ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਜ਼ਮੀ
ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਜ਼ਮੀ (1977 - 11 ਫਰਵਰੀ 2010) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਕੀਲ ਸੀ ਜੋ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਆਜ਼ਮੀ 'ਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰੇ ਅਪਰਾਧ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ; 1992 ਵਿੱਚ, 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, 1992 ਦੇ ਬੰਬੇ ਦੰਗਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਸਾ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਨਾਬਾਲਗ ਵਜੋਂ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਸਹੀ ਸਬੂਤ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਘੱਟ ਸਮਾਂ ਹੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਸਨੂੰ ਇਸ ਵਾਰ ਫਿਰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਅਤੇ ਵਿਘਨਕਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ (ਰੋਕਥਾਮ) ਐਕਟ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦਿੱਲੀ ਦੀ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ।[1] ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਸਨੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਸੀ। 2003 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਪਰਾਧਿਕ ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਦੇ ਚਾਚਾ ਜੀ, ਅਬੂ ਆਜ਼ਮੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਨੇਤਾ ਸਨ। ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਪਟਾਰੇ ਗਏ ਕੇਸ ਲਗਭਗ ਸਿਰਫ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਸਨ। 11 ਫਰਵਰੀ 2010 ਨੂੰ 32 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਕੁਰਲਾ ਸਥਿਤ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।[2][3]
Shahid Azmi | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 1977 |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | Indian |
| ਪੇਸ਼ਾ | Lawyer Human Rights Activist |
ਸ਼ਾਹਿਦ ਆਜ਼ਮੀ, ਅਬੂ ਆਸਿਮ ਆਜ਼ਮੀ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਗੋਵੰਡੀ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ।[2]
ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
ਸੋਧੋਅਜ਼ਮੀ ਦਾ ਜਨਮ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਦੀਨਾਰ ਉਪਨਗਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਆਜ਼ਮਗੜ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤੀਸਰਾ ਸੀ।[4] ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਭਰਾ ਖਾਲਿਦ ਆਜ਼ਮੀ ਵੀ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਵਕੀਲ ਹੈ।[5] ਸ਼ਾਹਿਦ ਆਜ਼ਮੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਆਸਾਮੀ ਵੰਸ਼ਜ ਦੀ ਮਰਿਯਮ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਤਲਾਕ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ।
ਅਪਰਾਧ ਅਤੇ ਕੈਦ
ਸੋਧੋ14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਪੁਲਿਸ ਨੇ 1992 ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਫਿਰਕੂ ਦੰਗਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ (ਜਾਂ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ)। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਨਾਬਾਲਿਗ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਤਾਹੀ ਨਾਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਬਿਤਾਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਥੋੜਾ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾਇਆ, ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਦੇ ਹੋਏ ਪੁਲਿਸ ਵਾਲੇ ਵੇਖੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਠੰਡੇ ਲਹੂ ਵਾਲੇ ਕਤਲੇਆਮ ਵੇਖੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਅਤੇ ਮੈਂ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ”[6] ਦਸੰਬਰ 1994 ਵਿਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀ ਅਤੇ ਵਿਘਨਕਾਰੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ (ਰੋਕੂ) ਐਕਟ (ਹੁਣ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ) ਦੇ ਤਹਿਤ, ਕੁਝ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ ਦੇ ਨੇਤਾ, ਬਾਲ ਠਾਕਰੇ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸੇ ਸਾਲ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਉਸਨੇ ਸੱਤ ਸਾਲ ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ, ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਬਿਤਾਏ।[7][8][9]
