ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ( Urdu: ادبیاتِ پاکستان ) ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਸਾਹਿਤ ਹੈ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਭਰ ਕੇ 1947 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।^[1] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਪਰੰਪਰਾ ਨਵੇਂ ਰਾਜ ਨੂੰ ਵਿਰਸੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਵਿਲੱਖਣ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਉਭਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਰਦੂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਪੰਜਾਬੀ, ਸਰਾਇਕੀ, ਬਲੋਚੀ, ਪੁਸ਼ਤੋ ਅਤੇ ਸਿੰਧੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।^[2]

ਇਤਿਹਾਸ

ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿਚ ਵਿਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਘਟਨਾਵਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਸੀ।^[1] ਗਿਲਾਨੀ ਕਾਮਰਾਨ ( ਜੀਸੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਲੈਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਸੀ, ਪਰ ਤੁਰੰਤ ਇਸ ਉਮੀਦ 'ਤੇ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਉਤਰਿਆ।^[1]

ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ (1912-1955), ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਲੇਖਕ ਨੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦਾ ਸਾਹਿਤ ਆਪਣੀ ਸੁਰ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ ਪੱਖੋਂ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਬਲਕਿ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਅਤੇ ਉਮੀਦਾਂ ਨੂੰ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਸੀ।^[1]

ਅੱਜ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਨੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਜਮਾਤੀ ਵਿਵਸਥਾ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਚਿਤਰਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪਾਂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਕਸਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਗਲਪ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੇਖਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਤੋਂ ਉਧਾਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਉਲਟ।

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਧਿਕਾਰਤ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਲੈਟਰਸ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਬੋਰਡ ਆਫ਼ ਗਵਰਨਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਹਜ਼ਮ ਕਰਦਾ ਹੈ

1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਡਾਈਜੈਸਟ ਨਾਮਕ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸਨ।^[3] ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਝ ਹਜ਼ਮ ਵਰਤਮਾਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮਿੱਝ ਦੇ ਗਲਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਕਰਾਚੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਲਪ ਫਿਕਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਸੀ। ਸਬਰੰਗ ਡਾਇਜੈਸਟ (1960) ਦੇ ਇਬਨ-ਏ-ਸਫੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕੀਲ ਆਦਿਲਜ਼ਾਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਲਪ ਫਿਕਸ਼ਨ ਲੇਖਕ ਸਨ। ਮੋਹੀਉਦੀਨ ਨਵਾਬ ਨੇ 2010 ਤੱਕ ਦੇਵਤਾ ਨਾਂ ਦੀ 33 ਸਾਲ ਲੰਬੀ ਸਸਪੈਂਸ ਡਾਇਜੈਸਟ ਲੜੀ ਚਲਾਈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਇਸਲਾਮੀ ਧਾਰਮਿਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਦੇ ਨਾਲ ਢੁਕਵੇਂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ ਹੋਏ, ਜਨਰਲ ਜ਼ਿਆ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਚੁਣੌਤੀਪੂਰਨ ਸਮਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਪਰ ਕਈ ਵਾਰ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਨੈਤਿਕ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਵਤ ਦੇ ਕੇ ਬਾਈਪਾਸ ਕਰਨ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਅਤੇ ਸਾਧਨ ਵੀ ਲੱਭਣੇ ਪਏ।^[3] ਹਸੀਬ ਆਸਿਫ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਰੋਮਾਂਸ ਅਤੇ ਕਾਮੁਕਤਾ, ਬਲਕਿ ਨਰਮ ਇਰੋਟਿਕਾ ਵੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪਲਪ ਫਿਕਸ਼ਨ ਹਜ਼ਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਇਹ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੁਝ ਕੁਦਰਤੀ ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਲਗਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦਖਲ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕ੍ਰਾਸ ਰੋਡ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਡਿਜੀਟਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਨਾਲ ਆਇਆ। ਕੁਝ ਡਾਇਜੈਸਟ ਲੇਖਕ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਡਰਾਮਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਰਾਈਟਿੰਗ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ, ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਗਾਹਕੀ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਪਾਰਕ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਡਾਇਜੈਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇੱਕ ਹੱਦ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਜਿਨਸੀ ਖੁੱਲੇਪਣ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।^[3] ਹਸੀਬ ਆਸਿਫ਼ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਡਾਇਜੈਸਟਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਨੈਤਿਕ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਕਾਬਪੋਸ਼ ਜਿਨਸੀ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉੱਚ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਵਰਗ ਨੂੰ ਜੱਜ ਕਰਨਾ ਵੀ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਆਸਿਫ ਅੱਗੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਲਾਸੀਕਲ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕੁਝ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖੀ ਲਿੰਗਕਤਾ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤੀ ਵਾਰ ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਪਿਤਾ-ਪੁਰਖੀ ਪਾਖੰਡ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਦਲੀਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪੁਲਪ ਫਿਕਸ਼ਨ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਪੁਰਖੀ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।^[3]

