ ਘਣਤਾ
0.687 g/cm3 (0.0248 lb/cu in) Based on the volume within the level of 1 bar atmospheric pressure</ref> (less than water)
ਸਤ੍ਹਾ ਗਰੂਤਾ ਬਲ
0.210 I/MR2 estimate
ਇਸਕੇਪ ਰਫ਼ਤਾਰ
35.5 km/s (22.1 mi/s)
ਗੋਲਾਈ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣ ਦਾ ਸਮਾਂ
10.55 hours[7] (10 hr 33 min)
ਮੱਧ ਤੋਂ ਘੁੰਮਣ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ
9.87 km/s (6.13 mi/s; 35,500 km/h)
26.73° (to orbit)
ਉੱਤਰੀ ਧੁਰੇ ਤੇ ਪੂਰਬੀ ਚੜ੍ਹਾਅ
40.589°; 2h 42m 21s
ਉੱਤਰੀ ਧੁਰੇ ਤੇ ਝੁਕਾਅ
83.537°
ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਅਨੁਪਾਤ
ਸਤ੍ਹਾ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਘੱਟੋ ਤੋਂ ਘੱਟ ਔਸਤ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ
1 ਬਾਰ 134 K (−139 °C)
0.1 ਬਾਰ 84 K (−189 °C)
+1.47 to −0.24[8]
14.5″ to 20.1″ (ਛੱਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ)
ਵਾਤਾਵਰਨ[5]
ਸਤ੍ਹਾ ਤੇ ਦਬਾਅ
140 kPa[9]
59.5 km (37.0 mi)
ਬਣਤਰby volume:
96.3±2.4% ਹਾਈਡਰੋਜਨ (H
2)
3.25±2.4% ਹੀਲੀਅਮ (He)
0.45±0.2% ਮੀਥੇਨ (CH
4)
0.0125±0.0075% ਅਮੋਨੀਆ (NH
3)
0.0110±0.0058% ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਡਿਊਟਰਾਇਡ (HD)
0.0007±0.00015% ਈਥੇਨ (C
2H
6)
Ices:

ਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿ ਦਾ ਅੰਦਰਲਾ ਭਾਗ ਲੋਹੇ-ਨਿੱਕਲ ਅਤੇ ਚੱਟਾਨਾਂ (ਸਿਲਿਕਾਨ ਅਤੇ ਆਕਸੀਜਨ ਦੇ ਯੋਗਿਕ) ਦੀ ਕੋਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਕੋਰ ਨੂੰ ਧਾਤੂ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਪਰਤ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਤਰਲ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਅਤੇ ਤਰਲ ਹੀਲੀਅਮ ਦੀ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਪਰਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਦੀ ਬਣੀ ਉੱਪਰੀ ਪਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਨੀ ਦਾ ਹਲਕਾ ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਇਸਦੇ ਉੱਪਰੀ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਅਮੋਨੀਆ ਕ੍ਰਿਸਟਲਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਕਰਕੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਧਾਤੂ ਦੀ ਹਾਈਡਰੋਜਨ ਪਰਤ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਕਰੰਟ ਸ਼ਨੀ ਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਘਰੇ ਵਿੱਚ ਚੁੰਬਕੀ ਬਲ ਨੂੰ ਬਣਾਉਂਦਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਧਰਤੀ ਨਾਲੋਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ, ਪਰ ਇਸਦਾ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਮੋਮੈਂਟ ਇਸਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਕਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ੫੮੦ ਗੁਣਾ ਵਧੇਰੇ ਹੈ। ਸ਼ਨੀ ਦੀ ਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡ ਸਟਰੈਂਥ ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਤੋਂ ੨੦ ਗੁਣਾ ਘੱਟ ਹੈ।[8] ਇਸਦਾ ਬਾਹਰਲਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਬਹੁਤ ਨਰਮ ਅਤੇ ਧੁੰਦਲਾ ਹੈ। ਸ਼ਨੀ ਉੱਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ 1,800 km/h (500 m/s) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਬ੍ਰਹਿਸਪਤੀ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਨੈਪਚਿਊਨ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ।[15]

ਹਵਾਲੇਸੋਧੋ

  1. ↑ Walter, Elizabeth (21 April 2003). Cambridge Advanced Learner's Dictionary (Second ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-53106-1. 
  2. ↑ Seligman, Courtney. "Rotation Period and Day Length". Archived from the original on 11 August 2011. Retrieved 13 August 2009. 
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 Simon, J.L.; Bretagnon, P.; Chapront, J.; Chapront-Touzé, M.; Francou, G.; Laskar, J. (February 1994). "Numerical expressions for precession formulae and mean elements for the Moon and planets". Astronomy and Astrophysics. 282 (2): 663–683. Bibcode:1994A&A...282..663S. 
  4. ↑ "The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter". 3 April 2009. Archived from the original on 14 May 2009. Retrieved 10 April 2009.  (produced with Solex 10 Archived 20 December 2008[Date mismatch] at the Wayback Machine. written by Aldo Vitagliano; see also Invariable plane)
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Williams, David R. (23 December 2016). "Saturn Fact Sheet". NASA. Archived from the original on 12 October 2017. Retrieved 12 October 2017. 
  6. ↑ "NASA: Solar System Exploration: Planets: Saturn: Facts & Figures". Solarsystem.nasa.gov. 22 March 2011. Archived from the original on 6 October 2011. Retrieved 8 August 2011. 
  7. ↑ "'Nature' (Saturn's fast spin determined from its gravitational field and oblateness)". Nature. 2 February 2015. 
  8. ↑ 8.0 8.1 Schmude, Richard W. Junior (2001). "Wideband photoelectric magnitude measurements of Saturn in 2000". 59 (3). Georgia Journal of Science: 123–127. 
  9. ↑ Knecht, Robin (October 24, 2005). "On The Atmospheres Of Different Planets" (PDF). Archived (PDF) from the original on 14 ਅਕਤੂਬਰ 2017. Retrieved October 14, 2017.  Check date values in: |archive-date= (help)
  10. ↑ Brainerd, Jerome James (24 November 2004). "Characteristics of Saturn". The Astrophysics Spectator. Archived from the original on 5 October 2011. Retrieved 5 July 2010. 
  11. ↑ "General Information About Saturn". Scienceray. 28 July 2011. Archived from the original on 6 October 2011. Retrieved 17 August 2011. 
  12. ↑ Brainerd, Jerome James (6 October 2004). "Solar System Planets Compared to Earth". The Astrophysics Spectator. Archived from the original on 6 October 2011. Retrieved 5 July 2010. 
  13. ↑ Dunbar, Brian (29 November 2007). "NASA – Saturn". NASA. Archived from the original on 6 October 2011. Retrieved 21 July 2011. 
  14. ↑ Cain, Fraser (3 July 2008). "Mass of Saturn". Universe Today. Retrieved 17 August 2011. 
  15. ↑ "The Planets ('Giants')". Science Channel. 8 June 2004. 
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਸ਼ਨੀ_(ਗ੍ਰਹਿ)&oldid=623600" ਤੋਂ ਲਿਆ