ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ

ਸ਼ਾਪੁਰਜੀ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ

ਸ਼ਾਪੁਰਜੀ ਦੋਰਾਬਜੀ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ (28 ਮਾਰਚ 1874 – 16 ਜਨਵਰੀ 1936) ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਸੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਸਨ। ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਯੂਕੇ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਲਈ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ (ਐਮਪੀ) ਬਣਨ ਵਾਲ਼ਾ ਭਾਰਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਐਮਪੀ ਰਹੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ (ਸੀਪੀਜੀਬੀ) ਦੇ ਕੁਝਕੁ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਵੀ ਸੀ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ

ਸੋਧੋ

ਸ਼ਾਪੁਰਜੀ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਦਾ ਜਨਮ 28 ਮਾਰਚ 1874 ਨੂੰ ਬੰਬਈ (ਹੁਣ ਮੁੰਬਈ), ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਦੋਰਾਬਜੀ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਜੇਰਬਾਈ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਮਾਲਕ, ਜਮਸ਼ੇਤਜੀ (ਉਰਫ਼ ਜੇਐਨ) ਟਾਟਾ ਦੀ ਇੱਕ ਭੈਣ ਸੀ। [1] ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਉਚਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰ ਕਾਲਜ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੰਬਈ ਦੇ ਸੇਂਟ ਜ਼ੇਵੀਅਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। [2]

ਉਸਨੇ ਟਾਟਾ [3] ਲਈ ਇੱਕ ਲੋਹੇ ਅਤੇ ਕੋਲੇ ਦੇ ਪ੍ਰਾਸਪੈਕਟਰ ਵਜੋਂ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਉੜੀਸਾ (ਪਹਿਲਾਂ ਉੜੀਸਾ ਕਿਹਾ) ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਹੇ ਅਤੇ ਕੋਲੇ ਦੇ ਭੰਡਾਰਾਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਖੋਜ ਕੀਤੀ। [4] ਮਲੇਰੀਆ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹ 1905 [5] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਟਾਟਾ ਦੇ ਮਾਨਚੈਸਟਰ ਦਫਤਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲਾ ਗਿਆ । ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲਿੰਕਨਜ਼ ਇਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਬੈਰਿਸਟਰ ਲਈ ਯੋਗਤਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛੱਡ ਗਿਆ। [6]

ਸਿਆਸੀ ਕੈਰੀਅਰ

ਸੋਧੋ
 
ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ. 1936

ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਚਨਬੱਧ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1909 ਵਿੱਚ ਮਾਨਚੈਸਟਰ ਵਿੱਚ ਸੁਤੰਤਰ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ [5]

ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਨਵੰਬਰ 1917 ਦੀ ਬੋਲਸ਼ੇਵਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਬਣੀ, ਅਤੇ 1919 ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਆਈਐਲਪੀ ਨੂੰ ਉਸ ਨਵੀਂ ਸੰਸਥਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਏਮੀਲ ਬਰਨਜ਼, ਆਰ. ਪਾਲਮ ਦੱਤ, ਜੇ. ਵਾਲਟਨ ਨਿਊਬੋਲਡ, ਹੈਲਨ ਕ੍ਰਾਫੁਰਡ, ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸੰਗਠਿਤ ਧੜੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਜਿਸਨੂੰ ਆਈਐਲਪੀ ਦਾ ਖੱਬਾ ਵਿੰਗ ਗਰੁੱਪ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਯਤਨ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਸੀ। [7] ਜਦੋਂ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਅਤੇ ਆਈਐਲਪੀ ਦੇ ਖੱਬੇ ਵਿੰਗ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਨਾਲ਼ ਜੋੜਨ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਮਾਰਚ 1921 ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਈ, ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਨੇ ਖੱਬੇ ਵਿੰਗ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਹੋਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਵੀਂ ਪਾਰਟੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ (ਸੀਪੀਜੀਬੀ) ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਸੰਗਠਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। [5]

ਉਸਨੇ ਸੀਪੀਜੀਬੀ ਦੇ ਡੈਲੀਗੇਟ ਵਜੋਂ 1921 ਵਿੱਚ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਦੂਜੀ ਪੈਨ-ਅਫਰੀਕਨ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ।

