ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਖਸ਼ੀ

ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਖਸ਼ੀ (ਜਨਮ 1937), ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ 1977 ਵਿੱਚ ਬਰਮਿੰਘਮ ਏਰੀਆ ਹੈਲਥ ਅਥਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਿਹਤ ਦਾ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿੱਚ 1978 ਦੇ ਚੇਚਕ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦੌਰਾਨ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਸੰਪਰਕ ਟਰੇਸਿੰਗ ਅਤੇ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਯਤਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ।

ਬਖਸ਼ੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੈਡੀਕਲ ਡਿਗਰੀ ਕੰਪਾਲਾ, ਯੂਗਾਂਡਾ ਵਿੱਚ ਮੇਕੇਰੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਘਰੇਲੂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜ਼ੈਂਬੀਆ ਵਿੱਚ ਜ਼ੈਂਬੇਜ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੌਕਫੈਲਰ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਰੱਖੀ। 1974 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਪੋਸਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੋਜ਼ਾਮਬੀਕ ਤੋਂ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈਜ਼ੇ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 1977 ਵਿੱਚ ਬਰਮਿੰਘਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਲਈ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਗਈ। ਚੇਚਕ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਯਤਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਬਰਮਿੰਘਮ ਵਿੱਚ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਏ, ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ, ਮੈਨਿਨਜਾਈਟਿਸ ਅਤੇ ਟਾਈਫਾਈਡ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਪ੍ਰਕੋਪਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ।

ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਵਿੱਚ, ਬਖਸ਼ੀ ਨੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿੱਚ ਟੀਬੀ: ਏ ਟੇਲ ਆਫ਼ ਟੂ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ (2006) ਅਤੇ ਸਿੱਖਸ ਇਨ ਦ ਡਾਇਸਪੋਰਾ: ਸਿੱਖ ਫੇਥ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਗਾਈਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਗਲੋਬਲ ਉਮਰ (2008) ਲਈ ਇੱਕ ਗਿਆਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ

ਸੋਧੋ

ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਖਸ਼ੀ, ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰਿੰਦਰਜੀਤ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,[1] ਦਾ ਜਨਮ 1937 ਵਿੱਚ ਦਾਰ ਏਸ ਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਪਰਵਾਸੀਆਂ, ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਮੂਲ ਰਾਸ ਕੋਹ ਪਹਾੜੀਆਂ, ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ) (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਪੂਰਬੀ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ।[2]

ਦਾਰ ਏਸ ਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 1960 ਵਿੱਚ ਕੰਪਾਲਾ, ਯੂਗਾਂਡਾ ਵਿੱਚ ਮੇਕੇਰੇਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਵਾਈ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਸਨੇ 1965 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ।[3][4][lower-alpha 1] ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਬਚਪਨ ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।[6]

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕੈਰੀਅਰ

ਸੋਧੋ

ਘਰ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਖਸ਼ੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ ਪੋਸਟ ਮੋਂਗੂ, ਬਾਰੋਟਸਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਸੀ।[7] ਜ਼ੈਂਬੀਆ ਵਿੱਚ ਜ਼ੈਂਬੇਜ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਸਥਿਤ, ਉਸਨੇ ਬਾਰੋਟਸ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾਤਰ ਸੱਪ ਦੇ ਕੱਟਣ ਅਤੇ ਤਪਦਿਕ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ।[8] ਉੱਥੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਜ਼ੈਂਬੀਆ ਵਿੱਚ ਟੀਕਾਕਰਨ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਟੂਰ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਚਲਾ ਗਿਆ।[9] ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰੌਕਫੈਲਰ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ ਰੱਖੀ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਸਨੇ 1971 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਕ ਹੈਲਥ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰਜ਼ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।[9][10] ਜ਼ੈਂਬੀਆ ਵਾਪਸ ਆਉਣ 'ਤੇ, ਉਸਨੂੰ ਖੇਤਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੋਜ਼ਾਮਬੀਕ ਦੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈਜ਼ਾ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ।[9]

1974 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਗਲੋਸਟਰਸ਼ਾਇਰ ਵਿੱਚ ਸੀਨੀਅਰ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਥੇਮਜ਼ ਉੱਤੇ ਕਿੰਗਸਟਨ ਵਿੱਚ ਰਜਿਸਟਰਾਰ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਸਲਿਮਬ੍ਰਿਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।[9][11]