ਤਿਹਾੜ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਠਹਿਰਨ ਵੇਲੇ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਪਹਿਲਾਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲਿਖਤ ਦਾ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਕੋਰਸ; ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਰੀ ਹੋ ਗਏ, ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ (ਐਲਐਲਐਮ) ਲਈ ਪੜ੍ਹਨ ਗਿਆ।[6][8][10]
ਕਰੀਅਰ
ਸੋਧੋਆਪਣੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 2003 ਵਿੱਚ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਵਕੀਲ ਮਜੀਦ ਮੇਮਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।[9] ਅੱਤਵਾਦ ਰੋਕੂ ਐਕਟ, 2002 ਤਹਿਤ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਚੁੱਕਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਜਮਾਤ-ਏ-ਉਲੇਮਾ-ਏ-ਹਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਐਨ.ਜੀ.ਓਜ਼ ਨਾਲ ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰੇ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕੇਸਾਂ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[8] ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵੱਡੀ ਸਫਲਤਾ 2002 ਦੇ ਘਾਟਕੋਪਰ ਬੱਸ ਬੰਬ ਕਾਂਡ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਅੱਤਵਾਦ ਰੋਕੂ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਗਏ ਆਰਿਫ ਪਨਵਾਲਾ ਨੂੰ ਅੱਠ ਹੋਰਾਂ ਸਮੇਤ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਅਦਾਲਤ ਦੁਆਰਾ; ਇਸ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਕਾਨੂੰਨ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[11]
ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ 7/11 ਦੇ ਮੁੰਬਈ ਲੋਕਲ ਰੇਲ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ, 2006 ਔਰੰਗਾਬਾਦ ਹਥਿਆਰਾਂ, 2006 ਦੇ ਮਾਲੇਗਾਓਂ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਮੁਲਜ਼ਮ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ ਸੀ।[2][8] ਹਾਲਾਂਕਿ ਹਾਈਕੋਰਟ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੱਤਵਾਦ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਕੰਟਰੋਲ ਔਰਗੇਨਾਈਜ਼ਡ ਕ੍ਰਾਈਮ ਐਕਟ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਉਸ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਰਵਰੀ 2008 ਵਿਚ, ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਤਿੰਨ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ 'ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।[11] ਜੁਲਾਈ 2008 ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਟੀਸ਼ਨ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ ਕਿ 7/11 ਦੇ ਮੁੰਬਈ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ, ਤਦ ਆਰਥਰ ਰੋਡ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਸਨ, ਤਸੀਹੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਟੀਸ਼ਨ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਿਆਂ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋਸ਼ ਸਹੀ ਪਾਏ ਗਏ। ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਖੇਪ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ 17 ਬਰੀ ਕਰਵਾਏ।[7]
ਇਹ ਉਦੋਂ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਹ 26/11 ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਫਹੀਮ ਅੰਸਾਰੀ ਦਾ ਬਚਾਅ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੰਸਾਰੀ ਨੂੰ 19 ਅਗਸਤ 2012 ਨੂੰ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਾਰੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।[9]
ਮੌਤ
ਸੋਧੋਉਹ 11 ਫਰਵਰੀ 2010 ਨੂੰ ਕੁਰਲਾ ਵਿਖੇ ਟੈਕਸੀ ਮੈਨ ਕਲੋਨੀ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਚਾਰ ਬੰਦੂਕਧਾਰੀ ਉਸ ਦੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਅਤੇ ਦੋ ਗੋਲੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਭੱਜ ਗਏ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਘਾਟਕੋਪਰ ਦੇ ਰਾਜਾਵਦੀ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[2][12][13]
ਕਤਲ ਕੇਸ