ਅਕਤੂਬਰ 1922 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ, ਛੇ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ । [8] ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ [8] ਦਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦੋ ਕਮਿਊਨਿਸਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਲੰਡਨ ਦੇ ਬੈਟਰਸੀ ਉੱਤਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਲੜਿਆ - ਜੋ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛਤਰੀ ਸੰਸਥਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਈਐਲਪੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਬੰਧਤ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਟਰੇਡ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਬੈਟਰਸੀ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ, 11,311 ਵੋਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ - ਆਪਣੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਵਿਰੋਧੀ ਨੂੰ 2,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਮਾਤ ਪਾਇਆ। [9] ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਹਮਾਇਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਵਜੋਂ ਚੋਣ ਲੜਨ ਲਈ ਚੁਣੇ ਗਏ, ਜੇ. ਵਾਲਟਨ ਨਿਊਬੋਲਡ ਸਨ, ਮਦਰਵੈਲ ਵਿੱਚੋਂ ਜਿੱਤ ਗਿਆ ਸੀ। [10]

ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਨੂੰ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੰਸਦੀ ਕਾਕਸ ਵਿੱਚ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਨਿਊਬੋਲਡ ਨੇ ਇਸ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ\। [11] ਇਸ ਗੱਲ ਨੇ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਅਤੇ ਨਿਊਬੋਲਡ ਨੂੰ ਸਾਂਝੀ ਸਰਗਰਮੀ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕਿਆ, ਅਤੇ ਜੋੜੇ ਨੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਸੰਭਵ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਬੇਰੋਜ਼ਗਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਮਕਾਨਾਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਕਿਰਾਏ ਦੇ ਕਾਜ ਨੂੰ ਉਠਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। [12] ਨਿਊਬੋਲਡ ਨੂੰ ਮਈ 1923 ਵਿਚ ਰੂਹਰ 'ਤੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਕਬਜ਼ੇ ਦੌਰਾਨ ਕਰਜ਼ਨ ਅਲਟੀਮੇਟਮ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਾਰਨ ਸਦਨ ਤੋਂ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [12]

ਨਵੰਬਰ 1923 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਪੀਜੀਬੀ ਨੇ ਆਪਣੇ 9 ਮੈਂਬਰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਬਣਾਏ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੈਟਰਸੀ ਨੌਰਥ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਪੁਰਜੀ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਬੈਟਰਸੀ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਉਮੀਦਵਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। [13] ਹਾਲਾਂਕਿ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਸਾਰੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਲੇਬਰ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਮਿਲ਼ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। [13] ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਬਰ ਲਈ ਮਾਮੂਲੀ ਲਾਭਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਚੋਣ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵਾਂ ਨੂੰ ਹਾਊਸ ਆਫ ਕਾਮਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ (ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 346 ਤੋਂ ਘਟ ਕੇ 259 ਹੋ ਗਈ)। [14] ਸਾਰੇ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਉਮੀਦਵਾਰ 1923 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਬੈਟਰਸੀ ਉੱਤਰੀ ਵਿੱਚ ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਵੀ ਹਾਰ ਗਿਆ ਸੀ । [14]

1924 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਅਖੌਤੀ ਜ਼ੀਨੋਵੀਵ ਪੱਤਰ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਆਈਆਂ ਅਤੇ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵਾਂ ਨੇ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਲਈਆਂ ਅਤੇ 2 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਵਧਾ ਲਈ। [15] ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਚੋਣ ਲੜਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ 42 ਸੀਟਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। [15] ਬੈਟਰਸੀ ਨਾਰਥ ਵਿੱਚ, ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਰਸਮੀ ਹਮਾਇਤ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਚੋਣ ਲੜਿਆ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ 544 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਥੋੜੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਚੋਣ ਜਿੱਤਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਿਹਾ, 8 ਸੀਪੀਜੀਬੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। [16]

ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਨੂੰ 1926 ਦੀ ਆਮ ਹੜਤਾਲ ਦੌਰਾਨ ਹੜਤਾਲੀ ਕੋਲਾ ਮਾਈਨਰਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਉਹ 1927 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿਰੁੱਧ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਸੀ [2]

ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ ਦਾ ਸੰਸਦੀ ਕੈਰੀਅਰ ਉਦੋਂ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ 1929 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੀਟ ਹਾਰ ਗਿਆ। [2] ਉਹ 1930 ਵਿੱਚ ਗਲਾਸਗੋ ਸ਼ੈਟਲਸਟਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉਪ-ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਲੜਿਆ ਪਰ ਨਾਕਾਮ ਰਿਹਾ, ਅਤੇ ਬੈਟਰਸੀ ਵਿੱਚ 1931 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਤਮ ਹਾਰਨ ਵਾਲੀ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ। [2]

1934 ਵਿੱਚ ਉਹ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਦੂਰ ਪੂਰਬੀ ਗਣਰਾਜਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਗਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਤੇ ਬਿਹਤਰ ਸਮਝਦਾ । ਇਸ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆ ਪਰ ਉਹ ਰਾਜੀ ਹੋ ਗਿਆ। [17]

ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ

ਸੋਧੋ

14 ਅਗਸਤ 1907 ਨੂੰ ਸਕਲਾਟਵਾਲਾ ਨੇ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਔਰਤ ਸਾਰਾਹ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਮਾਰਸ਼ (ਜਨਮ 1888) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਇੱਕ ਹੋਟਲ ਵੇਟਰੇਸ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮੈਟਲਾਕ, ਡਰਬੀਸ਼ਾਇਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਜੋੜੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਸਨ; ਦੋਰਾਬ, ਬੇਰਮ, ਅਤੇ ਕੈਖੋਸ਼ਰੋ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੈਕੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਅਤੇ ਦੋ ਧੀਆਂ; ਧੁੰਬਰ ਅਤੇ ਜੀਵਨਬਾਈ (ਕੈਂਡੀਡਾ ਜਾਂ ਕੈਂਡੀ ਅਤੇ ਸੇਹਰੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)। [18] [19] ਇੱਕ ਵਾਰ ਗੈਰ-ਧਾਰਮਿਕ ਸੀਪੀਜੀਬੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੈਂਸਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕੈਕਸਟਨ ਹਾਲ, ਵੈਸਟਮਿੰਸਟਰ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਾਸਟ੍ਰੀਅਨ ਨਵਜੋਤ ਫੜਨ ਦੀ ਰਸਮ ਲਈ ਉਸਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਉਸਨੇ ਇਸ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਬਚਾਅ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਟਾਟਾ ਪਰਿਵਾਰ ਟਰੱਸਟ ਫੰਡ ਤੋਂ ਲਾਭ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸੀ। [20]

ਫੁਟਨੋਟ

ਸੋਧੋ
  1. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001E-QINU`"'</ref>" does not exist.Article by Mike Squires.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 Colin Holmes, "Shapurgi Dorabji Saklatvala," in A. Thomas Lane (ed.), Biographical Dictionary of European Labor Leaders: M-Z. Westport, CT: Greenwood Press, 1995; p. 835.
  3. ↑ Sehri Saklatvala, "The Fifth Commandment: Biography of Shapurji Saklatvala" Archived 17 August 2002 at the Wayback Machine., Salford: Miranda Press, 1991; Chapter 3.
  4. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000001F-QINU`"'</ref>" does not exist.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 236.
  6. ↑ Saklatvala, The Fifth Commandment, Archived 6 July 2007 at the Wayback Machine. chapter 5.
  7. ↑ James Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume One: Formation and Early Years, 1919–1924. London: Lawrence and Wishart, 1968; p. 26.
  8. ↑ 8.0 8.1 Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 188.
  9. ↑ Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 191.
  10. ↑ Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 190.
  11. ↑ Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 192.
  12. ↑ 12.0 12.1 Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 193.
  13. ↑ 13.0 13.1 Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 242.
  14. ↑ 14.0 14.1 Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 243.
  15. ↑ 15.0 15.1 Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 356.
  16. ↑ Klugmann, History of the Communist Party of Great Britain: Volume 1, p. 357.
  17. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000020-QINU`"'</ref>" does not exist.
  18. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000021-QINU`"'</ref>" does not exist.Oxford Dictionary of National Biography, Volume 48. p. 676.
  19. ↑ "Ancient Parsee Rites in England's Capital" (PDF). THE WYANDOTTE HERALD. 17 February 1928. Archived from the original (PDF) on 23 ਨਵੰਬਰ 2018. Retrieved 12 October 2016.
  20. ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000024-QINU`"'</ref>" does not exist.Oxford Dictionary of National Biography, Volume 48. p. 677.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਸ਼ਾਪੁਰਜੀ_ਸਕਲਾਤਵਾਲਾ&oldid=743037" ਤੋਂ ਲਿਆ