ਬਰਮਿੰਘਮ

ਸੋਧੋ
 
ਅਲਫ਼ਾ ਟਾਵਰ, ਬਰਮਿੰਘਮ

1977 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਬਰਮਿੰਘਮ ਏਰੀਆ ਹੈਲਥ ਅਥਾਰਟੀ ਲਈ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਿਹਤ ਦਾ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[12][13][lower-alpha 2] ਮਾਰਕ ਪੈਲੇਨ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਦ ਲਾਸਟ ਡੇਜ਼ ਆਫ਼ ਸਮੈਲਪੌਕਸ (2018) ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[9] ਬਖਸ਼ੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਸੈਪਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ "ਉਸ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ" ਨੂੰ ਲਿਫਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਅਲਫ਼ਾ ਟਾਵਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਪੌੜੀਆਂ ਦੀਆਂ 13 ਉਡਾਣਾਂ ਦੀ ਪੈਦਲ ਚੱਲੀ।[9] ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪੈਲੇਨ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸੈਲੀ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਇੰਟਰਵਿਊਆਂ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ, ਕਿ ਆਮ ਅੱਠ ਇੰਟਰਵਿਊਰਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਨੇ ਇਸ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ 20 ਉਸ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਕਰਨ ਲਈ ਆਏ ਸਨ।[9][16][17]

ਦੋ ਘੰਟੇ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਇੰਟਰਵਿਊਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣ ਵਿਚ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਡੀਕ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਫੈਸਲਾ ਅਧੂਰਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਲ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ।[9] ਉਸਨੇ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ "ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਲੋਕ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ - ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮੇਰਾ ਸੈਕਟਰੀ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਕੁਝ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ। ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਮੈਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਅਫ਼ਸੋਸ ਹੈ - ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੁਖੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।'"[18] ਪੋਸਟ ਦੇ ਉਸ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਐਕਯੂਪੰਕਚਰਿਸਟ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਬੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣਾ ਪਿਆ।[9] ਗਲੋਸਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਬਰਮਿੰਘਮ ਅਤੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਦੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ।[9] ਉਸਦਾ ਦਫਤਰ ਬਰਮਿੰਘਮ ਮੈਡੀਕਲ ਸਕੂਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਅਲਾਸਡੇਅਰ ਗੇਡੇਸ ਦੇ ਉਸੇ ਕੋਰੀਡੋਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[9]

1978 ਚੇਚਕ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ

ਸੋਧੋ

1978 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੇ ਅਹੁਦੇ ਦੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ, ਬਖਸ਼ੀ ਨੂੰ ਬਰਮਿੰਘਮ ਵਿੱਚ ਚੇਚਕ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦੌਰਾਨ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਚੇਚਕ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[19][20] ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 25 ਅਗਸਤ 1978 ਨੂੰ ਬਰਮਿੰਘਮ ਵਿੱਚ ਚੇਚਕ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ ਅਤੇ ਚੇਚਕ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਉਸੇ ਦਿਨ ਹੋਈ।[9] ਵਿਲੀਅਮ ਨਿਕੋਲ, ਬਰਮਿੰਘਮ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਹੇਠ, ਕਮੇਟੀ ਵਿੱਚ ਬਖਸ਼ੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੈਨਰੀ ਬੈਡਸਨ ਅਤੇ ਗੇਡੇਸ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[21][22]

ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਦੋ ਮੁੱਖ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ; ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਕਿ ਚੇਚਕ ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਚੇਚਕ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ,[9] ਬਖਸ਼ੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਸੰਪਰਕ ਟਰੇਸਿੰਗ ਅਤੇ ਕੁਆਰੰਟੀਨ, ਸੰਪਰਕਾਂ ਲਈ ਘਰ ਦਾ ਦੌਰਾ, ਟੀਕਾਕਰਨ ਅਤੇ ਐਂਟੀਬਾਡੀ ਟੀਕੇ ਸੀ।[23][24] ਪਾਲੇਨ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਖਸ਼ੀ ਨੇ ਬੇਰੋਕ ਫੰਡਿੰਗ, ਬਰਮਿੰਘਮ ਦੇ ਹੋਲੀਡੇ ਇਨ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਬਲੈਕ ਕੈਬ ਸੇਵਾ, ਸਥਾਨਕ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟਾਂ ਤੋਂ ਭੋਜਨ, ਅਤੇ ਲਗਭਗ 60 ਡਾਕਟਰਾਂ, 40 ਨਰਸਾਂ, 85 ਵਾਤਾਵਰਣ ਸਿਹਤ ਇੰਸਪੈਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ, ਕੀਟਾਣੂ-ਰਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਛੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ। ਅਤੇ ਸੌ ਦੇ ਕਰੀਬ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸਟਾਫ਼।[9] ਸਿਹਤ ਰਿਕਾਰਡ, ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਸੰਪਰਕਾਂ ਨੂੰ ਪਿੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਲੱਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[9] ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਸੰਪਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮੈਡੀਕਲ ਸਟਾਫ, ਸਿਹਤ ਵਿਜ਼ਟਰ ਜਾਂ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਿਆ।[9] ਬਖਸ਼ੀ ਨੇ ਇੰਡੈਕਸ ਕੇਸ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੰਪਰਕਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ।