ਭਾਸ਼ਾ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਤ

ਉਰਦੂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ

ਪੰਜਾਬੀ

ਪਸ਼ਤੋ

ਸਿੰਧੀ

ਸਰਾਇਕੀ

ਕਸ਼ਮੀਰੀ

ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਦੌਰ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀ ਉਪ-ਭਾਸ਼ਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਹਿਦ ਸੁਹਰਾਵਰਦੀ, ਅਹਿਮਦ ਅਲੀ, ਆਲਮਗੀਰ ਹਾਸ਼ਮੀ, ਦਾਊਦ ਕਮਾਲ, ਤੌਫੀਕ ਰਫਤ, ਅਤੇ ਮਾਕੀ ਕੁਰੈਸ਼ੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਐਮ. ਅਥਰ ਤਾਹਿਰ, ਵਕਾਸ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ। ਅਹਿਮਦ ਖਵਾਜਾ, ਓਮੇਰ ਤਰੀਨ, ਹਿਨਾ ਬਾਬਰ ਅਲੀ ਅਤੇ ਹੋਰ; ਪਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਗਲਪ ਨੂੰ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਪਾਰਸੀ ਲੇਖਕ ਬਾਪਸੀ ਸਿੱਧਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਨਾਲ, ਜਿਸਨੇ ਦ ਕਰੋ ਈਟਰਸ, ਕਰੈਕਿੰਗ ਇੰਡੀਆ (1988), ਆਦਿ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਅਹਿਮਦ ਅਲੀ ਅਤੇ ਜ਼ੁਲਫ਼ਕਾਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ। ਘੋਸ਼ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗਲਪ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵਿੱਚ, ਹਨੀਫ਼ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਨੇ ਨਾਵਲ ਦ ਬੁੱਢਾ ਆਫ਼ ਸਬਰਬੀਆ (1990) ਨਾਲ ਇੱਕ ਉੱਤਮ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਵ੍ਹਾਈਟਬ੍ਰੇਡ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ, ਅਤੇ ਆਮਰ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾਯੋਗ ਲਘੂ ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਲਿਖੀ। ਸਾਰਾ ਸੁਲੇਰੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਹਿਤਕ ਯਾਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ, ਮੀਟਲੇਸ ਡੇਜ਼ (1989)।

ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲਿਖਤ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪਾਠਕ ਹਨ। 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ਜਦੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਲੈਟਰਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਲਾਨਾ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕ ਆਲਮਗੀਰ ਹਾਸ਼ਮੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਬਾਪਸੀ ਸਿੱਧਵਾ ਅਤੇ ਨਦੀਮ ਅਸਲਮ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਅਕੈਡਮੀ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣ ਵਾਲੇ ਕਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਨਾਵਲਕਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਲਈ ਜਿੱਤੇ ਜਾਂ ਚੁਣੇ ਗਏ। ਮੋਹਸਿਨ ਹਾਮਿਦ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ਮੋਥ ਸਮੋਕ (2000) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਬੈਟੀ ਟਰਾਸਕ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ ਅਤੇ PEN/ਹੇਮਿੰਗਵੇ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਫਾਈਨਲਿਸਟ ਸੀ; ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਦੂਜਾ ਨਾਵਲ, ਦ ਰਿਲੈਕਟੈਂਟ ਫੰਡਾਮੈਂਟਲਿਸਟ (2007) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮੈਨ ਬੁਕਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਸ਼ਾਰਟਲਿਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੇਖਕ ਨਦੀਮ ਅਸਲਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ, ਮੈਪਸ ਫਾਰ ਲੌਸਟ ਲਵਰਜ਼ (2004) ਲਈ ਕਿਰੀਆਮਾ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤਿਆ । ਮੁਹੰਮਦ ਹਨੀਫ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ, ਏ ਕੇਸ ਆਫ ਐਕਸਪਲੋਡਿੰਗ ਮੈਂਗੋਜ਼ (2008) ਨੂੰ 2008 ਦੇ ਗਾਰਡੀਅਨ ਫਸਟ ਬੁੱਕ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਸ਼ਾਰਟਲਿਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ^[4] ਉੱਭਰਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਕਾਮਿਲਾ ਸ਼ਮਸੀ ਅਤੇ ਦਾਨਿਆਲ ਮੁਈਨੁਦੀਨ ਨੇ ਵਿਆਪਕ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ। ^[5]