ਸੋਧੋਫਰਵਰੀ 2010 ਵਿਚ, ਭਾਰਤ ਨੇਪਾਲੀ ਗਿਰੋਹ ਦੇ ਮੈਂਬਰ, ਦੇਵੇਂਦਰ ਬਾਬੂ ਜਗਤਾਪ ਉਰਫ ਜੇ.ਡੀ., ਪਿੰਟੂ ਦਿਓਰਮ ਡਗਾਲੇ, ਵਿਨੋਦ ਯਸ਼ਵੰਤ ਵੀਚਾਰੇ ਅਤੇ ਹਸਮੁਖ ਸੋਲੰਕੀ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਕੰਟਰੋਲ ਆੱਰਗੇਨਾਈਜ਼ਡ ਕ੍ਰਾਈਮ ਐਕਟ ਤਹਿਤ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।[5] ਹਾਲਾਂਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕਤਲ ਦੇ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੁਲਜ਼ਮ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਨਾਲ ਕਤਲ ਨੂੰ “ਹੱਲ” ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[12]
ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਜੂਨ 2010 ਵਿੱਚ, ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਜ਼ਮੀ ਦਾ ਚਪੜਾਸੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਤਲ ਦਾ ਇਕੱਲਾ ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਗਵਾਹ ਸੀ, ਨੇ ਇੱਕ ਧਮਕੀ ਭਰੀ ਫੋਨ ਮਿਲਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦਿਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ, ਜਿਸਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਲੱਭ ਲਿਆ ਗਿਆ।[14] 20 ਜਨਵਰੀ, 2011 ਨੂੰ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਕੰਟਰੋਲ ਆੱਰਗੇਨਾਈਜ਼ਡ ਕ੍ਰਾਈਮ ਐਕਟ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਪੁਲਿਸ ਚਾਰਜਸ਼ੀਟ ਵਿੱਚ ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਐਮਸੀਓਸੀਏ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ “ਅਪਰਾਧ ਵਿੱਚ ਅਜੀਬ ਲਾਭ ਹੋਏ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਮਕੋਕਾ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਪਹਿਲੂ ਹੈ।”[15]
ਫਿਰ ਅਪ੍ਰੈਲ 2011 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਮੁਲਜ਼ਮ ਕਾਲਾ ਘੋਡਾ ਸੈਸ਼ਨ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਇੱਕ ਸੁਣਵਾਈ ਲਈ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਮੁੰਨੇ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨੌਲੇਕਰ ਗਿਰੋਹ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ, ਇੱਕ ਹਥਿਆਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਕਾਰਤੂਸਾਂ ਸਮੇਤ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਥਿਤ ਤੌਰ' ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਆਇਆ ਸੀ। ਦੋਸ਼ੀ.[5]
23 ਜੁਲਾਈ, 2012 ਨੂੰ, ਬੰਬੇ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਇੱਕ ਮੁਲਜ਼ਮ ਵਿਨੋਦ ਵੀਚਾਰੇ ਨੂੰ 50,000 ਰੁਪਏ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਮੁਚੱਲਕੇ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਤਲ ਸਮੇਂ "ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ" ਸੀ। ਵੀਚਾਰੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਦੋ ਸਾਲ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਕੱਟ ਚੁੱਕਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭਰਤ ਨੇਪਾਲੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਚਾਰ ਰਿਵਾਲਵਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[16]
ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬਿਊਰੋ ਉੱਤੇ ਇਲਜ਼ਾਮ
ਸੋਧੋਰੈਡਿਫ ਨਿਊਜ਼ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸ਼ੀਲਾ ਭੱਟ ਨਾਲ 2007 ਦੀ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿਚ, ਆਜ਼ਮੀ ਨੇ ਪੁਲਿਸ 'ਤੇ ਐਂਟੋਪ ਹਿੱਲ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਮੁਠਭੇੜ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ, ਉਹ ਖੇਤਰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਸੀ ਅਤੇ "ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਲੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਮਿਲਦੇ ਹਨ"। .[17] ਉਸਨੇ ਖੁਫੀਆ ਬਿਊਰੋ ਉੱਤੇ 2006 ਦੇ ਮੁੰਬਈ ਰੇਲ ਬੰਬ ਧਮਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦੇਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਲਸ਼ਕਰ-ਏ-ਤੋਇਬਾ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਸਲਾਮਿਕ ਮੂਵਮੈਂਟ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦਾ ਕੰਮ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬਿਊਰੋ ਕੌਮੀ ਹਿੱਤਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਿਉਂ ਹੋਏਗਾ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਅਤੇ ਸਖਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਲਾਬੀ ਲਈ ਹੈ
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ
ਸੋਧੋਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਜੀਵਨੀ ਫਿਲਮ ਸ਼ਾਹਿਦ (2013) ਹੰਸਲ ਮਹਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸਿਤ ਅਤੇ ਅਨੁਰਾਗ ਕਸ਼ਯਪ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਦਾ ਅਭਿਨੇਤਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਰਾਓ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ 2012 ਟੋਰਾਂਟੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੇ 'ਸਿਟੀ ਟੂ ਸਿਟੀ' ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਸਤੰਬਰ 2013 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 18 ਅਕਤੂਬਰ 2013 ਨੂੰ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।[8] ਫਿਲਮ ਦਾ ਇੱਕ ਸੀਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਆਜ਼ਮੀ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਕਮਰੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਾਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਦੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇੱਕ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਜ਼ਮੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੀ।[1] ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਨਾਟਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਈ ਅਜ਼ਮੀ ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀਆਂ ਕਈ ਪਟੀਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੋ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਣਾ ਅਯੂਬ ਦੀ 2016 ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਗੁਜਰਾਤ ਫਾਈਲਾਂ ਵਕੀਲ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਰਤਾ ਮੁਕੁਲ ਸਿਨਹਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਹਿਦ ਆਜ਼ਮੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
ਸੋਧੋ- ↑ 1.0 1.1 "Film remembers Indian lawyer Shahid Azmi as symbol of hope". BBC. 28 September 2012. Retrieved 15 May 2013.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "26/11 accused Fahim Ansari's lawyer Shahid Azmi shot dead". The Times of India. 11 February 2010. Archived from the original on 2013-09-25. Retrieved 2019-12-10.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Ajit Sahi (27 February 2010). "A Grain in My Empty Bowl: A crusader for justice is silenced. Actually not ." Tehelka Magazine, Vol 7, Issue 08. Archived from the original on 2 April 2010. Retrieved 20 August 2012.
- ↑ Shivam Vij (10 February 2011). "Remembering Shahid Azmi, the Shaheed: Mahtab Alam". Kafila. Retrieved 22 August 2012.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 "Man on mission to free Shahid Azmi killer from court arrested". DNA. 9 April 2011.
- ↑ 6.0 6.1 "Lawyer who 'piqued' Salian was once pursued by law". The Times of India. 15 August 2004. Archived from the original on 2013-02-27. Retrieved 2019-12-10.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ 7.0 7.1 "Film remembers Indian lawyer Shahid Azmi as symbol of hope". BBC News. 28 September 2012.
a murdered Indian human rights lawyer..
- ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 "The 'unlikely' lawyer as an unlikely hero". Indian Express. 9 August 2012. Retrieved 21 August 2012.
A movie based on the lawyer and human rights activist..
- ↑ 9.0 9.1 9.2 "The lawyer who courted death". Mint. 13 September 2012.
- ↑ "Shahid Azmi never tried to hide his past as Tada detainee". DNA. 12 February 2010.
- ↑ 11.0 11.1 "Shahid Azmi: Short career, long-lasting impact". DNA. 13 February 2010.
- ↑ 12.0 12.1 Rana Ayyub (2 March 2010). "A murder riddled with holes: The irony is that slain lawyer Shahid Azmi came to fame exposing police lapses". Tehelka. Archived from the original on 7 ਅਕਤੂਬਰ 2011. Retrieved 20 August 2012.
{{cite web}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ Shahid Azmi dead NDTV.
- ↑ "Witness in Shahid Azmi murder case gets threat". The Times of India. 11 June 2010. Archived from the original on 2013-01-04. Retrieved 2019-12-10.
{{cite news}}: Unknown parameter|dead-url=ignored (|url-status=suggested) (help) - ↑ "Azmi murder: Court drops MCOCA charges against four". Indian Express. 22 January 2011.
- ↑ "Accused in Shahid Azmi murder case gets bail". DNA. 23 July 2012. Retrieved 22 August 2012.
- ↑ "Introspect why the educated Muslim is taking to violence".