ਇਹ ਬਖਸ਼ੀ ਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਕੋਪ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਸੱਤ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਕਿ ਪ੍ਰਕੋਪ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਲਰਟ ਹਟਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[25] ਰੋਕਥਾਮ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਸਫਲ ਰਹੀਆਂ,[24] ਅਤੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਬਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਰਿਪੋਰਟ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੱਸੇਗੀ:[26]

ਅਸੀਂ ਉਸ ਗਤੀ ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਨਾਲ ਡਾਕਟਰ ਨਿਕੋਲ, ਏਰੀਆ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਟਾਫ ਅਤੇ ਬਰਮਿੰਘਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਮੈਡੀਕਲ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਟਾਫ ਨੇ ਚੇਚਕ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ 'ਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਪਾਰਕਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੰਪਰਕਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਕਰਨ ਅਤੇ ਟੀਕੇ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਗੰਦਗੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਰੋਗਾਣੂ ਮੁਕਤ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾਗ ਦੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।

ਬਰਮਿੰਘਮ ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਕਲ ਅਫਸਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਹੈਪੇਟਾਈਟਸ ਏ,[27][28] ਮੈਨਿਨਜਾਈਟਿਸ,[29] ਅਤੇ ਟਾਈਫਾਈਡ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਪ੍ਰਕੋਪਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ।[30]

ਰਟਾਇਰਮੈਂਟ ਵਿੱਚ, ਬਖਸ਼ੀ ਨੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਵਿੱਚ ਟੀਬੀ: ਏ ਟੇਲ ਆਫ਼ ਟੂ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ (2006) ਅਤੇ ਸਿੱਖਸ ਇਨ ਦ ਡਾਇਸਪੋਰਾ: ਸਿੱਖ ਫੇਥ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਲਈ ਇੱਕ ਆਧੁਨਿਕ ਗਾਈਡ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਗਲੋਬਲ ਉਮਰ (2008) ਲਈ ਇੱਕ ਗਿਆਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ[31]

ਕੋਵਿਡ-19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਗਾਰਡੀਅਨ (2020) ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਦੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਕਿ ਕੀ 1978 ਦੇ ਚੇਚਕ ਦਾ ਪ੍ਰਕੋਪ ਕੋਈ ਸਬਕ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਬਖਸ਼ੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਮਝਾਇਆ ਕਿ "ਸੰਪਰਕ ਟਰੇਸਿੰਗ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਜੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਕੋਈ ਵੀ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਡਾਕਟਰ।"[16]

ਚੁਣੇ ਗਏ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ

ਸੋਧੋ

ਕਿਤਾਬਾਂ

ਸੋਧੋ
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000038-QINU`"'</ref>" does not exist.
  • Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000039-QINU`"'</ref>" does not exist.

ਫੁਟਨੋਟ

ਸੋਧੋ
  1. The medical school at Makerere University in the mid-1960s had a wide network with reputable international specialist centres and experts.[5]
  2. The medical officer of environmental health was a relatively new post at the time, responsible to the local authority for preventing communicable disease and initiating appropriate measures. It largely replaced many duties of the former medical officer of health, a statutory officer with responsibilities to the local authority in preventing disease, which was discontinued following the reorganisation of the National Health Service Act of 1973.[14] The Birmingham Area Health Authority at the time was based in Alpha Tower, Broad Street, Birmingham.[15]