ਮੁਢਲੇ ਮੁਸਲਿਮ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ। ਉਰਦੂ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਲਿੰਗੁਆ ਫ੍ਰੈਂਕਾ, ਫਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਭਾਰੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖਿੱਚਦੀ ਹੈ ( ਫਾਰਸੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਦੇਖੋ)। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਫ਼ਾਰਸੀ ਤੋਂ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਵੀ ਬਣ ਗਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੱਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ ਸਨ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੁਗਲਾਂ ਦੀ ਦਰਬਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰਹੀ, ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਰਦੂ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਫ਼ਾਰਸੀ ਨੇ ਅਜੇ ਵੀ ਆਪਣਾ ਰੁਤਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ।

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

ਹਵਾਲੇ

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Pakistan Literature: Evolution & trends Archived 2006-03-24 at the Wayback Machine., Gilani Kamran, 2004.
↑ "Prolegomena to the Study of Pakistani English and Pakistani Literature in English" (1989), Alamgir Hashmi, Pakistani Literature (Islamabad), 2:1 1993.
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 Asif, Haseeb (2015-07-06). "Read pray love: Inside the enigmatic world of Urdu digests". Herald Magazine (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-04-12.
↑ Higgins, Charlotte (31 October 2008). "Five of the best in line for the Guardian first book award". The Guardian. Retrieved 2009-03-15.
↑ "Pakistani Authors Catch Literary World's Attention", Rob Gifford, Morning Edition, NPR, May 29, 2009

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ

ਕਾਮਰਾਨ, ਗਿਲਾਨੀ, 2004, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਾਹਿਤ: ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਰੁਝਾਨ
ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ: ਆਲਮਗੀਰ ਹਾਸ਼ਮੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਸਮਕਾਲੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕ (ਨਿਊਯਾਰਕ: ਵਰਲਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਰਵਿਸ, 1978; ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ: ਗੁਲਮੋਹਰ ਪ੍ਰੈਸ, 1987) (ਦੂਜਾ ਐਡੀ. ). ISBN 0-00-500408-X (OCLC #19328427; LC ਕਾਰਡ #87931006)
A Dragonfly in the Sun: An Anthology of Pakistan Writing in English, Muneza Shamsie ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ (ਕਰਾਚੀ: ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ, 1997)। ISBN 0-19-577784-0
ਘਰ ਛੱਡਣਾ: ਨਵੇਂ ਮਿਲੇਨਿਅਮ ਵੱਲ: ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਗਦ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਮੁਨੀਜ਼ਾ ਸ਼ਮਸੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ (ਕਰਾਚੀ: ਆਕਸਫੋਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ, 2001)। ISBN 0-19-579529-6
ਪੋਸਟ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਵਾਇਸਸ ਇਨ ਸਾਊਥ ਏਸ਼ੀਅਨ ਰਾਈਟਿੰਗਜ਼, ਆਲਮਗੀਰ ਹਾਸ਼ਮੀ, ਮਾਲਸ਼ਰੀ ਲਾਲ ਅਤੇ ਵਿਕਟਰ ਰਾਮਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ (ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ: ਅਲਹਮਰਾ, 2001)। ISBN 969-516-093-X
ਰਹਿਮਾਨ, ਤਾਰਿਕ। 1991 ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਲਾਹੌਰ: ਵੈਨਗਾਰਡ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ਼ (ਪ੍ਰਾਇਵੇਟ) ਲਿਮਿਟੇਡ।