ਹਵਾਲੇ

ਸੋਧੋ
  1. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003E-QINU`"'</ref>" does not exist.
  2. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000003F-QINU`"'</ref>" does not exist.
  3. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000040-QINU`"'</ref>" does not exist.Pallen, Mark (2018). "36. Saving a city from smallpox". The Last Days of Smallpox; Tragedy in Birmingham. pp. 114–122. ISBN 9781980455226.
  4. Williams, Sally (21 November 2020). "'It was a total invasion': the virus that came back from the dead". the Guardian (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 20 September 2022. Retrieved 20 September 2022.
  5. Foster, W. D. (1974). "Makerere Medical School: 50th Anniversary". The British Medical Journal. 3 (5932): 675–678. doi:10.1136/bmj.3.5932.675. ISSN 0007-1447. JSTOR 20470416. PMC 1611695. PMID 4609535.
  6. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000043-QINU`"'</ref>" does not exist.
  7. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000044-QINU`"'</ref>" does not exist.Pallen, Mark (2018). "36. Saving a city from smallpox". The Last Days of Smallpox; Tragedy in Birmingham. pp. 114–122. ISBN 9781980455226.
  8. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000045-QINU`"'</ref>" does not exist.
  9. 9.00 9.01 9.02 9.03 9.04 9.05 9.06 9.07 9.08 9.09 9.10 9.11 9.12 9.13 9.14 9.15 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000046-QINU`"'</ref>" does not exist.Pallen, Mark (2018). "36. Saving a city from smallpox". The Last Days of Smallpox; Tragedy in Birmingham. pp. 114–122. ISBN 9781980455226.
  10. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000047-QINU`"'</ref>" does not exist.
  11. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000048-QINU`"'</ref>" does not exist.
  12. Williams, Sally (21 November 2020). "'It was a total invasion': the virus that came back from the dead". the Guardian (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 20 September 2022. Retrieved 20 September 2022.Williams, Sally (21 November 2020). "'It was a total invasion': the virus that came back from the dead". the Guardian. Archived from the original on 20 September 2022. Retrieved 20 September 2022.
  13. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004A-QINU`"'</ref>" does not exist.
  14. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004B-QINU`"'</ref>" does not exist.
  15. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004C-QINU`"'</ref>" does not exist.
  16. 16.0 16.1 Williams, Sally (21 November 2020). "'It was a total invasion': the virus that came back from the dead". the Guardian (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Archived from the original on 20 September 2022. Retrieved 20 September 2022.
  17. Jones, Ellen (2018) "Conflict, community, and culture: an oral history of Sikh migrants in Birmingham, 1960-1979". University of Bristol Department of Historical Studies, p.28
  18. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004E-QINU`"'</ref>" does not exist.
  19. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000004F-QINU`"'</ref>" does not exist.
  20. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000050-QINU`"'</ref>" does not exist.
  21. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000051-QINU`"'</ref>" does not exist.
  22.  (Report). London. 
  23. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000054-QINU`"'</ref>" does not exist.
  24. 24.0 24.1 Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000055-QINU`"'</ref>" does not exist.Kang, Lydia; Pedersen, Nate (2021). Patient Zero: A Curious History of the World's Worst Diseases. Workman Publishing Company. p. 588. ISBN 978-1-5235-1536-3.
  25. "Smallpox alert is lifted". Birmingham Mail. 17 October 1978. p. 27 – via British Newspaper Archive.
  26. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000057-QINU`"'</ref>" does not exist.
  27. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-00000058-QINU`"'</ref>" does not exist.
  28. Skidmore, S. J.; Bakhshi, S. S.; Beedle, R.; Kimberley, J. (April 1982). "An outbreak of infectious hepatitis investigated using radioimmunoassays for hepatitis A virus antibody". Epidemiology & Infection (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 88 (2): 351–354. doi:10.1017/S0022172400070194. ISSN 0022-1724. PMC 2133844. PMID 6278018.
  29. "Meningitis hits ninth in city". Birmingham News. 11 February 1988. p. 13 – via British Newspaper Archive.
  30. "Central News East: 04.03.1988: Typhoid Outbreak". MACE Archive (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 22 June 2017. Retrieved 27 September 2022.
  31. Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000005C-QINU`"'</ref>" does not exist.Bakhshi, Surinder (2008). Sikhs in the diaspora : a modern guide to practice of the Sikh faith : a knowledge compendium for the global age. Birmingham, UK : Sikh Publishing House in association with Ramgarhia Sikh Temple. ISBN 978-0-9560728-0-1.

ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tag defined in <references> has no name attribute.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ

ਸੋਧੋ